Τρύφωνας Κωστόπουλος, Καθηγητής Κοινωνιολογίας Παντείου Πανεπιστημίου
Σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης με εξαίρεση την Ελλάδα, η Τοπική Αυτοδιοίκηση απορροφά ένα πολύ μεγάλο μέρος των κρατικών δαπανών και συνεισφέρει στην αύξηση της απασχόλησης. Η τοπική αυτοδιοίκηση στη Δανία δαπανά συνολικά το 37,6% του ΑΕΠ και το 64,3% των δημοσίων δαπανών, κατέχοντας την πρώτη θέση σε ολόκληρη την Ευρώπη, ενώ ο μέσος στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι 17% του ΑΕΠ και 33,6% των δημοσίων δαπανών.
Στην Ομοσπονδιακή Γερμανία την πρώτη οικονομία της ΕΕ, το μεγαλύτερο μέρος των πόρων τους, οι ΟΤΑ τους εισπράττουν από τα Κρατίδια και την Ομοσπονδία. Οι δύο βασικοί δημοτικοί φόροι είναι ο «τοπικός φόρος επιτηδεύματος» και ο «φόρος περιουσίας», με αποτέλεσμα, οι δαπάνες των δήμων να ανέρχονται στο 21,44% του ΑΕΠ και στο 44,1% του συνόλου των δημοσίων δαπανών. Για την ισόρροπη ανάπτυξη των Περιφερειών υπάρχει ένα ταμείο φορολογικής εξισορρόπησης μεταξύ των πλούσιων και φτωχών Κρατιδίων.
Στη συγκεντρωτική Γαλλία, οι Δήμοι επιδοτούνται από το κράτος, είτε βάσει μίας προκαθορισμένης επιχορήγησης, είτε βάσει ενός συστήματος εξισορρόπησης των επιχορηγήσεων που ευνοεί τις μειονεκτούσες Τοπικές Αρχές. Οι δαπάνες των Δήμων ανέρχονται στο 11,8% του ΑΕΠ και στο 20,9% του συνόλου των δημοσίων δαπανών.
Στην πρώην σοσιαλιστική Πολωνία, η τοπική αυτοδιοίκηση δαπανά το 15% του ΑΕΠ και το 33% των δημοσίων εσόδων. Από τις δαπάνες, το σημαντικότερο μέρος αφορά την εκπαίδευση 27%, την υγεία 15%, και την κοινωνική προστασία 13% .
Ακριβώς στον αντίποδα βρίσκεται η Ελλάδα, όπου συνολικά, η Τοπική Αυτοδιοίκηση δαπανά μόλις το 2,8% του ΑΕΠ και συγκεντρώνει το 5,6% των δημοσίων δαπανών καταλαμβάνοντας μια από τις τελευταίες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ίσως σε αυτό το σημείο να συγκεντρώνονται όλα τα άνθη του κακού για τη δημόσια διοίκηση και για την κακοδαιμονία της χώρα μας. Ο συγκεντρωτισμός ενός υδροκέφαλου κράτος με προμετωπίδα τα Υπουργεία, αναπαράγει ένα απεχθές σύστημα πελατειακών σχέσεων, οικονομικών σκανδάλων, διαφθοράς και φθοράς των συνειδήσεων. Οι διοικούντες φρόντισαν να μην υπάρχει αυτοδιοικητικός έλεγχος στις δημόσιες δαπάνες και όλα να γίνονται εν κρυπτώ και παραβύστω. Με αυτή την έννοια προβάλλει ο αναντικατάστατος ρόλος του θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και του Τρίτου Τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας.
Η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην Ευρώπη, υπολογίζεται ότι σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση η Κοινωνική Οικονομία αντιπροσωπεύει το 7% της συνολικής απασχόλησης με περισσότερους από 14.000.000 εργαζόμενους. Στη Γαλλία, η οποία σημειωτέον είναι μία από τις χώρες με τον πλέον ανεπτυγμένο τομέα κοινωνικής επιχειρηματικότητας, απασχολούσε το 2012 περίπου 2.000.000 εργαζομένους, το 10% του συνολικού αριθμού θέσεων εργασίας της χώρας. Τα παραδείγματα που προέρχονται και από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ιταλία, η Φινλανδία, η Γερμανία, το Βέλγιο κ.α. είναι αναρίθμητα. Συνολικά οι κοινωνικές συνεταιριστικές εταιρείες υπολογίζεται ότι προσφέρουν παγκοσμίως 100 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, 20% περισσότερες από ότι οι πολυεθνικές.
Η συμμετοχή της Κοινωνικής Οικονομίας στην Ελλάδα ανέρχεται μόλις στο 1% του ΑΕΠ όταν σε πολλές χώρες η συνεταιριστική οργάνωση της παραγωγής συμμετέχει στο ΑΕΠ με ποσοστά άνω του 14%. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα της Γαλλίας και της Ισπανίας, όπου οι δραστηριότητες της Κοινωνικής Οικονομίας καταλαμβάνουν ποσοστό πάνω από 10% του ΑΕΠ.
Στην Ελλάδα όπου ο δημόσιος τομέας της οικονομίας και οι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν κατασυκοφαντηθεί στο έπακρο αλλά και λόγω της αντικειμενικής τάσης αύξησης του μεγέθους του, αναδεικνύετε ο νευραλγικός ρόλος τον οποίο καλείτε να διαδραματίσει ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα στην ανάπτυξη της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας. Πράγματι, σε έρευνα της Le Parisien μόνο η Ιαπωνία έχει λιγότερους δημοσίους υπαλλήλους από την Ελλάδα. Σημαντικό στοιχείο το οποίο πρέπει να επισημανθεί είναι το γεγονός, ότι στην έρευνα αυτή εμφανίζεται το ποσοστό του ενεργού δυναμικού που είναι δημόσιοι υπάλληλοι:
Νορβηγία 29, 3% Ιταλία 14,3%
Σουηδία 26,2% Ισπανία 12,3%,
Γαλλία 21,9% Γερμανία 9,6%
Βρετανία 17,4% Ελλάδα 7,9%.
ΗΠΑ 14,6% Ιαπωνία 6,7%.
Στο πλαίσιο αυτό η υπέρμετρη διόγκωση του κρατικού τομέα της οικονομίας είναι αντικειμενικό φαινόμενο το οποίο δεν μπορεί να ανακοπεί παρά τις διακηρύξεις περί του αντιθέτου. Υπακούει σε αμετάβλητους οικονομικούς νόμους του καπιταλισμού τρόπου παραγωγής. Πρόκειται για το γνωστό «νόμο του Wagner», ο οποίος στην αρχή του 20ου αιώνα διατύπωσε το νόμο «της αύξουσας επέκτασης της οικονομικής δράσης του δημοσίου τομέα». Ο Wagner κατέληξε στο γενικό συμπέρασμα: «Μακροχρονίως οι δημόσιες δαπάνες σε κάθε κοινωνία αυξάνονται με πιο γρήγορο ρυθμό από την αύξηση του εθνικού προϊόντος της». «Η αύξηση του σχετικού ύψους των δημόσιων δαπανών προκύπτει από την επέκταση της οικονομικής δράσης του κράτους. Η επέκταση αυτή είναι κατά τον Wagner αποτέλεσμα της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και προόδου».
Στην αντικειμενική τάση επέκτασης του δημόσιου τομέα καθοριστική πρέπει να είναι η ανάπτυξη και του Τρίτου Τομέα ήτοι: Της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας. Η ύπαρξη ισχυρών δομών Κοινωνικής Οικονομίας, σε συνδυασμό με ισχυρές δημόσιες κοινωνικές δομές, μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά πολλά κοινωνικό-οικονομικά προβλήματα, σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Ένας ισχυρός Τρίτος Τομέας μαζί με τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, διοικητικές και φορολογικές, θα συμβάλλει δυναμικά στην αύξηση της απασχόλησης, ιδιαίτερα των ευπαθών κοινωνικά ομάδων, στην περιφέρεια, στην ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη, καθώς και στην κοινωνική συνοχή, που αποτελούν για την Τοπική Αυτοδιοίκηση άμεση προτεραιότητα.
Στην Ελλάδα πεδίον δόξης λαμπρόν ανοίγετε για την τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και ειδικά οι Ενεργειακές Κοινότητες. Η ψήφιση του Ν 4513/2018 για τις Ενεργειακές Κοινότητες, συνιστά μια νέα και ολοκληρωμένη θεσμική παρέμβαση στην κατεύθυνση της προώθησης της Κοινωνικής Οικονομίας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας βάσει των κατευθύνσεων και προτεραιοτήτων των μελών της και στο πνεύμα των Ευρωπαϊκών κατευθύνσεων.
Στη Γερμανία υπολογίζεται ότι οι Δήμοι έχουν έσοδα περίπου 9 δις ευρώ κάθε χρόνο από οικονομικές δραστηριότητες που σχετίζονται με τις ΑΠΕ.
Στην Ελλάδα η εξέλιξη αυτή είναι ακόμη σε πρωταρχικό στάδιο, προβλέπεται όμως να επισπευσθεί στα επόμενα χρόνια, χάρη στο πρόσφατο νομικό πλαίσιο που προβλέπει και ευνοεί τη δημιουργία «Ενεργειακών Κοινοτήτων» με τη συμμετοχή Δήμων και πολιτών. (Δήμοι-Περιφέρειες).
Οι Ενεργειακές Κοινότητες αποτελούν πλέον το όχημα προς τη Δημοκρατία της Ενέργειας και ανοίγουν το δρόμο προς έναν κόσμο με σεβασμό τόσο στον άνθρωπο όσο και στο περιβάλλον. Μέσω των Ενεργειακών Κοινοτήτων, επιχειρήσεις ΟΤΑ & νοικοκυριά αποκτούν ενεργό ρόλο στην παραγωγή, την αποθήκευση, την πώληση και γενικά τη διαχείριση καθαρής ενέργειας.
Οι Δήμοι και οι Περιφέρειες να αναπτύξουν δίκτυα ενημέρωσης των επιχειρήσεων για τις δυνατότητες χρηματοδότησής τους. Ενημέρωση για τις ειδικότητες των ανέργων κάθε Δήμου, με στόχο την κάλυψη θέσεων εργασίας. Διοργάνωση ενημερωτικών ημερίδων και σεμιναρίων σε θέματα Κοινωνικής Οικονομίας. Στελέχωση των Δήμων και των Περιφερειών με Μέντορες Κοινωνικής Οικονομίας που θα αναδείξουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των τοπικών κοινωνιών συμβάλλοντας στην αύξηση του ΑΕΠ και της απασχόλησης
