Γράφει ο Βασίλης Τακτικός
Μια από τις προτάσεις του Πανελλήνιου Παρατηρητηρίου οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών για την αντιμετώπιση της ανεργίας και της ανθρωπιστικής κρίσης που έγινε προς το Υπουργείο Γεωργίας και Εργασίας στα τέλη του 2012, είναι η δημιουργία «κοινωνικών αγροκτημάτων» σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση.
Το βασικό σκεπτικό της πρότασης ήταν ότι, αντί οι πόροι του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου να δαπανώνται στη γνωστή «βιομηχανία σεμιναρίων» χωρίς κανένα πρακτικό παραγωγικό αποτέλεσμα και στα πεντάμηνα προγράμματα του Ο.Α.Ε.Δ. για εργασίες στους Δήμους χωρίς συγκεκριμένο αντικείμενο έργου, να κατευθυνθεί μέρος των πόρων αυτών προς την κοινωνική γεωργία και ειδικότερα για την καλλιέργεια «κοινωνικών αγροκτημάτων».
Τα «κοινωνικά αγροκτήματα» μπορούν να αναπτυχθούν σε εκτάσεις που μένουν ακαλλιέργητες και που είναι διαθέσιμες από το δημόσιο, από Δήμους, μοναστηριακές ιδιοκτησίες ή και από κοινωνικούς συνεταιρισμούς.
Τα παραγόμενα προϊόντα μπορούν να διατίθενται επίσης σε κοινωνικές δομές κατά της φτώχειας, κοινωνικά παντοπωλεία-σουπερ μάρκετ και εστιατόρια. Επίσης, μπορούν να απορροφηθούν χωρίς μεσάζοντες από δημοτικές αλληλέγγυες αγορές. Το όλο εγχείρημα εντάσσεται στις εφαρμοσμένες πρακτικές κοινωνικής οικονομίας που αναπτύσσονται στην Ευρώπη. Παράλληλα αυτό θα είναι ένα πεδίο δράσης για μικρούς κοινωνικούς συνεταιρισμούς που θα εξειδικεύονται σε ποιοτικά προϊόντα διατροφής και αρωματικά φυτά και θεραπευτικά βότανα που ευδοκιμούν στην Ελλάδα με εξαιρετικές ιδιότητες. Ακριβώς γι’ αυτές τις ποιοτικές ιδιότητες μπορούν να γίνουν και διακρατικές συνεργασίες με συνεταιρισμούς στην Ευρώπη.
Ακόμη, το εγχείρημα των κοινωνικών αγροκτημάτων, μπορεί γενικότερα να συμβάλει στην στροφή νέων ανθρώπων προς την αγροτική οικονομία δίνοντας στο επάγγελμα του αγρότη ιδιαίτερη σημασία και νέο κοινωνικό περιεχόμενο στις συνθήκες του 21ου αιώνα. Αναφορικά με τις κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις ενδεχομένως υπάρχουν φόβοι και αναστολές.
Η ελληνική παράδοση των συνεταιρισμών έχει πολλές αρνητικές όψεις, ακριβώς επειδή συνδέθηκε με την κρατικοδίαιτη αντίληψη και εν μέρει με τη λαφυραγωγία του κράτους. Το πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας στο οποίο εντάσσεται η πρωτοβουλία των κοινωνικών αγροκτημάτων δεν έχει να κάνει σε τίποτε με αυτή την παράδοση. Πρόκειται για πρωτοβουλία που εντάσσεται μέσα στους θεσμούς αλληλεγγύης των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και στην έμπρακτη συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όχι για να προσλάβει νέους δημοτικούς υπαλλήλους, καλλιεργητές, αλλά για να προσφέρει ανενεργούς, ανεκμετάλλευτους φυσικούς πόρους και υποδομές που είναι στη διάθεσή της, προκειμένου να παραχθούν αγαθά και προϊόντα. Άλλος σκοπός των κοινωνικών αγροκτημάτων είναι να προσφέρουν τη δυνατότητα σε πολίτες άνεργους ή χαμηλοσυνταξιούχους να καλλιεργούν τα δικά τους προϊόντα. Για παράδειγμα, μπορούν να μετατρέπουν εγκαταλειμμένα αγροτεμάχια σε μικρούς κοινωνικούς λαχανόκηπους, η χρήση των οποίων μπορεί να παραχωρηθεί σε ευαίσθητες κοινωνικά ομάδες.
Δημοτικοί ή αστικοί λαχανόκηποι είναι μικρά τεμάχια γης εντός ή περιαστικά των πόλεων, παραχωρημένα εκ μέρους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έναντι συμβολικού ή όχι ενοικίου στους κατοίκους της περιοχής, για την καλλιέργεια φρούτων και λαχανικών του νοικοκυριού τους.
Οι κοινωνικοί λαχανόκηποι μπορεί επίσης να είναι παραχωρημένες εκτάσεις είτε από δήμους, είτε από ιδιώτες σε διάφορους κοινωνικούς φορείς οι οποίοι σε συνεργασία με εργαζόμενους σε κοινωφελείς σκοπούς και εθελοντές, τις καλλιεργούν με σκοπό τη διάθεση των προϊόντων σε οργανώσεις ή συλλόγους με φιλανθρωπικό έργο (κοινωνικά παντοπωλεία, συσσίτια).
Η παραχώρηση των εκτάσεων γίνεται από τους δήμους σε μεμονωμένους δημότες, με σκοπό την καλλιέργειά τους με εποχικά κηπευτικά ή αρωματικά φυτά για δική τους χρήση. Η επιλογή των δικαιούχων συνήθως γίνεται με κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια, δηλαδή, προηγούνται οι άνεργοι, οι πολύτεκνοι και πολίτες με χαμηλά ή μηδαμινά εισοδήματα. Οι καλλιεργητές λαμβάνουν τακτικά οδηγίες και συμβουλές από τους γεωπόνους των δήμων.
Οι κοινωνικοί λαχανόκηποι, εκτός από τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, μπορεί να παραχωρηθούν κι από ιδιώτες που διαθέτουν ακαλλιέργητες εκτάσεις, συνήθως εντελώς δωρεάν. Υπεύθυνοι για την καλλιέργειά τους είναι, ως επί το πλείστον, εργαζόμενοι σε προγράμματα κοινωφελούς εργασίας αλλά και εθελοντές. Τα παραγόμενα προϊόντα, στην πλειοψηφία τους, διατίθενται δωρεάν σε οικονομικά και κοινωνικά αδύναμες ομάδες ανθρώπων, όπως για παράδειγμα σε γηροκομεία, ορφανοτροφεία και σε άπορους.
Απαραίτητη προϋπόθεση και στις δύο περιπτώσεις είναι η καλλιέργεια των λαχανικών σύμφωνα με τις αρχές και τους κανόνες της βιολογικής γεωργίας.
__________________
Πηγές:
Social Activism Αθηνών (Inn. Growth)
Θεσμοί & Εφαρμογές Κοινωνικής Οικονομίας
Βασίλης Τακτικός
