Ανδρέας Ν. Λύτρας
1 Αύξηση του συντελεστή δόμησης στο επιπλέον 50% ή το διπλάσιο (ή ακόμη το τριπλάσιο) και η αξιοποίηση του από (αναγκαστικούς)[1] συνεταιρισμούς ιδιοκτητών
Στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και τις άλλες μεγάλες πόλεις της χώρας, μέχρι 50.000 πληθυσμό ο συντελεστής δόμησης αυξάνεται στο διπλάσιο και σε ορισμένες περιοχές οι οποίες ανήκουν σε προσδιορισμένες ζώνες (βλ. Παράρτημα) στο τριπλάσιο του σημερινού.
Το δικαίωμα αυτό μπορούν να υλοποιήσουν οι ιδιοκτήτες κατοικιών και πολυκατοικιών από κοινού, στο πλαίσιο των πόλεων, οι οποίοι έχουν ιδιοκτησία σε ακίνητα ενός ακέραιου τετραγώνου ή ενός μεγαλύτερου τετραγώνου μήκους, μέχρι εκατόν μέτρα. Τα οικοδομικά τετράγωνα, τα οποία είναι έχουν μέτωπο πολλαπλάσιο σε μήκος των εκατόν μέτρων (με απόκλιση μέχρι 20%) η υλοποίηση πραγματοποιείται από διαφορετικούς φορείς που συγκεντρώνουν τους διαφορετικούς ιδιοκτήτες.
Οι φορείς υλοποίησης των συγκεκριμένων έργων είναι αποκλειστικώς συνεταιρισμοί, με ίσα εταιρικά μερίδια διανεμημένα στους ιδιοκτήτες των ακινήτων. Οι αποφάσεις για την συμμετοχή στους συνεταιρισμούς λαμβάνονται σε πολυκατοικίες με απλή πλειοψηφία των συνελεύσεων και υλοποιούνται από τους διαχειριστές της πολυκατοικίας, σε συνεργασία με τους άλλους διαχειριστές των όμορων πολυκατοικιών. Η συμμετοχή είναι αναγκαστική για τους ιδιοκτήτες που μειοψήφισαν. Αναγκαστική είναι η συμμετοχή στο συνεταιρισμό και το εγχείρημα και για τους ιδιοκτήτες μικρότερων ακινήτων που μεσολαβούν στο τετράγωνο ή στην ενότητα μετώπου εκατόν μέτρων. Το χρονοδιάγραμμα που είναι υποχρεωτικό σύστασης των συνεταιρισμών είναι οι έξι μήνες από την δημοσίευση του σχετικού νόμου.
Οι συνεταιρισμοί των ιδιοκτητών είναι υποχρεωμένοι να επεξεργαστούν ένα πλήρες σχέδιο του κοινού έργου, προσωρινής στέγασης των ενοίκων σε άλλες κατοικίες, ανάθεσης του έργου νέας κατασκευής με επιπλέον 50%, διπλάσιο ή τριπλάσιο συντελεστή, καθαίρεσης όλων των κτισμάτων, και ανέγερσης με προδιαγραφές που καθορίζονται από το κοινό σχέδιο (αλλά με απόλυτη αρχιτεκτονική ελευθερία). Στη νέα κατασκευή είναι υποχρεωτικό να αναπτύσσεται υπόγειος χώρος στάθμευσης, υποδομή για πλήρη ανακύκλωση απορριμάτων, πλήρης ενεργειακή αυτοτέλεια από ανανεώσιμες πηγές, βιοκλιματική δομή, ανοικτά σε ανανεώσεις πληροφορικά και τηλεπικοινωνιακά συστήματα, διαχείριση υγρών αποβλήτων και πλήρη συμβατότητα στα κριτήρια μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου. Στην νέα κατασκευή είναι δυνατή η αντικατάσταση της παλαιάς ιδιοκτησίας με μία νέα ιδιοκτησία στη νέα κατασκευή, έτσι ώστε να αποκτηθεί είτε η ακέραια ιδιοκτησία των πρόσθετων ιδιοκτησιών είτε η συνιϊδιοκτησία (μέχρι δύο ιδιοκτήτες) στα πρόθετα ακίνητα, δηλαδή τουλάχιστον στο 30% αυτών. Τα λοιπά είτε περιέρχονται στους κατασκευαστές (με τη μορφή συνεργατικών μεριδίων) είτε αφού έχουν καλυφθεί τα έξοδα (με τη μέθοδο του αντιπραγματισμού-αντιπαροχής) κατασκευής και της λειτουργικής παράδοσης των νέων ακινήτων, να περιέλθουν στην λειτουργική εκμετάλλευση του συνεταιρισμού. Στα νέα ακίνητα θα λειτουργούν υποχρεωτικά: ασφάλεια με σχετικό προσωπικό, επιμέλεια και συντήρηση, λειτουργικός μηχανισμός για την ανακύκλωση και τη διαχείριση των βιοκλιματικών συστημάτων, με ευθύνη του συνεταιρισμού. Στα νέα ακίνητα που βρίσκονται σε μεικτές περιοχές εμπορικών χρήσεων και κατοικίας, υποχρεωτικά οι κατοικίες τοποθετούνται στο δεύτερο μισό της κατασκευής, δηλαδή των ανώτερων ορόφων (πάνω από τον τρίτο, τέταρτο ή τον πέμπτο όροφο κλπ- και οι κατοικίες για βραχυχρόνιες μισθώσεις), ενώ οι αμιγώς εμπορικές χρήσεις τοποθετούνται στο πρώτο μισό, δηλαδή στους κατώτερους υπέργειους ορόφους. Στις νέες κατασκευές με δικαίωμα για τριπλασιασμό του παλαιού συντελεστή τα ατομικά δικαιώματα εκτός της αντικατάστασης της παλαιάς κατοικίας (ή του παλιού ακινήτου) διπλασιάζονται τα προηγούμενα όρια (με την μορφή των συνεργατικών μεριδίων, σε σχέση με τα δικαιώματα των ιδιοκτητών παλαιών κατοικιών).
Χρηματοδότηση-Υποστήριξη-Κίνητρα-Χρονοδιαγράμματα
Η χρηματοδότηση της νέας κατασκευής δύναται να γίνει με τους ακόλουθους τρόπους:
1) Με απλό αντιπραγματισμό-αντιπαροχή. Ένας κατασκευαστής συμβάλλεται με το συνεταιρισμό και λαμβάνει ακέραια μερίδια του συνεταιρισμού (μέχρι το 70% του πλεονάζοντος συντελεστή-η συμφωνία συντελείται με το συνεταιρισμό αναλόγως των συνθηκών), τα οποία εξαργυρώνει στο τέλος της κατασκευής (με την παράδοση) σε ιδιοκτησίες (με τη μορφή των συνεργατικών μεριδίων. Δέν δικαιούται πλήρους συμμετοχής (στα δικαιώματα ψήφου) μετά την περαίωση του έργου στο συνεταιρισμό στον οποίο είναι υποχρεωμένος να πληρώνει το αντίστοιχο βάρος των λειτουργικών εξόδων. Εφόσον εκποιήσει τις ιδιοκτησίες του (δηλαδή τα συνεργατικά μερίδια) η υποχρέωση επιβαρύνει τους νέους ιδιοκτήτες, αντίστοιχα.
2) Με συνδυασμό αντιπραγματισμού-αντιπαροχής και τραπεζικής χρηματοδότησης. Σε εκείνη την περίπτωση η απόδοση του μείζονος μέρους της πρόσθετης ιδιοκτησίας (όσο είναι απαραίτητο) χρησιμοποιείται για την εξυπηρέτηση των δανείων από το μερίδια του κατασκευαστή, για όσο χρόνο απαιτείται για την αποπληρωμή.
Δημιουργείται δυνητικά αναπτυξιακή τράπεζα για τη διαμεσολάβηση σε διεθνείς χρηματοδότες ώστε να διευκολυνθεί η χρηματοδότηση των έργων.
Σε περίπτωση καθυστέρησης του χρονοδιαγράμματος ή παρατήρησης ατελειών και προβλημάτων του κατασκευαστή επιτρέπεται η αντικατάσταση του κατασκευαστή. Ο νέος κατασκευαστής αποκτά πρόσθετο χρόνο υλοποίησης (μέχρι) έξι μηνών μόνον.
3) Κίνητρα: Από την έναρξη του έργου (άδεια νέας οικοδομής) οι ιδιοκτήτες απαλλάσονται του ΕΝΦΙΑ, σε ποσοστό 50%, και επιτρέπεται η πληρωμή για την περίοδο της κατασκευής (με ανώτατο κατά παρέκκλιση όριο τα τέσσερα χρόνια) για 24 δόσεις (για κάθε ετήσια υποχρέωση, χωρίς προσαυξήσεις και τόκους) και μάλιστα επαγωγικά (δηλαδή χωρίς να συμπίπτουν σε οποιαδήποτε στιγμή οι δόσεις πλην του τελευταίου και επομένως το τέταρτο έτος πληρώνεται ακόμα ή ολοκληρώνεται η αποπληρώνεται η υποχρέωση του δεύτερου έτους. Οι δόσεις για τα δύο χρόνια μετά την ολοκλήρωση σταδιακά μειώνονται αρχικά σε 12 και στη συνέχεια σε 6, ενώ αντίστοιχα το ποσόν του ΕΝΦΙΑ, προσδιορίζεται στο 75% και το 100%.
Τα δημοτικά τέλη περιορίζονται στο 25% και αποδίδονται απολογιστικά, από τους συνεταιρισμούς, στο τέλος της παράδοσης της κατασκευής (με ανώτατο όριο τα τέσσερα χρόνια).
Ο ΦΠΑ δεν καταβάλλεται στα χρόνια της κατασκευής. Με την ολοκλήρωση της κατασκευής, ο ΦΠΑ (επί της κατασκευής) επιμερίζεται σε ισόποσες μηνιαίες δόσεις στην επόμενη πενταετία. Σε ειδικές περιπτώσεις (βεβαιωμένη από τον ισολογισμό αδυναμία, κατά την την πρώτη πενταετία, σε συνάρτηση προς τα λειτουργικά έξοδα), επιτρέπεται η παράταση, μέχρι τα οκτώ χρόνια. Το μερίδιο της κατασκευής που βαρύνει αποκλειστικώς τον κατασκευαστή καταβάλλεται στην αποκλειστική προθεσμία των πέντε ετών μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής.
Επιτρέπεται ή και επιβάλλεται (από ορισμένες έκτακτες περιστάσεις) η κρατική και ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, εάν υπάρχει η πολιτική βούληση.
4) Χρονοδιάγραμμα: Για τις κατασκευές μέχρι πενήντα μέτρων (μετώπου) το χρονοδιάγραμμα έναρξης ορίζεται μέχρι τρεις μήνες από την σύσταση, η ανάθεση σε κατασκευαστή, κατά παρέκκλιση σε τρεις μήνες η έκδοση της άδειας, σε τρεις μήνες η μετεγκατάσταση, ο ένας μήνας για την έναρξη νέας κατασκευής και τα δύο χρόνια μέχρι την ολοκλήρωση-παράδοση. Για κατασκευές 50-100 μέτρων (με διπλάσιο συντελεστή) τα ανώτατα όρια αυξάνονται κατ’ ανάλογο τρόπο, και το χρονοδιαγραμμα ολοκληρώνεται στα τρία χρόνια. Στις κατασκευές 50-100 μέτρων με τριπλάσιο συντελεστή, τα ανώτατα όρια αυξάνονται κατά ανάλογο τρόπο, και το χρονοδιάγραμμα ολοκληρώνεται στα τέσσερα χρόνια. Σε όλες τις περιπτώσεις εφαρμόζονται οι προκείμενες παρεκκλίσεις, εφόσον προβλέπεται ειδικά κάτι τέτοιο.
Η ίδια μέθοδος επιτρέπεται σε όλες τις περιοχές εξοχικής κατοικίας και παραθερισμού (αρχικώς εθελοντικώς). Σε εκείνη την περίπτωση επιβάλλεται η ταχεία προσαρμογή των σχεδίων πόλεων (ή η ανασυγκρότηση των υπαρχόντων). Με αυτόν τον τρόπο, ανεξαρτήτως των λοιπών ωφελειών, αίρονται όλα τα προβλήματα της αυθαίρετης δόμησης, χωρίς δυσαρέσκειες από όλους τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα. Σε ειδικές περιπτώσεις μεγάλης έκτασης αυθαιρεσιών, επιβάλλεται χρησιμοποιείται το υπόδειγμα των αναγκαστικών συνεταιρισμών.
5) Το Δημόσιο σχηματίζει μη-κερδοσκοπικό φορέα, ο οποίος έχει αποκλειστικό ρόλο και σκοπό τη δημιουργία ολοκληρωμένων σχεδίων επιλογών κατασκευής (με πλήρη ενεργειακή αυτοτέλεια και οικολογικό σχεδιασμό), για τα δύο βασικά υποδείγματα (μετώπου πενήντα μέτρων και μετώπου εκατόν μέτρων) και τα υποδείγματα μικρότερων κατά περίπτωση κατασκευών 40, 30, 20 και 10 μέτρων (ανάλογα με τη ζώνη και τον ιδιαίτερο συντελεστή δόμησης κάθε περιοχής). Επιπλέον δημιουργεί πρότυπα αρχιτεκτονικού σχεδιασμού (μη υποχρεωτικά στην τήρηση από τους συνεταιρισμούς), με ευέλικτη προσαρμογή. Οι συνεταιρισμοί (είτε οι ίδιοι οι κατασκευαστές) δύνανται να αγοράσουν τα πλήρη σχέδια και πρότυπα σε πολύ ενδιαφέρουσες τιμές (πολύ κατώτερες από την τιμή της αγοράς). Η σταδιακή πληρωμή, με πολλές δόσεις, σε πολλά χρόνια, επιβοηθά τους κατασκευαστές, να επιμερίσουν ένα μέρος του κόστους σχεδιασμού και κατασκευής σε πολλά χρόνια μετά την έναρξη του έργου.
Πρόσθετη υπηρεσία είναι η συνεργασία με το τεχνικό επιτελείο του κατασκευαστή και η συμβολή στο σχηματισμό του τελικού σχεδιασμού και τη μελέτη εφαρμογής. Η τιμή αποτελεί μικρό κλάσμα της αμέσως προηγούμενης (των σχεδίων).
Βασικό στοιχείο της συνεισφοράς του φορέα είναι η επιλογή υλικών και τεχνικών μέσων της εκτέλεσης. Η συγκριτική συλλογή δεδομένων έχει στόχο την επιλογή των κατάλληλων υλικών (ποιοτικών-τηρείται σχετική λίστα που ανανεώνεται) και των συγκριτικά χαμηλότερων τιμών (τηρείται σχετική λίστα που ανανεώνεται). Όλα αυτά δημοσιοποιούνται σε όλους τους κατασκευαστές και τους αναγκαστικούς οικοδομικούς συνεταιρισμούς.
Προσδοκώμενα αποτελέσματα
Στην εθνική οικονομία: Με δεδομένο ότι υπάρχουν περί τις 1.5 εκατ. κατοικίες που μπορεί να αντικατασταθούν από 3 εκ. ακίνητα (με μέσο εβδαδόν 72 μ2 και μέσο κόστος ανά τετραγωνικό: τα 800 ευρώ, ενώ η μέση αντικειμενική αξία είναι τα 1400 ευρώ), το συνολικό κόστος κατασκευής αφορά σε 172,8 δισ. ευρώ, ενώ η μελλοντική εμπορική αξία προσδιορίζεται στα 302,4 δισ. ευρώ. Με δεδομένο ότι η προβλεπόμενη περίοδος για την οριστική ολοκλήρωση των έργων αναμένεται να είναι τα οκτώ έτη το ετήσιο κόστος προσδιορίζεται στα 42 δισ. ευρώ και η σταδιακή απόδοση της υπεραξίας αποδίδει πολύ σημαντικά ποσά [από το τέταρτο έτος και μετά, μεσοσταθμικά, τα 32,4 δισ. ευρώ μόνο από την πιθανή πρόσοδο πώληση ή μακρά μίσθωση, ενώ από την ενοικίαση ένα σημαντικό κλάσμα του παραπάνω ποσού]. Επομένως, η διαδικασία κατασκευών θα αντιπροσωπεύει μια ανάπτυξη της τάξης του 20% του ετήσιου (με βάση το σημερινό) ΑΕΠ, την τετραετία. Η διαδικασία της εκμετάλλευσης, με πωλήσεις, αποδίδει περί το 16-17% του ετήσιου ΑΕΠ για τα επόμενα τέσσερα χρόνια και η ενοικίαση (χωρίς καθόλου πωλήσεις) το 3-4% του ΑΕΠ. Το μειωμένο κόστος λειτουργίας και ενέργειας εκτιμάται ότι θα αντιπροσωπεύει το 1,5% του ΑΕΠ το χρόνο (στα πέντε χρόνια της λειτουργίας 7,5% του ΑΕΠ). Η μειωμένη επιβάρυνση από τη διαχείριση των απορριμάτων και των υγρών αποβλήτων μειώνει και την οικονομική επιβάρυνση των δημόσιων δομών και των νοικοκυριών (άρα και αυξάνει τα διαθέσιμα για κατανάλωση). Η εκτίμηση για τα πέντε χρόνια (από τον τέταρτο χρόνο σταδιακά) είναι ότι δημιουργεί εξοικονόμηση (μεσοσταθμικά) περί το 2,5% του ΑΕΠ, σωρευτικά. Η όλη διαδικασία δύναται να υπερδιπλασιάσει το ΑΕΠ σε μικρή χρονική περίοδο. Σημειώνουμε ότι τα οικονομικά δεδομένα που στοιχειωδώς αναφέρουμε υπολογίζονται χωρίς τους πολλαπλασιαστές. [Στην περίπτωση των κατασκευών, λόγω της φύσης τους την στιγμή της κατασκευής, πιθανώς ο πολλαπλασιαστής να είναι τουλαχιστον: 2.5. Ανάλογη είναι η συμβολή στην παραγωγή ενέργειας (δευτερογενής παραγωγή) στη διάρκεια της λειτουργίας. Οι λοιπές λειτουργίες και συναλλακτικές σχέσεις μπορούν έχουν πολλαπλασιαστή τουλάχιστον περί το: 1.5].
Με μια οργανωμένη διαχείριση και κάποιο συντονισμό των περίπου 50-100 χιλιάδων οικοδομικών συνεταιρισμών, θα μπορούσε πολύ άμεσα να οργανωθεί η ευέλικτη εκμετάλλευση των κατοικιών και των εμπορικών χρήσεων σε μεγάλες πόλεις και σε κατ’ εξοχήν τουριστικές περιοχές. Για παράδειγμα μια κατοικία με μέση αντικειμενική αξία 100.800 ευρώ μπορεί να μισθωθεί με τη μέθοδο της μακροχρόνιας μίσθωσης για είκοσι πέντε χρόνια έναντι ενός τιμήματος 75.000 ευρώ ή για δέκα χρόνια έναντι του τιμήματος των 35.000 ευρώ (με τον όρο της μείζονος προκαταβολής). Οι υπερβάλλουσες, του 1,5 εκατ. αρχικών, κατοικίες (1,5 εκατ., στην περίπτωση του διπλάσιου συντελεστή δόμησης) μπορούν να συνεισφέρουν τα επόμενα δέκα χρόνια στην εθνική οικονομία: 52,5 δισ. ευρώ, ενώ στα 25 χρόνια: 112,5 δισ. ευρώ. Η εκμετάλλευση αυτού του είδους (με βάση την υψηλή ποιότητα των κατοικιών το πολύ χαμηλό μίσθωμα και το χαμηλό κόστος χρήσης) δύναται να δημιουργήσει μια βάση για την μεγάλη οικονομική απόδοση των επενδύσεων σε συνεχή βάση (πράγμα μάλλον δύσκολο σήμερα).
Οι θετικές επιπτώσεις για τις αστικές περιοχές
Η παρέμβαση ανασυγκροτεί τις πόλεις και επαναπροσδιορίζει τη σχέση μεταξύ κρατικού, κερδοσκοπικού και συνεταιριστικού τομέα της οικονομίας. Οι πόλεις εκσυγχρονίζονται και χωρίς να αλλάξει η πολεοδομική διάρθρωση ο μεγαλύτερος συντελεστής μειώνει τις επιβαρύνσεις για στάθμευση και κυκλοφοριακά βάρη.
Οι πόλεις γίνονται οικολογικές και αειφόρες. Ο μικρότερος όγκος και η επεξεργασία των αποβλήτων στην πηγή μειώνουν τις δημόσιες (για πρόσθετες υποδομές) και τις ιδιωτικές οικονομικές επιβαρύνσεις. Εκτιμάται ότι με αυτήν την επιλογή ξεπερνιέται οριστικά η αστική υποβάθμιση ή η δυσμενής επίδραση της βιομηχανικής αλλαγής σε ορισμένες περιοχές.
Η καθολική ανασυγκρότηση των μητροπολιτικών κέντρων (Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη) ανανεώνει και παρέχει προοπτική εξισωτισμού, με πρόσθετα εισοδήματα στους ιδιοκτήτες των ακινήτων. Δημιουργεί εξαιρετικό αυξητικό σπασμό σε μια σειρά επαγγελμάτων της οικοδομής, της βιομηχανίας, της ενέργειας, της τραπεζικής και των ασφαλειών, με αυξημένα εισοδήματα για τουλάχιστον μια δεκαετία.
Ενισχύει το συνεργατικό και επομένως το κοινοτικό πρότυπο συμβίωσης και συνδιαχείρισης της καθημερινής ζωής. Ανανεώνει τις υποδομές, αλλά κυρίως ανανεώνει τους όρους ζωής και συλλογικής αντιμετώπισης των κοινωνικών ζητημάτων. Προσφέρει ατομικές περιουσίες, μέσω της συλλογικής αποτελεσματικότητας. Πλαγίως και διά της αύξησης του εθνικού πλούτου βελτιώνει τη θέση του συνεργατικού προτύπου της οικονομικής ανάπτυξης.
Βελτιώνει, μεσοπρόθεσμα, τα δημόσια οικονομικά, ενώ μειώνει τα εθνικά έξοδα από εξωτερικές επιβαρύνσεις (κυρίως τις περιβαλλοντικές οχλήσεις και υποβαθμίσεις) και συμβάλλει στη βιωσιμότητα και τη συνεχή βελτίωση της ποιότητας ζωής. Ομαλοποιεί για μια ευρεία περίοδο τις συνθήκες στην απασχόληση και συμβάλλει στη δραστική μείωση της ανεργίας. Θεωρούμε μάλιστα ότι κατά την περίοδο της κατασκευής θα χρειαστούν πρόσθετα εργατικά χέρια από το εξωτερικό. Από αυτό το γεγονός δημιουργείται η άμεση θετική επίδραση στο ασφαλιστικό σύστημα, με την εξαιρετική αύξηση των εσόδων των ασφαλιστικών ταμείων.
Εθνική πρωτοπορία
Η χώρα διαθέτει ως εθνικό προνόμιο τη μεγάλη διάδοση της μικρής ιδιοκτησίας στη γη και τα αστικά ακίνητα. Με το παρόν σχέδιο αυτό το προνόμιο εκσυγχρονίζεται και πολλαπλασιάζεται. Από αυτήν την δυνατότητα εξαιρούνται όσοι μόνον στερούνται της ιδιοκτησίας σε ακίνητα. Παρά την εξαίρεση μπορούν και εκείνοι να έχουν δικαίωμα στη στέγαση με πολύ υψηλές και ποιοτικές προδιαγραφές και συνθήκες στέγασης, με προσιτό τίμημα. Λόγω της ταυτόχρονης μαζικής προσφοράς ακινήτων, από πολλούς μικρούς ή σχετικά μικρούς ιδιοκτήτες, τόσο για αγορά όσο και για μίσθωση εκτιμάται ότι οι τιμές θα διαμορφωθούν σε πολύ ανταγωνιστικό πλαίσιο, και μάλιστα ακόλουθο του εθνικού πλαισίου των εισοδημάτων. Η χρήση των κατοικιών θα είναι εξαιρετικά χαμηλού κόστους τόσο για την ενέργεια όσο και για τη διαχείριση απορριμάτων και υγρών αποβλήτων. Οι συνθήκες ζωής και οι οικολογικές μέριμνες μεταβάλλουν σε πολύ υγιεινούς τους όρους συμβίωσης και καλύπτουν τις ανάγκες των πόλεων, που γίνονται απολύτως βιώσιμες για πολλές δεκαετίες ίσως και αιώνες. Το τεχνικό πρότυπο είναι πολύ πιθανόν να επεκταθεί και σε άλλες χώρες. Ένα μέρος του μικρότερου ατομικού και κοινόχρηστου κόστους, θα επιμερισθεί σε νέες ανάγκες, όπως την ασφάλεια των χώρων και την κάλυψη αναγκών κοινοτικής οργάνωσης (κοινές και δωρεάν υπηρεσίες καθαριότητας, συλλογική υπηρεσία παρασκευής και διανομής φαγητού, φύλαξη παιδιών, φροντίδα ηλικιωμένων μέσα στις νέες κατασκευές, ιατρείο, παροχή δωρεάν ή με μικρό τίμημα υπηρεσιών και υποδομών φυσικής άσκησης -πισίνες, γυμναστήρια-, υποδομές και υπηρεσίες συλλογικής διασκέδασης –θέατρα στις μεγαλύτερες κατασκευές, χώροι εκθέσεων- κλπ). Η παροχή και η έκταση παροχής των υπηρεσιών εξαρτάται από το μέγεθος των νέων κατασκευών, από την απόδοση των νέων εμπορικών χρήσεων (ενοίκια, εκμετάλλευση των χώρων στάθμευσης, συνεισφορές των συνεταιριστών ως κοινόχρηστα έξοδα κλπ). Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητοι οι ισοσκελισμένοι ισολογισμοί και η απαγόρευση δημιουργίας κερδών των συνεταιρισμών (με εξαίρεση τις αποδόσεις από τα συνεργατικά μερίδια από τις πρόσθετες κατασκευές είτε των κατασκευαστών είτε των αρχικών ιδιοκτητών).
[1] Σύμφωνα με την παράγραφο 5 του άρθρου 12 του Συντάγματος της Ελληνικής Δημοκρατίας, δηλώνεται και ισχύει: «Eπιτρέπεται η σύσταση, με νόμo, αναγκαστικών συνεταιρισμών πoυ απoβλέπoυν στην εκπλήρωση σκoπών κoινής ωφέλειας ή δημόσιoυ ενδιαφέρoντoς ή κoινής εκμετάλλευσης γεωργικών εκτάσεων ή άλλης πλoυτoπαραγωγικής πηγής, εφόσoν πάντως εξασφαλίζεται η ίση μεταχείριση αυτών πoυ συμμετέχoυν».
