Το παρόν κεφάλαιο αναφέρεται στην παρουσίαση των αναπτυξιακών χαρακτηριστικών της περιοχής που ορίζουμε ως περιοχή παρέμβασης στην παρούσα έκδοση και αποτελεί ένα πεδίο μελέτης, έρευνας και εφαρμογής καινοτομικών πρωτοβουλιών οικοανάπτυξης. Αυτή η περιοχή καλύπτει κυρίως ορεινούς δήμους της ενδοχώρας της Πελοποννήσου. Παρακάτω θα αναφερθούμε αναλυτικά στους δήμους της περιοχής παρέμβασης και στο αναπτυξιακό τους προφίλ.

ΔΗΜΟΣ ΑΡΟΑΝΙΑΣ

            Περιγραφή του Δήμου

          Ο Δήμος Αροανίας βρίσκεται νότια του όρους Ερύμανθος και νοτιοανατολικά του Νομού Αχαΐας ενώ συνορεύει με τους νομούς Ηλείας και Αρκαδίας. Η έκτασή του υπολογίζεται περίπου σε 173.804 στρέμματα και ο πληθυσμός του σε 2.556 κατοίκους (απογραφή 2001).

          Η περιοχή αποτελείται από μια ανθρωπογεωγραφική ενότητα με κοινά χαρακτηριστικά στοιχεία όπως συνήθειες, ήθη και έθιμα αλλά και κοινό παρελθόν που χάνεται στο βάθος του χρόνου όταν ήκμασε εδώ η αρχαία πόλη-κράτος της Ψωφίδας. Τον Δήμο διαρρέουν οι ποταμοί Ερύμανθος, Σειραίος και Αροάνιος.

          Έδρα του Δήμου είναι η Ψωφίδα (Τριπόταμα). Απέχει από την Αθήνα, μέσω Τρίπολης, 210 χλμ., από την Πάτρα 90 χλμ., από τα Καλάβρυτα 50 χλμ. ααι από την Αρχαία Ολυμπία 60 χλμ. Η ονομασία του Δήμου προέρχεται από το Δημοτικό διαμέρισμα Αροανίας ή Σοποτό, έδρα του δήμου πριν από το 1912.

Ο Δήμος αποτελείται από 12 Δημοτικά Διαμερίσματα: Ψωφίδα 360 κατοίκους, Αγράμπελα 340 κατοίκους, Αγρίδι 106 κατοίκους, Αλέσταινα 52 κατοίκους, Ανάσταση 125 κατοίκους, Αροανία 120 κατοίκους, Δεσινό 16 κατοίκους, Καμενιάνοι 112 κατοίκους, Λεχούρι 354 κατοίκους, Λιβάρτζι 422 κατοίκους, Πλάκα 152 κατοίκους, Σειρές 392 κατοίκους.

Πολλά στοιχεία για τη μακρόχρονη πορεία αυτού του τόπου διασώζονται από τους αρχαίους ιστορικούς Πολύβιο και Παυσανία, καθώς και από μεταγενέστερους περιηγητές (Πουκεβίλ κ.λ.π.) ή και από σύγχρονούς μας συγγραφείς και ιστορικούς (Παπανδρέου Γεώργιο κ.α.).

Σήμερα, αντίθετα προς τη φθορά που επιφέρει το πέρασμα του χρόνου, η εγκατάλειψη και η αστυφιλία, οι λιγοστοί κάτοικοι της περιοχής προσπαθούν να συγκρατήσουν ανθρώπινους πόρους και έτσι να αγωνιστούν για την ανάπτυξη, την κάθε είδους πρόοδο και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς τους.

            Τοπική Οικονομία

          Ο Δήμος είναι ορεινός και η οικονομία του στηρίζεται κυρίως στην κτηνοτροφία και δευτερευόντως στην γεωργία. Ο τουριστικός τομέας, και ειδικότερα ο οικοτουρισμός-αγροτουρισμός, μόλις τώρα αρχίζει να αναπτύσσεται, μολονότι η περιοχή μπορεί να υποστηρίξει ειδικές μορφές τουρισμού, χάρη στα φυσικά και πολιτιστικά της διαθέσιμα.

Κατά τα άλλα, η περιοχή έχει οδικές προσβάσεις καλού επιπέδου εξυπηρέτησης, ενώ στους τομείς της αγροτικής και δασικής οδοποιίας υπάρχουν ελλείψεις, οι οποίες βελτιώνονται σταδιακά στο επίπεδο της δημοτικής οδοποιϊας.

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

          Πρόσφατα, η περιοχή του Δήμου χαρακτηρίστηκε ως μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ορεινές περιοχές για την ανάπτυξη του εναλλακτικού-ήπιου τουρισμού. Μάλιστα, στα πλαίσια του προγράμματος του ΕΟΤ «Οικοτουριστικές Διαδρομές» πρόκειται να πραγματοποιηθεί το φυσικό πάρκο του Ερυμάνθου.

          Ο Δήμος από την πλευρά του έχει προγραμματίσει να δημιουργήσει πρότυπη τουριστική αγορά με τοπικά προϊόντα και υπηρεσίες, ενισχύοντας παράλληλα τις παραποτάμιες υπαίθριες δραστηριότητες στον ποταμό Ερύμανθο, όπως rafting, kayak κτλ. Προωθεί επίσης, σε συνεργασία με την Ομοσπονδία Συλλόγων Πρώην Επαρχίας Καλαβρύτων, τη δημιουργία «βιολογικού πάρκου»  ενισχύοντας έτσι τον οικοτουριστικό χαρακτήρα της περιοχής.

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

          Η περιοχή διαθέτει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα, μοναδικής φυσικής ομορφιάς και πολιτιστικής αξίας. Καταρχήν, η περιοχή χαρακτηρίζεται από τον υδάτινο πλούτο του ποταμού Ερυμάνθου, που είναι μια έκταση με ποικίλη χλωρίδα και πανίδα, γνωστή από την αρχαιότητα για την ξακουστή «πέστροφα του Ερυμάνθου» με το χαρακτηριστικό της χρώμα. Εξάλλου, η μοναδική μορφολογία του φαραγγιού του ποταμού συμβάλλει στην καταλληλότητά του για ποτάμια αθλήματα, όπως το canoe-kayak και το rafting.

Η παραποτάμια διαδρομή διακρίνεται από απαράμιλλη φυσική ομορφιά και γοητεία, ιδανική για την προσέλκυση και ικανοποίηση ακόμη και των πιο απαιτητικών φυσιολατρών, προσφέροντας πεδίο για ποικίλες δράσεις και πρωτοβουλίες στον αγροτουρισμό.

Στα πολιτιστικά διαθέσιμα συγκαταλέγονται οι παραδοσιακές αρχιτεκτονικές και οι κατασκευαστικές τεχνοτροπίες, που εντοπίζονται σε  παραδοσιακά πετρόχτιστα σπίτια, εκκλησίες και γεφύρια. Ο επισκέπτης  εντυπωσιάζεται επίσης από χαρακτηριστικούς νερόμυλους, δείγματα της παραδοσιακής βιομηχανικής αρχιτεκτονικής.

Επίσης, αντιπροσωπευτικά δείγματα πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελούν τα μοναστήρια Πορετσού και των Αγίων Θεοδώρων (χτισμένο περίπου από το 1100 μ.Χ.),  οι ναοί Αγίου Παύλου Σοποτού και Αγίου Γεωργίου, καθώς και η Μόνη Αγίας Τριάδος που έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο (χτισμένη το 1599 μ.Χ.). Χώροι ιστορικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος είναι επίσης η αρχαία Ψωφίδα (Ακρόπολη ή Παλαιοκάστρο), που ήκμαζε για πάνω από δυο χιλιετερήδες.

Το καλύτερο σωζόμενο μνημείο είναι ο περίβολος του Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που είναι κτισμένος πάνω στα θεμέλια παλαιοχριστιανικού ναού στον ίδιο χώρο όπου στην αρχαιότητα ήταν κτισμένος ο ναός της Ερυκίνης Αφροδίτης.

Στο χωριό Καμενιάνοι στη τοποθεσία Καπριβαίνα (εδώ εικάζεται ότι πραγματοποιήθηκε και ο μύθος του Ηρακλή) διασώζονται τα απομεινάρια των αρχαίων δωρικών κιόνων στο «Αλώνι του Ξενοχρήστου», στην ανατολική περίπου άκρη του χωριού. Στο ίδιο χωριό υπάρχει επίσης η Μεγάλη Βρύση Καμενιάνων, που αποτελεί ένα από τα τρία μεγαλύτερα κεφαλόβρυσα της οροσειράς του Ερυμάνθου. Στην ευρύτερη περιοχή του Αϊ Γιάννη των Καμενιάνων έχουν επίσης εντοπιστεί τάφοι Μυκηναϊκής εποχής καθώς και ερείπια κτισμάτων της ίδιας εποχής που σώζονται μέχρι σήμερα.

Στο χωριό Αγράμπελα υπάρχει το γραφικό μοναστήρι του Πορέτσου και οι ναοί του Αγίου Δημήτριου και της Αγίας Βαρβάρας.

Ιδιαίτερου αισθητικού κάλλους είναι το χωριό Βερτσίτσι (Σειρές), το οποίο είναι παλαιό, ιστορικό και παραδοσιακό. Εξάλλου, θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και ως διατηρητέο, καθώς τα περισσότερα σπίτια του είναι χτισμένα πριν το 1920 από Ηπειρώτες μάστορες. Άλλο επιβλητικό οικοδόμημα στο κέντρο του χωριού είναι ο Σακελλαρείκος Πύργος, διώροφο οικοδόμημα του 1721, λιθόκτιστο με πολεμίστρες.

          Τέλος, στον μακρύ κατάλογο των πολιτιστικών διαθεσίμων της περιοχής μπορεί να συμπεριληφθεί η σύνδεσή της με έναν από τους άθλους του Ηρακλή, τον «Ερυμάνθειο Κάπρο». Στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Αροανίας εικάζεται  η πραγμάτωση του άθλου, όπου ο Ηρακλής είχε εντολή να φέρει τον «Ερυμάνθειο Κάπρο» στο Άργος στον Ευρυσθέα. Ο μυθικός ήρωας χρησιμοποιώντας τέχνασμα παρέσυρε και παγίδευσε το ζώο στο φαράγγι της Φολόης (φαράγγι του Αντρωνίου στο γεφύρι του Μπερή).

Άλλη κατηγορία συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής είναι οι αγροτικές ασχολίες και τα παραδοσιακά αγνά κτηνοτροφικά προϊόντα της. Η περιοχή συγκεντρώνει άριστες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της βιολογικής κτηνοτροφίας.

Όλες οι παραπάνω δραστηριότητες, που αποτελούν συγκριτικά πλεονεκτήματα του Δήμου, προβάλλονται κάθε χρόνο μέσα από την έκθεση πολιτιστικής κληρονομιάς, περιβαλλοντικής δράσης και αγροτουρισμού που συνδιοργανώνει με την περιβαλλοντική, πολιτιστική μη κυβερνητική οργάνωση «Ερύμανθος».

Άλλος θεσμός προβολής των τοπικών προϊόντων και της τοπικής παραγωγής της περιοχής είναι η παραδοσιακή «εμποροζωοπανήγυρη» των Τριποτάμων. Και αυτή η πρωτοβουλία αποτελεί καρπό των εύστοχων, συντονισμένων και αποτελεσματικών προσπαθειών του «Ερύμανθου».

            Πολιτιστικά δίκτυα

Στο Βερσίτσι διατηρούνται σήμερα δυο πολιτιστικοί σύλλογοι:

1. Ο σύλλογος των Αθηνών με την επωνυμία: Σύλλογος των εν Αθήναις απόδημων Σειραίων «Η Ανάληψη του Σωτήρος» που ιδρύθηκε το 1970.

2. Ο σύλλογος Σειραίων Πάτρας που ιδρύθηκε το 1975.

ΔΗΜΟΣ ΛΑΜΠΕΙΑΣ

            Περιγραφή του Δήμου

          Η Λαμπεία βρίσκεται στο σημείο όπου συναντώνται οι τρεις νομοί  Αρκαδίας, Ηλείας και Αχαΐας. Ο Δήμος περιλαμβάνει τρία χωριά, το ομώνυμο χωριό Λαμπεία ή Δίβρη, την Ορεινή ή Μοστενίτσα και τον Αστρά. Βρίσκεται στην νοτιοδυτική πλευρά του Ερυμάνθου και ανήκει στο νομό Ηλείας. Κατέχει έκταση περίπου 72.4 χιλιομετρικά στρέμματα και σύμφωνα με την απογραφή του 2001 αριθμεί 1013 μόνιμους κατοίκους. Βρίσκεται σε απόσταση περίπου 70 χλμ. από τη Πάτρα, μέσω της οδού 111 Πατρών-Τριπόλεως, και 250 περίπου χλμ. από την Αθήνα μέσω της Εθνικής Οδού Αθηνών – Κορίνθου – Τριπόλεως -Πατρών.

            Τοπική Οικονομία

          Ο Δήμος είναι ορεινός και η οικονομία του στηρίζεται κυρίως στην κτηνοτροφία και λιγότερο στην γεωργία. Ο τουριστικός τομέας παρουσιάζει μια ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, καθώς έχουν δημιουργηθεί στην περιοχή ορισμένα μικρά καταλύματα για την εξυπηρέτηση του ήπιου τουρισμού. Ασφαλώς, υπάρχουν περιθώρια και συνθήκες για μεγαλύτερη αξιοποίηση της περιοχής στο πλαίσιο του αγροτουρισμού – οικοτουρισμού.

Κατά τα άλλα η περιοχή έχει οδικές προσβάσεις καλού επιπέδου εξυπηρέτησης, ενώ στους τομείς της αγροτικής και δασικής οδοποιίας υπάρχουν ελλείψεις, οι οποίες βελτιώνονται σταδιακά στο επίπεδο της δημοτικής οδοποιίας.

Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

            Ο Δήμος Λαμπείας διατρέχεται από το εθνικό πεζοπορικό μονοπάτι 31, το οποίο ξεκινά από την Πάτρα (όρος Παναχαϊκό) και καταλήγει στην Αρχαία Ολυμπία, αφού διασχίσει τους ορεινούς όγκους Ερυμάνθου, Λαμπείας και Φολόης. Πρόκειται για ένα αρκετά γνωστό μονοπάτι, το οποίο είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να δίνει στον πεζοπόρο τη δυνατότητα να απολαύσει την όμορφη διαδρομή χωρίς ενοχλήσεις από διερχόμενα αυτοκίνητα.

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

          Η Λαμπεία είναι φωλιασμένη στα Λάμπεια Όρη, από τα οποία πήρε το όνομά της. Το χωριό είναι χτισμένο αμφιθεατρικά σε επτά συνοικίες και είναι σήμερα διατηρητέος οικισμός.

          Κάποια εποχή ονομαζόταν και Δίβρη, σλαβικό όνομα, που σημαίνει «δροσιά». Το κλίμα της ήταν τόσο καλό, που οι γιατροί, μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα, σύστηναν την παραμονή στο χωριό ως φάρμακο για τις παθήσεις και τονωτικό για τους εξασθενημένους οργανισμούς. Το χωριό, εκτός από το καλό κλίμα που έχει, φημίζεται για τα άφθονα κρυσταλλένια νερά (έχει περίπου 100 πήγες – βρύσες) και τα πανέμορφα αισθητικά δάση από έλατα, πουρνάρια και γάβρα.

Αν λάβουμε υπόψη μας την ύπαρξη του παλαιοβυζαντινού ή βυζαντινού ναού της Αγίας Τριάδας (12^ος-13^ος αι. ή κατά άλλους παλαιοχριστιανικός του 6^ου αι.) και τα αλλά παραδοσιακά μνημεία, τον ρόλο που διαδραμάτισε στον απελευθερωτικό αγώνα επί της Τουρκοκρατίας και την ενδιαφέρουσα ιστορική διαδρομή της, εικάζουμε ότι πρέπει να ήταν μια ακμάζουσα τοπική κοινωνία, από παλαιοτάτων χρόνων.

Επίσης, στο χωριό λειτούργησαν δυο από τα πρώτα ελληνικά σχολεία μετά την επανάσταση του 1821, Αρρένων και Παρθεναγωγείο, τα οποία στεγάζονται τώρα σε δυο νεοκλασσικα κτίρια (μοναδικά στην Ηλεία) των αρχών του αιώνα, δωρεάς του Ανδρέα Συγγρού.

Η οικονομική ευμάρεια, αλλά κυρίως η θρησκευτική ευλάβεια των κατοίκων της Λαμπείας ήταν αιτία να ανεγερθούν στην περιφέρειά της ιεροί ναοί, εξωκλήσια και μονές, όπως ο ναός της Αγίας Τριάδος (12^ου –13^ου αι), οι μονές Άνω και Κάτω Δίβρης. Τα θρησκευτικά αυτά μνημεία φθάνουν τον εκπληκτικό αριθμό των 100.

Εντυπωσιακά είναι και αλλά παραδοσιακά κτίσματα φτιαγμένα με πελεκητή πέτρα όπως βρύσες, καμπαναριά, γεφύρια, μύλοι ή απλά σπίτια με ιδιαίτερο χρώμα και αξιόλογη τοπική αρχιτεκτονική.

Στο χωριό Ορεινή (Μοστενίτσα), στο νοτιοανατολικό χώρο του Αγίου Ιωάννη, έχουν ανακαλυφθεί παλιά ευρήματα όπως ο λαξευτός τάφος σχήματος Γ κεφαλαίου στο οποίο αρχαιολόγοι απεφάνθησαν ότι είχαν θάφτει τρεις βασιλιάδες της αρχαίας Ψωφίδας. Επίσης, υπάρχουν δυο αξιόλογα κτίσματα της φραγκοκρατίας, ο Άγιος Γεώργιος και ο ναός των Ταξιαρχών τα οποία κτίστηκαν τον 12^ο αιώνα. Ο Άγιος Ιωάννης της Μοστενίτσας πανηγυρίζει στις 26 Σεπτεμβρίου.

Ακριβώς απέναντι από το χωριό Αστράς (Νουσά), το οποίο αποτελούσε τμήμα της αρχαίας Αζανίας και της πόλης – κράτους της αρχαίας Ψωφίδας, βρίσκεται ένα Ασκητήριο που είναι λαξευμένο μέσα στο βουνό και είναι διώροφο. Το λάξευμα του Ασκητήριου αποδίδεται στον Όσιο Μελέτιο γύρω στον 9^ο αιώνα.

Κοντά στον Δήμο Λαμπείας υπάρχει και ο ποταμός Ερύμανθος όπου είναι κατάλληλος για ποτάμια αθλήματα, όπως το canoe-kayak. Επίσης το βουνό του Ερύμανθου προσφέρεται για πεζοπορία και ορεινή ποδηλασία αλλά ακόμα και για διαδρομές με 4×4 στα ορεινά μονοπάτια.

            Πολιτιστικά δίκτυα

          Το Πνευματικό Κέντρο Δίβρης παρέχει κοινωνικές και μορφωτικές δραστηριότητες ενώ φιλοξενεί και πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως το Φεστιβάλ του Βουνού. Επίσης, στην Λαμπεία πραγματοποιούνται και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως το «Χορευτικό Σεργιάνι», στις 20 Ιουνίου, και το «Αντάμωμα στα Έλατα», στις 27 Ιουλίου.

          Έντονη είναι η δραστηριότητα πολιτιστικών συλλόγων που είτε εδράζονται είτε αναφέρονται στην περιοχή της Λαμπείας: 

• Πανελλήνια Εκπολιτιστική Ένωση Λαμπειέων (Διβριωτών)
• Σύλλογος Διβριωτών Αθηναίων
• Σύλλογος Ορειναίων εν Πάτρα
• Σύλλογος «Αγ. Ιωάννης» Ορεινής – Αθήνας
• Σύλλογος Αστραίων Αθήνας
• Σύλλογος Αστραίων Πάτρας
• Σύλλογος Καλυβίων Αστρά

          Τέλος, υπάρχει και εκδοτική δραστηριότητα που εκπροσωπείται από την Εφημερίδα «Εντός» Δίβρης και το Περιοδικό «ΔΙΒΡΗ». 

ΔΗΜΟΣ ΦΟΛΟΗΣ

            Περιγραφή του Δήμου

          Ο Δήμος Φολόης έχει έκταση 36.500 στρέμματα και πληθυσμό 4.870 κατοίκους. Αποτελείται από τα χωριά Λάλα, Κούμανι, Φολόη, Αχλαδινή, Πέρσαινα, Νεμούτα, Νεράιδα, Μηλιές, Πόθο, Λασδικά και Δούκα. Στο κεφαλοχώρι του Λάλα – σημερινή πρωτεύουσα του Δήμου Φολόης, το οποίο απέχει 15 χλμ. από την Αρχαία Ολυμπία – και σε 600 μ. υψόμετρο υπάρχει το κατάφυτο οροπέδιο της Φολόης από αυτοφυείς δρυς. Η ονομασία του Δήμου προήλθε από το οροπέδιο Φολόης όπου, κατά τη μυθολογία, ζούσαν οι Κένταυροι με αρχηγό το Φόλο και οι νύμφες του δάσους “δρυάδες”.

            Τοπική Οικονομία

          Ο Δήμος είναι ορεινός και η οικονομία του στηρίζεται κυρίως στον πρωτογενή τομέα. Υπάρχει κτηνοτροφία, με εκτροφή αιγοπροβάτων καθώς και  γεωργία, με την καλλιέργεια κυρίως σιτηρών (βρώμης, κριθαριού κλπ), οπωροφόρων και καρποφόρων δέντρων (κερασιές, καρυδιές), αμπελώνων και ελαιόδεντρων. Στο χωριό Κούμανι υπάρχει η μεγαλύτερη έκταση βοσκότοπων της περιοχής, με τυροκομείο βιομηχανικής μορφής και ετήσια παραγωγή 240 τόνους φέτας.

          Ο τουριστικός τομέας, και ιδιαίτερα ο αγροτουρισμός και οικοτουρισμός δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένος, μολονότι υπάρχουν όλες οι κατάλληλες προϋποθέσεις και συνθήκες, από πλευράς συγκριτικών πλεονεκτημάτων.

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

          Στο δρυοδάσος της Φολόης υπάρχουν πολλοί αριθμημένοι δασικοί δρόμοι που προσφέρονται για πεζοπορία, ποδηλασία, ιππασία και κάθε είδους δραστηριότητα στη φύση. Δίπλα από το δάσος υπάρχει και ο ποταμός Ερύμανθος, ο οποίος προσφέρεται για ποτάμιες δραστηριότητες.

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

          Το χωριό Φολόη είναι χτισμένο στο οροπέδιο «Φολόη» (ονομάστηκε έτσι γιατί εκεί ζούσε ο Κένταυρος Φόλος), πάνω σε μεγάλες απότομες χαράδρες. Την περιοχή διατρέχουν, από τη μια το Παλιοπόταμο με τα ρυάκια και τα πολλά πλατάνια, και από την άλλη το Κοκαλάκη ή Ομηρικός ποταμός Σελλήεις ή Πηνιακός Λάδωνας. Εκεί σχηματίζεται το φαράγγι γύρω από το Αντρώνι, που χαρακτηρίζεται ως οικότοπος μεγάλης ιστορικής και οικολογικής αξίας.

          Σε απόσταση έξι χιλιομέτρων από το χωριό Λάλα υπάρχει το περίφημο δρυοδάσος της Φολόης, έκτασης 40.000 στρεμμάτων, ενταγμένο στο δίκτυο NATURA 2000. Στο οροπέδιο Φολόη-Κάπελη κυριαρχεί η ευθύκορμη βελανιδιά (δρυς), το οποίο ο λαός της περιοχής ονόμασε Κάπελη, που σημαίνει πυκνό δάσος ή άφθονο δάσος. Η Κάπελη λέγεται και «μπαλκόνι της Ηλείας». Από τα ψηλότερα βουνά φαίνεται σαν μεγάλο αλώνι με ακτίνα δέκα χιλιομέτρων, ενώ από τα χαμηλότερα σαν δρεπάνι. Είναι ένα από τα σπανιότερα δάση, μοναδικό στα Βαλκάνια. Οι βελανιδιές του είναι ψηλές, άλλες ευθείς σαν κυπαρίσσια και άλλες χοντρές πολύκλωνες σαν «βασίλισσες του δάσους». Κάτω από τον ίσκιο τους ευδοκιμεί μόνο η φτερίνα και τα σφερδούκλια.

Η Κάπελη παλαιότερα ήταν όλη ενωμένη. Τώρα έχει διαχωριστεί από μεγάλη χαράδρα μεταξύ της λεγόμενης από τους ντόπιους Αντρωνέικης, Κουμανέικης και Γιαρμενέικης Κάπελης. Κοντά στις κατοικημένες περιοχές και στις χαράδρες συναντάμε καστανιές, πλατάνια, πουρνάρια, αριές, κουμαριές, ρείκια, σπάρτα, καρυδιές, οπωροφόρα δέντρα και ορεινότερα σφάκα. Δυστυχώς μεγάλα κομμάτια του δάσους κόπηκαν και εκχερσώθηκαν από καταπατητές για να τα μετατρέψουν σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις και για να εκμεταλλευτούν την ξυλεία.

Στην πλούσια πανίδα της, κατά την αρχαιότητα και μέχρι το 1950, είχε αγριογούρουνα, ζαρκάδια, ελάφια, ρήσους, ικτίνους. Σήμερα συναντάμε λαγούς, κουνάβια, αλεπούδες, τσακάλια, νυφίτσες, σκαντζόχοιρους και χελώνες. Από ορνιθοπανίδα συναντάμε πέρδικες, μπεκάτσες, φάσες, κίσες, κούκους, τρυγόνια, τσαλαπετεινούς, κορυδαλλούς, δρυοκολάπτες, αετούς, οξιές, αετομάχια, ξεφτέρια και κουκουβάγιες. Έχει ποικιλία ζωυφίων και μάλιστα από τις κατώτερες συνομοταξίες των εντόμων και ερπετών όπως οχιές, αστρίτες, δεντρογαλιές, αστριτοχές, σαΐτες, σαύρες, γαϊδουρομουστέλες, και χελώνες.

Η Κάπελη είναι άνυδρη και ξηρή το καλοκαίρι. Διατηρείται μόνο από την υγρασία, η οποία συντηρείται στο έδαφος λόγω της πυκνότητας των δέντρων που δεν αφήνουν τον ήλιο να περάσει. Πολλοί αριθμημένοι δασικοί δρόμοι διασχίζουν την Κάπελη που προσφέρεται για ιππασία και ποδηλατοδρομία.

Στην περιοχή «Λάκα-πούσι» δεντροφυτεύτηκε έκταση 100 στρεμμάτων πριν 20 χρόνια ώστε να χρησιμεύσει για παραγωγή νέων φυτών. Η περιβαλλοντική ποιότητα του δάσους επιβεβαιώνεται από την αξιολόγηση ως σημαντική περιοχή για τα πουλιά της Ελλάδος (ΣΠΠΕ). Το δάσος έχει απογραφεί με την οδηγία 92/43 του συμβουλίου της Ε.Ε. για την διατήρηση των φυσικών οικοτόπων της άγριας πανίδας και της αυτοφυούς χλωρίδας και είναι επιλέξιμο να ενταχθεί στο κοινοτικό δίκτυο Natura 2000.

Στα νότια της περιοχής βρίσκεται το φαράγγι του ποταμού Ερύμανθου,  έχοντας στην απέναντι όχθη του το Βυδιάκη της Γορτυνίας.

            Στο φαράγγι γύρω από το Αντρώνι, σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Ηρακλής έριξε δίχτυ για να πιάσει τον Ερυμάνθιο Κάπρο. Επίσης, από εκεί πέρασε ο Ηρακλής για να πολεμήσει και να νικήσει τους επιδρομείς Κενταύρους. Εκείνος ονόμασε το βουνό Φολόη, από τον φίλο του Κένταυρο Φόλο. Αυτός ο άθλος του Ηρακλή είναι έντονα αλληγορικός. Οι Κένταυροι παρομοιάζονται με τις άφθονες βροχές στις περιοχές, αφού θεωρούνταν παιδία της Νεφέλης. Ο Ηρακλής είναι ο ήλιος που διαλύει τα νέφη. Ο περίπατος στο φαράγγι και στο δάσος ζωντανεύει τους μύθους για τους Κενταύρους.

            Πολιτιστικά δίκτυα

          Στο χωριό Κούμανι εδρεύει ένα πολιτιστικό κέντρο, ο εκπολιτιστικός Σύλλογος Κουμανίου, που οργανώνει διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις κατά το Πάσχα, τον Δεκαπενταύγουστο και τις Απόκριες.

ΔΗΜΟΣ ΛΑΣΙΩΝΟΣ

            Περιγραφή του Δήμου

          Η πιο ονομαστή και αξιόλογη πόλη της Ακρώρειας στην ιστορική ακμή της αρχαίας Ελλάδος ήταν ο Λασιών, από όπου έχει πάρει το όνομα ο νέος Δήμος Λασιώνος.

Ο Δήμος Λασιών έχει έδρα το χάνι Πανόπουλο, που βρίσκεται στο κέντρο της κοινότητας Αντρωνίου, και ανήκει στον Νομό Ηλείας. Ο Δήμος Λασιώνος αποτελείται από τα Δημοτικά Διαμερίσματα Αγίας Τριάδας (Μποκοβίνα), Κακοταρίου, Αγίας Κυριακής (Κέρτιζα), Τσιπιάνων, Κρυόβρυσης (Βερβινή) και Αντρωνίου που είναι το μεγαλύτερο (Κατσαρού, Χάνι Πανόπουλου, Ζαχαρέικα, Σπαρτουλιά). Έχει έκταση 22.950 στρέμματα και πληθυσμό 2.127 κατοίκους.

            Τοπική Οικονομία

          Ο Δήμος είναι ορεινός και οικονομία του στηρίζεται κυρίως στην κτηνοτροφία με εκτροφή αιγοπροβάτων, αλλά και στην γεωργία. Εξάλλου, φημίζεται για το τοπικό προϊόν φέτα Ολωνού, που παράγεται στο χωριό Κάτω Λάζους του Δ.Δ. Αγίας Τριάδας. Στο ίδιο χωριό γίνεται και η ομώνυμη γιορτή   Κάπελης – Φέτας Ολωνού.

Ο τουριστικός τομέας και ειδικότερα ο οικοτουρισμός-αγροτουρισμός δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένος. Κατά τα άλλα, η περιοχή έχει σχετικά καλή οδική σύνδεση και εξυπηρετείται με το δημοτικό και νομαρχιακό οδικό δίκτυο.

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

          Στο Φαράγγι του Αντρωνίου, το οποίο βρίσκεται 500 περίπου μέτρα χαμηλότερα από το επίπεδο του χωριού, υπάρχει πέρασμα με μια πολύ ωραία διαδρομή που πραγματοποιείται με τα πόδια. Κατά μήκος της διαδρομής υπάρχουν εγκαταλειμμένοι νερόμυλοι, το σπήλαιο με τους σταλακτίτες και διάφορες φυτοκοινωνίες με πλατύφυλλα και αειθαλή δένδρα. Κάθε χρόνο τον Αύγουστο διοργανώνεται το πανελλήνιο πέρασμα του φαραγγιού, με την συμμετοχή εκατοντάδων ορειβατών και πεζοπόρων.

          Επίσης, συνθήκες Ανεμοπορίας με αλεξίπτωτο πλαγιάς (παραπέντε) προσφέρεται στο Κακοταρέικο ή Σκιαδοβούνι τους καλοκαιρινούς μήνες, λόγω των θερμικών αέριων μαζών που επικρατούν στην περιοχή. Η υψομετρική διαφορά απογείωσης και προσγείωσης φτάνει έως και τα 800 μέτρα. Είναι ιδανικό για μεγάλες χιλιομετρικές αποστάσεις, με ρεκόρ που έχει φτάσει τα 50 χιλιόμετρα, σε Πανελλήνιους αγώνες. Η πίστα απογείωσης απέχει 58 χιλιόμετρα από την Πάτρα.

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

          Στον Δήμο Λασιώνος, στη θέση Κούτη (Μεγαλοπρεπές Παλιόκαστρο) μεταξύ Κούμανι και Αντρώνι, σήμερα σώζονται ίχνη των τειχών της πόλης –κράτους, που ανακάλυψε πρώτος o Welker το 1842. Στην περιοχή βρέθηκαν επίσης ερείπια κτισμάτων, κομμάτια κιόνων, τάφοι (λέγεται ότι ένας ήταν του Κένταυρου Φόλου), πήλινα αγγεία και ένα αρχαίο νεκροταφείο.

Η πόλη υδρευόταν από τις πηγές του Κροϊφύκου και το Καλιμάνι, όπου βρέθηκαν πήλινοι αγωγοί. Σε ολόκληρη την περιοχή βρίσκονται παντού αρχιτεκτονικά μέλη, θραύσματα επιγραφών, αγάλματα, αγγεία καθώς και μικρά ευρήματα. Επίσης, βρίσκονται διάσπαρτα νομίσματα από πολλές πόλεις της Ελλάδος και των Συρακουσών, (Αλεξανδρινά, Ρωμαϊκά, Κωσταντινάτα κ.α.) λόγω των επισκεπτών, από όλον τον τότε γνωστό κόσμο, των Ολυμπιακών Αγώνων. Στη Φραγκοκρατία φαίνεται πως πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης κτίσθηκε ισχυρός φραγκικός πύργος.

          Ο Όμηρος, ο Πολύβιος, ο Στράβωνας, o Παυσανίας, ο Κούρτιος, καθώς και άλλοι περιηγητές, αναφέρουν την Λασίων ως πόλη ή κράτος. Η φαντασία των αρχαίων Ελλήνων συνέδεσε την περιοχή με τους άθλους του Ηρακλή (Ερυμάνθιος Κάπρος), με την θεά Άρτεμη και τις Δρυάδες νύμφες, τους μυθικούς Κενταύρους και τη μητέρα τους, Νεφέλη.

Επίσης, στην περιοχή υπάρχει θαμμένος και ο Πύργος, όπου κάποτε υπήρξε ένας σημαντικός πολιτισμός με σπουδαία ιστορία. Δυστυχώς, οι γεωγράφοι περιηγητές και οι νεότεροι ιστορικοί και αρχαιολόγοι έστρεψαν την προσοχή τους κυρίως στην γειτονική Ολυμπία και την Ήλιδα, αδιαφορώντας τελείως για τις πόλεις της Ακρώρειας. 

Τα ποτάμια, οι χαράδρες, οι πηγές, οι καταρράχτες, οι σπηλιές, το άφθονο πράσινο και οι αγραπιδιές, οι κερασιές, οι καστανιές και οι καρυδιές συνθέτουν την φυσική ομορφιά του χωριού Πανόπουλου. Εντυπωσιάζει επίσης με τα όμορφα πετρόχτιστα σπίτια (πολλά φτιαγμένα από Λαγκαδινούς μαστόρους), την πλατεία στο κέντρο του χωριού (δημιούργημα του πρώην προέδρου Β. Παπαντώνη) με τα παραδοσιακά καφενεία γύρω της, το σχολείο φτιαγμένο από δωρεά του Αντρέα Συγγρού σε νεοκλασικό αρχιτεκτονικό ρυθμό,  την πέτρινη εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου, χτισμένη το 1895, και το Βυζαντινό Ναό των Αγίων Αναργύρων με τις μοναδικές τοιχογραφίες του.  

Μια από αυτές τις τοιχογραφίες είναι και ο Άγιος Σκύλος (κυνοκέφαλος Άγιος Χριστόφορος). Αναπαριστά έναν Άγιο με κεφάλι κυνηγόσκυλου (τοτέμ) και σώμα ανθρώπου. Δίπλα του υπάρχει μία άγνωστη, στην ορθόδοξη και την καθολική εκκλησία, αγιογραφία με το τίτλο «Κυνο-βιάρχης». Φαίνεται ότι ο ναός ήταν αρχαίο κοινόβιο ή εκτροφείο σκύλων, οι οποίοι εξασφαλίζοντας τροφή στους κατοίκους, τους αγιοποίησαν. Πιθανότατα όμως μπορεί να χτίστηκε πάνω σε προϋπάρχοντα ναό, σε αρχαίο νεκροταφείο. Θαυμαστή είναι όμως και η εικόνα των Αγίων Αναργύρων που φιλοτεχνήθηκε το 1830.

Το Φαράγγι του Αντρωνίου βρίσκεται 500 περίπου μέτρα χαμηλότερα από το επίπεδο του χωριού. Περικλείεται από τις δυο επιβλητικές και απότομες χαράδρες που τις διασχίζουν ο Ομειρικός Σελλήεις από την μία και το παλιοπόταμο από την άλλη. Στην πλούσια πανίδα του Φαραγγιού ανήκουν πολλά είδη πουλιών και ζώων. Από ορνιθολογική άποψη, η περιοχή παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον κυρίως λόγω του χρυσαετού και του λευκονώτη. Τα περισσότερα είδη ζώων και πουλιών της περιοχής προστατεύονται από διεθνείς συνθήκες. Πριν 50 χρόνια υπήρχαν ακόμη αγριόχοιροι, ζαρκάδια και ελάφια. Εδώ κυνηγούσε ο Ξενοφώντας, όταν ήταν εξόριστος στο Σκιλλούντα (Ξενοφ. Ανάβ.5,3,8-11). Επίσης σημαντικά αξιοθέατα είναι:

• Το μυκηναϊκό νεκροταφείο 50 θαλαμοειδών ταφών στη θέση Παλιομποκοβίνα στα σύνορα Αντρωνίου (Χάνι Πανόπουλου) και Μποκοβίνας Αγ.Τριάδος).
• Το σπήλαιο με τους σταλακτίτες πάνω από το ποτάμι στην διαδρομή για το φαράγγι του Αντρωνίου αγνώστου ηλικίας.
• Το σπήλαιο – θέατρο του Αμαρκιανού, ηλικίας 500.000 ετών στην Κερτίζα, στα σύνορα με τα Τσίπιανα. Από το θόλο του κρέμονται σταλαχτίτες σε παράλληλες σειρές.
• Η σπηλιά της Διακότρυπας στη Βερβηνή (Κρυόβρυση).
• Το κάστρο της Οχιάς, βορειοανατολικά του Κακοταρίου.
• Η «σπηλιά του Τούρκο-Παναή» (ή Μπαρμπαγιάνη), οπλαρχηγού από τα Τσίπιανα, στη θέση Σταυράκη στο Κακοτάρι, που χρησίμευε για καταφύγιο κλεφτών και αμαρτωλών κατά την Τουρκοκρατία.
• Δύο λιθόκτιστα γεφύρια, το ένα στη θέση Πετρωτά και το άλλο στο δρόμο Κακοτάρι – Πανόπουλου .
• Το μεγαλοπρεπές δρυοδάσος της Κάπελης (άφθονα δέντρα), με τις Δρυάδες και Αμαδρυάδες νύμφες (νεράιδες), στο Οροπέδιο Φολόης.
• Τα γραφικά χωριά Τσίπιανα και Βερβινή (Κρυόβρυση) που όταν αξιοποιηθούν τουριστικά δεν θα έχουν τίποτα να ζηλέψουν από άλλα πολυδιαφημισμένα τοπία με έλατα της Ευρώπης.
• Ο Ναός της θεάς Αρτέμιδος.
• Η Μονή της Παναγίας Νοτενών και η Παναγία στο Κακοτάρι, που, είτε είναι χτισμένες πάνω σε αρχαίο ναό, όπως φαίνεται από τους ογκόλιθους και τα υπολείμματα των Κιόνων, είτε έχουν μεταφερθεί τμήματα από το Ναό της Αρτέμιδος στην κορυφή στο Σκιαδοβούνι.

          Πολιτιστικά δίκτυα

          Το διαδίκτυο προσφέρει μια δυνατότητα δικτύωσης και πολιτιστικής δράσης, την οποία έχουν αξιοποιήσει άνθρωποι που ενδιαφέρονται για την ευρύτερη περιοχή του Δήμου Λασιώνος, δίνοντας στην ιστοσελίδα τους το όνομα του χωριού Αντρώνι. To antroni.gr καταβάλλει συνεχείς προσπάθειες για την συγκέντρωση γραπτού υλικού και φωτογραφιών πάσης φύσεως, βγαλμένες από την ζωή των κατοίκων των χωριών του δήμου, για την δημιουργία αρχείου, που θα δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα. Γενικά, αποτελεί μια αξιόλογη προσπάθεια που αξιοποιεί τη σύγχρονη τεχνολογία για την προώθηση πολιτιστικών δράσεων.

ΔΗΜΟΣ ΠΗΝΕΙΑΣ

            Περιγραφή του Δήμου

          Ο Δήμος Πηνείας δημιουργήθηκε από την συνένωση δέκα έξι πρώην κοινοτήτων, Αγνάντα, Αγραπιδοχώρι, Άνθωνας, Αυγή, Βελανίδι, Βουλιαγμένη, Εφύρα, Κάμπος, Λαγάνας, Λάτα, Λουκάς, Μαζαράκι, Οινόη, Ροδιά, Σιμοπούλου και Σκλίβα. Ο Δήμος βρίσκεται στο Β.Α. τμήμα του νομού Ηλείας και συνορεύει βόρεια με τον νομό Αχαΐας, Β.Δ. με τους δήμους Βουπρασίας και Αμαλιάδας, νοτιά με το δήμο Ωλένης και δυτικά με το δήμο Λασίωνος. Η έδρα του δήμου είναι το Σιμοπούλο. Ο συνολικός πληθυσμός του δήμου είναι 5.660 κάτοικοι (απογραφή 2001) και η έκταση του είναι 148,6 χιλ. στρέμματα.

Πρόκειται για περιοχή που ανήκει στην ορεινή-ημιορεινή ζώνη της Ηλείας και παρουσιάζει μεγάλο  περιβαλλοντολογικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον, καθώς στην περιοχή του δήμου δεν έχει αναπτυχθεί βιομηχανική δραστηριότητα και έχει διατηρηθεί η οικολογική ισορροπία του φυσικού περιβάλλοντος. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Δήμου είναι η αναπτυξιακή καθυστέρηση σε σχέση με τον υπόλοιπο νομό και η ενασχόληση των κατοίκων με παραδοσιακές παραγωγικές δραστηριότητες.

            Τοπική Οικονομία

          O παραγωγικός ιστός του δήμου βασίζεται στον πρωτογενή τομέα, όπου κυριαρχούν μικρές οικογενειακές εκμεταλλεύσεις. Ο δευτερογενής τομέας παρουσιάζει μικρή συμμετοχή στο τοπικό εισόδημα (ελαιουργικές και λατομικές μονάδες). Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται η βιολογική κτηνοτροφία και γεωργία.

Ο τουριστικός τομέας και ειδικότερα ο οικοτουρισμός-αγροτουρισμός, μολονότι η περιοχή προσφέρεται ιδιαίτερα, βρίσκεται σε εμβρυακό επίπεδο με ελλιπή ξενοδοχειακή υποδομή. Κατά τα άλλα η περιοχή έχει οδικές προσβάσεις καλού επιπέδου εξυπηρέτησης, ενώ στους τομείς της αγροτικής και δασικής οδοποιίας υπάρχουν ελλείψεις, οι οποίες βελτιώνονται σταδιακά στο επίπεδο της δημοτικής οδοποιίας.

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

            Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν τουριστικές υποδομές και δραστηριότητες που να υλοποιούνται στον δήμο, από επαγγελματίες του χώρου στο πλαίσιο της τουριστικής προσφοράς. Αυτός είναι ένας στόχος που θα πρέπει ο δήμος να ικανοποιήσει άμεσα, αξιοποιώντας τα πολιτιστικά και φυσικά διαθέσιμα της περιοχής και δίνοντας εναλλακτικές δυνατότητες απασχόλησης στον τοπικό πληθυσμό.

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

          Τα πλούσια φυσικά διαθέσιμα της περιοχής χαρακτηρίζονται από τον υδάτινο πλούτο της λίμνης και του ποταμού Πηνειού όπου προσφέρονται για πεζοπορία, παρατήρηση πουλιών, ερασιτεχνική αλιεία, αθλητικές δραστηριότητες και δραστηριότητες αναψυχής. Ειδικότερα όσον αφορά στα φυσικά και πολιτιστικά διαθέσιμα της περιοχής είναι:

• Η τεχνητή λίμνη του Πηνειού, η οποία ολοκληρώθηκε το 1967, είναι ένα από τα σημαντικά εγγειοβελτιωτικά έργα του νομού Ηλείας με μεγάλη οικολογική και οικονομική αξία για τον νομό. Ωστόσο, ως οικότοπος παραμένει ουσιαστικά αναξιοποίητος μέχρι σήμερα.
• Τα παρόχθια δάση της λίμνης, που διατηρούνται ως ένα βαθμό στο τμήμα του Πηνειού και βρίσκονται πριν από το φράγμα, παρουσιάζουν σημαντικό ενδιαφέρον από χλωριδική άποψη. Είναι ένα από τα λίγα παραποτάμια δάση που έχουν διασωθεί στην Πελοπόννησο και προσφέρονται για δράσεις στον οικοτουρισμό.
• Σύμφωνα με την μελέτη του Πανεπιστημίου Πατρών η λίμνη του φράγματος έχει μεγάλη οικολογική αξία κατά την περίοδο της μετανάστευσης των πτηνών, λόγω της ευνοϊκής της θέσης και του κλίματος της. Παράλληλα, υπάρχει ένα μικρός σχετικά αριθμός μεταναστευτικών πουλιών (τα περισσότερα είδη προστατεύονται από διεθνείς συμβάσεις) που ξεχειμωνιάζουν στη λίμνη. Αυτό οφείλεται στο ότι η περιοχή λειτουργεί ως τεχνητός υδροβιότοπος και ενδείκνυται η δημιουργία σχετικού παρατηρητηρίου.
• Άλλο σημαντικό φυσικό πλεονέκτημα της περιοχής είναι το δάσος (δρυοδάσος) της Καπέλης – Φολοής – Πηνείας το οποίο αποτελεί ένα σπάνιο δασικό σύμπλεγμα συνολικής έκτασης 218.260 στρεμμάτων.
• Επίσης, στη λίμνη υπάρχουν κυρίως τέσσερα είδη ψαριών το στροσίδι, η γαϊτάνα, ο κυπρίνος και το χέλι, και υπάρχουν προϋποθέσεις για ενασχόληση των επισκεπτών με το ερασιτεχνικό ψάρεμα.
• Γειτνίαση σε χώρους ιστορικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, όπως  Αρχαία Λασιών, Αρχαία Πόλη Αρμάτωβα, Αρχαία Οινόη, Εφύρα και Κάστρο Σταμερό Χατζή.
• Διοργάνωση τοπικών εκδηλώσεων και παραδοσιακών πανηγυριών.

6. Πολιτιστικά δίκτυα

ΔΗΜΟΣ ΤΡΙΤΑΙΑΣ

            Περιγραφή του Δήμου

          Ο Δήμος Τριταίας βρίσκεται στα Νότια του Νομού Αχαΐας και συνορεύει Βόρεια με το Δήμο Φαρών. Έχει έκταση 244.798 στρ. και 5.477 κατοίκους. Σήμερα αποτελείται από τα δημοτικά διαμερίσματα Αγίας Βαρβάρας, Αγίας Μαρίνας, Αλεποχωρίου, Βελιμαχίου, Δροσιάς, Ερυμάνθειας, Κάλφα, Μανεσίου, Ρουπακιάς, Σκιαδά, Σκούρα, Σπαρτιάς, Σταυροδρομίου, Χιόνας. Έδρα του Δήμου είναι ο οικισμός Σταυροδρόμι. Χαρακτηρίζεται ως ημιορεινή και ορεινή περιοχή με μεγάλης έκτασης κτηνοτροφία και υψηλή ποιότητα ζωικών προϊόντων.

          Τοπική Οικονομία

          Το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού οικονομικά πληθυσμού του Δήμου απασχολείται στον πρωτογενή τομέα. Η περιοχή διαθέτει μιας μεγάλης έκτασης κτηνοτροφία ελευθέρας βοσκής, γεγονός που σημαίνει ότι ένα μεγάλο ποσοστό της κτηνοτροφίας μπορεί να μετασχηματιστεί σε βιολογική σχετικά εύκολα και γρήγορα.

          Ήδη, ο δήμος υλοποιεί αναπτυξιακά έργα στους ακόλουθους τομείς:

Α) Δημοτικά Σφαγεία

          Εκσυγχρονισμός, συμπλήρωση σφαγειοτεχνικής υποδομής υφιστάμενης μονάδας Δημοτικών Σφαγείων χωρίς αύξηση δυναμικότητας.

Β) Leader +

          Εναλλακτικές μορφές τουρισμού – δημιουργία σκοπευτηρίου πήλινου στόχου.

          Αποκατάσταση μνημείου – Ανάπλαση κοινόχρηστων χώρων Ι.Ν. Παναγίτσας Βελιμαχίου

Γ) Πολιτισμός – Περιβάλλον

          Έργα διαμόρφωσης χώρων ανεμοπτερισμού στο Σκιαδοβούνι Τριταίας

Περιλαμβάνει εργασίες για την τουριστική αξιοποίηση της δυτικής πλαγιάς του Σκιαδοβουνίου, καθώς και την διαμόρφωση χώρου ανεμοπτερισμού, με ήπιες παρεμβάσεις, οι οποίες θα κινούνται στο πλαίσιο της τουριστικής αξιοποίησης της περιοχής με δράσεις που θα συνδυάζουν ορθολογική διαχείριση του τοπίου, περιβαλλοντική εκπαίδευση και αναψυχή με τελικό στόχο την αειφόρο και βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής.

          Έργα ανάπτυξης Φαραγγιού Τεθρέα:

Περιλαμβάνει εργασίες για την αξιοποίηση της περιοχής του φαραγγιού μέσω της κατάλληλης διαμόρφωσης, ώστε μετά το τέλος των εργασιών να αποτελέσει χώρο αναψυχής και εναλλακτικής μορφής τουρισμού.

          Έργα ανάπτυξης Φαραγγιού Κουμπερίου

          Δημιουργία παραποτάμιου πάρκου στο Κάλφα

Περιλαμβάνει εργασίες για την αξιοποίηση της περιοχής των παρόχθιων συστάδων του Καλφαπόταμου και των φυσικών πόρων της περιοχής, τη δημιουργία χώρων αναψυχής ώστε μετά το τέλος των εργασιών να αποτελέσει χώρο αναψυχής και εναλλακτικής μορφής τουρισμού.

          Αξιοποίηση δασών και δασικών εκτάσεων για την ανάπτυξη της μελισσοκομίας

          Με αυτές τις παρεμβάσεις υπολογίζεται ότι η περιοχή θα οδηγηθεί σε καλύτερο αναπτυξιακό επίπεδο.

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

          Η περιοχή έχει ήδη αναδειχθεί σε προορισμό εναλλακτικού τουρισμού. Μεταξύ άλλων, υλοποιούνται τα ακόλουθα προγράμματα:  

          Ανεμοπτερισμός στο Σκιαδά: Το Σκιαδοβούνι απέχει από την Πάτρα 50 χλμ. Το βουνό δεν είναι δασώδες και υπάρχουν πολλά σημεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως χώροι απογείωσης, με υψόμετρα από 1100 έως 1400 μέτρα. Οι περιοχές προσγείωσης είναι επίσης πολλές στην περιοχή που απλώνεται με μέσο ύψος 300 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Όμως, η πρόσβαση προς τους χώρους απογείωσης είναι δύσκολη, λόγω της κατάστασης του χωματόδρομου, ιδιαίτερα την χειμερινή περίοδο.

          Ορειβασία στον Ερύμανθο: Ένα από τα πιο ενδιαφέρονται αλλά και δύσκολα βουνά της Ελλάδας για ορειβασία είναι ο Ερύμανθος. Με σημεία εκκίνησης από το Αλεποχώρι, το Καλέντζι και το Σκιαδά, οι ορειβατικές διαδρομές μέσα από καλά μονοπάτια με ευκρινή σήμανση οδηγούν στις κορυφές του βουνού απ’ όπου είναι ορατή η Ηλεία, το Φράγμα του Πηνειού, ο Πατραϊκός κόλπος και φυσικά η Στερεά Ελλάδα. Κάποιες μέρες με διαύγεια φαίνονται ακόμη και τα επτάνησα. Το βουνό εκπλήσσει επίσης και με την πλούσια χλωρίδα και πανίδα του. Λόγω των δύσκολων διαδρομών είναι απαραίτητο οι πορείες να ολοκληρώνονται μέσα στην ημέρα ή να υπάρχει μέριμνα και εξοπλισμός για διανυκτέρευση.

          Πεζοπορία: Στα μονοπάτια του Ερύμανθου γίνεται και απλή πεζοπορία, ξεκινώντας από το δασικό δρόμο στο χωριό Καλέντζι (900 μ.).

          Αναρρίχηση στο Αλεποχώρι και τη Σπαρτιά: Το Αλεποχώρι βρίσκεται στους πρόποδες του Ερυμάνθου και απέχει από την Πάτρα 40 χλμ. Περιλαμβάνει 5 πεδία με 60 διαδρομές συνολικά, ενώ υπάρχουν δυνατότητες για πολλές διαδρομές ακόμη. Οι αναρριχητικές διαδρομές είναι έως 25 μ. και έχουν γενικά αρνητική κλίση. Η Σπαρτιά (Γρέβενο) βρίσκεται στις παρυφές ενός εκτεταμένου ελατοδάσους στους δυτικούς πρόποδες του Ερυμάνθου, λίγο ψηλότερα από το Αλεποχώρι, στα 800 μ. υψόμετρο. Απέχει από την Πάτρα γύρω στα 50 χλμ. Υπάρχουν 10 διαδρομές μεσαίας έως υψηλής δυσκολίας.

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

          Η Τριταία κοσμείται με αρκετά ιερά και ναούς και ανάμεσά τους ξεχωρίζουν ο ναός των Μέγιστων Θεών και ο ναός της Αθηνάς. Στην ευρύτερη περιοχή έχουν βρεθεί πολλά σημάδια της αρχαιότητας, όπως επίσης ίχνη από κυκλώπεια τείχη στο χωριό Ερυμάνθεια και το μυκηναϊκό νεκροταφείο στο χωριό Δροσιά. Ανάμεσα στα άλλα αξιοθέατα του Δήμου Τριταίας, ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι Ιερές Μονές των Αγίων Πάντων, των Νοτενών, ο ναΐσκος της Παναγιάς και η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.

          Ειδικά για τους φυσιολάτρες, ένας μικρός παράδεισος βρίσκεται στο εσωτερικό του Δήμου, στην περιοχή του Αλεποχωρίου. Κτισμένο στις πλαγιές του Ερύμανθου, δίπλα στην κοίτη του ποταμού Τερθέα, προσφέρεται για εκδρομές, για πεζοπορία και για αναρρίχηση. Διασχίζοντας την διαδρομή προς την κορυφή του Ερύμανθου, συναντάτε τους καταρράκτες του ποταμού και την εγκαταλελειμμένη Μονή των Ταξιαρχών (χτισμένη το 1700).

            Πολιτιστικά δίκτυα

          Κάθε καλοκαίρι πραγματοποιούνται ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις και τοπικά πανηγύρια με παραδοσιακή ελληνική μουσική.

          Επίσης, στην περιοχή εκδίδεται το περιοδικό «Τρίτων».

ΔΗΜΟΣ ΦΑΡΡΩΝ

            Περιγραφή του Δήμου

          Ο Δήμος Φαρρών βρίσκεται στα Βόρεια του Νομού Αχαΐας και συνορεύει στα νοτιοδυτικά με τον Δήμο Τριταίας. Έχει έκταση 236.748 στρ. και πληθυσμό 6.262 κατοίκους. Αποτελείται από τα δημοτικά διαμερίσματα Βασιλικού (τ. Μπρακουμάδιον), Ελληνικού (τ. Μπούμπα), Ισώματος (τ. Ίσαρι), Καλάνιστρας, Καλάνου, Καλουσίου, Καταρράκτου (τ. Λόπεσι), Κριθαρακίων, Λακκωμάτων, Μιραλίου, Νέου Κομπηγαδίου, Πλατανόβρυσης (τ. Μέτζαινα), Σταροχωρίου (τ. Λάλουσι), Φαρών (τ. Λαλικώστα), Χαλανδρίτσας και Χρυσοπηγής (τ. Σποδιάνα). Έχει έδρα την Χαλανδρίτσα, η οποία απέχει από την Πάτρα 22 χλμ.

            Τοπική Οικονομία

          Οι κάτοικοι του Δήμου Φαρρών ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Στον Δήμο λειτουργούν παραδοσιακά καφενεία και ταβέρνες, ενώ οι επισκέπτες μπορούν να προμηθευτούν ντόπια προϊόντα (λάδι, κρασί, τσίπουρο, τυροκομικά προϊόντα, μέλι, ρίγανη, τσάι, κ.ά.) από τα καταστήματα της περιοχής.

          Επίσης, στην περιοχή υλοποιούνται αναπτυξιακά έργα στους ακόλουθους τομείς:

          1) Αυτοκινητοδρόμιο

          Έχει την έδρα του στη θέση «Ρέντες» της Χαλανδρίτσας. Η υλοποίηση του έργου κατασκευής πίστας αγώνων ταχύτητας F1 αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αναπτυξιακά οράματα για τους φορείς όλης της Αχαΐας. Την προσπάθεια αυτή στηρίζει έμπρακτα ο Δήμος Φαρρών.

          2) Φράγμα Πείρου – Παραπείρου

          Βρίσκεται στις Τόσκες του Δημοτικού Διαμερίσματος Κριθαρακίων. Η κατασκευή του θα δώσει τέλος στο οξύτατο πρόβλημα της ύδρευσης της Πάτρας, το οποίο χρονολογείται από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Εκτιμάται ότι το έργο θα αποτελέσει έναν επιπλέον λόγο για την προσέλκυση επισκεπτών στο Δήμο Φαρρών, με την ανάπτυξη παραλίμνιων δραστηριοτήτων.

          3) Εκτροφείο θηραμάτων

          Λειτουργεί στο Δημοτικό Διαμέρισμα Καλουσίου. Εκεί, το Δασαρχείο Πάτρας εκτρέφει πέρδικες, φασιανούς, ελάφια κ.τ.λ. Προσφέρει στα ζώα συνθήκες ανάπτυξης και αναπαραγωγής παρόμοιες με αυτές που βρίσκουν στο φυσικό τους περιβάλλον.

          4) Αιολικό Πάρκο

          Ανεμογεννήτριες λειτουργούν στο Δημοτικό Διαμέρισμα Καλάνιστρας και παράγουν ηλεκτρική ενέργεια. Τα δεδομένα της περιοχής πιστοποιούν ότι ενδείκνυται για την περαιτέρω αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας.

          5) Έκθεση Χαλανδρίτσας Αγροτικών Μηχανημάτων και Προϊόντων Αγροτουρισμού – Οικοτουρισμού

          Υπό την αιγίδα του εν λόγω Δήμου λαμβάνει χώρα στο έδαφός του κάθε χρόνο ένα μεγάλο εμπορικό και αναπτυξιακό γεγονός. Εδώ και μια δεκαετία πραγματοποιείται κάθε Σεπτέμβρη η Έκθεση Χαλανδρίτσας Αγροτικών Μηχανημάτων και Προϊόντων Αγροτουρισμού – Οικοτουρισμού που προσελκύει το ενδιαφέρον του επιχειρηματικού κόσμου της Πάτρας και της ευρύτερης περιφέρειας αλλά και των επισκεπτών.

          Κάθε χρόνο η Έκθεση αποτελεί σημείο αναφοράς, διαλόγου και συνεργασίας μεταξύ των κοινωνικοοικονομικών εταίρων και του ιδιωτικού τομέα. Με τη θεματολογία της φέρνει στο προσκήνιο ποικίλους προβληματισμούς και συμβάλλει  στην κοινωνική ευαισθητοποίηση για θέματα μείζονος σημασίας, όπως η περιβαλλοντική συνείδηση, η αειφορία, η πράσινη και πολιτιστική επιχειρηματικότητας, η περιφερειακή ανάπτυξη.

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

          Στην περιοχή, και συγκεκριμένα στους παραθεριστικούς οικισμούς Μίχα και Τσαπουρνιά, λειτουργούν τρία συγκροτήματα ενοικιαζομένων δωματίων και διαμερισμάτων, συνολικής δυναμικότητας 64 κλινών. Ακόμη, στη θέση Λάπατα (Δ.Δ. Λακκωμάτων) ολοκληρώνεται πρότυπο δασικό χωριό, το οποίο προστίθεται στην ήδη σημαντική τουριστική υποδομή των ορεινών περιοχών του Δήμου Φαρρών.

          Στα γραφικά καφενεία και στις ταβέρνες των χωριών σερβίρονται πιάτα της τοπικής κουζίνας. Στα μοναδικά εδέσματα συμπεριλαμβάνονται το ζυμωτό ψωμί, φτιαγμένο από ντόπιο σιτάρι και ψημένο σε ξυλόφουρνους, ο κόκορας μακαρονάδα, το αρνάκι, το κατσικάκι στη γάστρα, το μοσχάρι ή η γίδα βραστή.

          Στην περιοχή υπάρχουν εξαιρετικά δημοφιλή μονοπάτια, που περιμένουν τους λάτρεις της πεζοπορίας να τα διασχίσουν. Αναλυτικότερα, υπάρχουν οι ακόλουθες διαδρομές:

          ΔΙΑΔΡΟΜΗ 1: Πάτρα – Οβρυά – Κουρλαμπά – Σταυροδρόμι – Καρπέτα,

            ΔΙΑΔΡΟΜΗ 2: Πάτρα – Χαλανδρίτσα – Καλάβρυτα,

            ΠΑΡΑΚΑΜΨΗ ΠΡΟΣ: Λεόντιο – Ρακίτα,

            ΠΑΡΑΚΑΜΨΗ ΠΡΟΣ: Αυτοκινητοδρόμιο – Κούμανι – Καλούσι

          Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

          Ο Δήμος Φαρρών είναι ένας από τους πιο ιστορικούς δήμους της Αχαΐας. Σύμφωνα με την παράδοση, δημιουργήθηκε από τον Φάρητα, γιο του θεού Ερμή και της Φιλομάδειας. Σύμφωνα με τη μυθολογία  ο βασιλιάς της Αρκαδίας Λυκάονας είχε έναν απόγονο που ονομαζόταν Ερύμανθος και απ’ αυτόν πήρε το όνομά του το βουνό που δεσπόζει στα όρια του δήμου. Στον Ερύμανθο ζούσε και ο τρομερός κάπρος που τον εξολόθρευσε ο ημίθεος Ηρακλής, γιος του Δία και της Αλκμήνης.

          Το ανάγλυφο του Δήμου Φαρρών διαμορφώνεται από τις εύφορες πεδινές εκτάσεις, με τις καλλιέργειες των οπωροκηπευτικών και των δημητριακών, τους ελαιώνες και τους αμπελώνες, και από τους φημισμένους ορεινούς όγκους του Ερύμανθου. Ο Ερύμανθος διακρίνεται για το άγριο φυσικό του περιβάλλον, τα δάση κωνοφόρων, την πυκνή βλάστηση, την πλούσια πανίδα, την εξαιρετική θέα, τις πηγές, τα ρυάκια και τους κοκκινοπράσινους σχιστόλιθους. Επίσης, από τον Ερύμανθο πηγάζει ο ποταμός Πείρος, που είναι ο κύριος ποταμός του Δήμου Φαρρών.

          Στην περιοχή βρίσκονται ενδιαφέροντα αξιοθέατα. Συγκεκριμένα:

          1) Μουσείο Λαϊκής Τέχνης & Τοπικής Ιστορίας

          Το μουσείο στεγάζεται σε έναν αναπαλαιωμένο νερόμυλο – νεροτριβή, στον παραδοσιακό οικισμό Χαλανδρίτσας. Ο επισκέπτης μπορεί να ενημερωθεί για το πώς λειτουργούσε ο νερόμυλος στο παρελθόν.

          2) Οικισμός Μυκηναϊκής Εποχής

          Ο οικισμός ανακαλύφθηκε στη θέση Σταυρός της Χαλανδρίτσας. Ο οικισμός, και το γειτονικό νεκροταφείο της Μυκηναϊκής εποχής με τους θολωτούς τάφους, έχουν κηρυχτεί αρχαιολογικοί χώροι από το Υπουργείο Πολιτισμού.

          3) Iερά Μονή Χρυσοποδαρίτισσας

          Βρίσκεται απέναντι από τα χωριά Καλάνιστρα και Κάλανο, περιτριγυρισμένη από αιωνόβια δέντρα και κήπους. Αποτελεί σημείο αναφοράς για την περιοχή. Η Μονή, η οποία είναι πολιούχος του Δήμου Φαρρών, λεγόταν και μονή Νεζερών γιατί βρίσκεται κοντά στο παλιό χωριό Νεζερά. Έχει κηρυχτεί μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού.

          4) Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου Χαλανδρίτσας

          Βρίσκεται κοντά στο Φράγκικο Πύργο ή Πύργο του Tremouille. Χτίστηκε το 15ο αιώνα. Σώζεται σε άριστη κατάσταση αλλά με νεότερες προσθήκες. Στο Ιερό βρίσκεται η ξύλινη εικόνα του Αγίου Αθανασίου, η οποία από το 1772 είναι σημαδεμένη από βόλια. Ο Ναός έχει χαρακτηριστεί μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού.

          Επίσης, αξίζει να δείτε:

• στο χωριό Βασιλικό το Ενετικό Φρούριο, τα διάσπαρτα αρχαιολογικά ευρήματα, τις παραδοσιακές βρύσες και τα πηγάδια, τα γραφικά παραδοσιακά σπίτια,
• στο χωριό Ελληνικό τον Αρχαίο Οικισμό, τον παραθεριστικό οικισμό Κούμανι που βρίσκεται στις παρυφές ενός όμορφου ελατοδάσους κι απ’ όπου θα απολαύσετε τη θέα προς τον Πατραϊκό Κόλπο, τα παραδοσιακά σπίτια και τις νεροτριβές,
• Στο χωριό Ίσωμα την πλατεία του χωριού με τον πανύψηλο πλάτανο, τα παραδοσιακά σπίτια και πηγάδια, το Ναό του χωριού, τις όχθες του ποταμού Πείρου, το Ρωμαϊκό Νεκροταφείο στη θέση Κάμπος,
• στα Καλάνιστρα τους παραδοσιακούς νερόμυλους και τις νεροτριβές, τα Λείψανα Οικισμού Μυκηναϊκής Εποχής στη θέση Πυργάκι, τα παραδοσιακά σπίτια και τις βρύσες,
• στον Καταρράκτη τον τάφο της Πρωτογεωμετρικής Εποχής στη θέση Αριδράκου, λείψανα Οικισμού της Μυκηναϊκής Εποχής στη θέση Δρακότρυπα, λείψανα Οικισμού της Μεσοελλαδικής και Μυκηναϊκής Εποχής στη θέση Ροδιά. Σε απροσπέλαστο σημείο μέσα στον καταρράκτη υπάρχουν δύο θολωτοί τάφοι και δύο σπήλαια με αρχαία και χριστιανική λατρεία.

ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΑΛΕΝΤΖΙΟΥ

          Περιγραφή της Κοινότητας

          Η Κοινότητα Καλεντζίου διατηρεί την διοικητική της ανεξαρτησία για ιστορικούς λόγους. Έχει έκταση 23.907 στρ. και 657 κατοίκους. Αποτελείται από τέσσερις οικισμούς, τον Άγιο Γεώργιο, το Αβράμι, τα Μπαντζαίικα και το Καλέντζι, και έχει έδρα τον Άγ. Γεώργιο.

          Κατεξοχήν ορεινό παραθεριστικό χωριό, αμφιθεατρικά χτισμένο στις δυτικές πλαγιές του Ερύμανθου, σε υψόμετρο 950 μέτρα, προσφέρει απέραντη πανοραμική θέα προς το Ιόνιο Πέλαγος, τον Πατραϊκό Κόλπο και τα βουνά της Ρούμελης. Έχει κλίμα άκρως υγιεινό, υποστηριζόμενο από το θαυμάσιο ελατόδασος.

          Χτίστηκε πριν από το 1461, και είναι ένα από τα 24 χωριά που σχημάτισαν το 1836 το Δήμο Τριταίας.

            Τοπική οικονομία

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

          Οι χώροι αναψυχής που προσφέρει το Καλέντζι, που είναι το χωριό καταγωγής δύο πρωθυπουργών της νεότερης Ελλάδας (του Γεωργίου και του γιού του Ανδρέα Παπανδρέου), είναι πολλοί όπως οι θέσεις Τσούκα, Πόρος, Γελαδινό, Μάγειρα, Τούμπι Παναγιάς και Κόκκινη Ράχη. Πάνω από το Καλέντζι βρίσκεται η κορυφή του Ερύμανθου, Προφήτης Ηλίας και λίγο πιο κάτω απ’ αυτήν βρίσκεται ο βράχος Γερακούλι, ο οποίος αποτέλεσε το φυσικό ρολόι των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής. Για να το επισκεφθεί κανείς, πηγαίνει με το αυτοκίνητο μέχρι τη θέση Γούρνα και μετά ακολουθεί πεζοπορία 15 λεπτών σε μονοπάτι που οδηγεί στο βράχο Γερακούλι.

          Σήμερα λειτουργεί στο χωριό  ξενοδοχείο και τουριστικό περίπτερο της Κοινότητας.

          Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

          Στα αξιοθέατα του χωριού συγκαταλέγονται η Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου στο συνοικισμό Βασιλικό, τα απομεινάρια από μεγαλοπρεπές αρχαίο οικοδόμημα στο νότιο άκρο του Βασιλικού και το ιστορικό κτίριο του πρώην δημοτικού σχολείου που έχει μετατραπεί σε Λαογραφικό Μουσείο καθώς και σε μουσείο που «στεγάζει» την ιστορία της οικογένειας Παπανδρέου.

          Το Καλέντζι ως χωριό αναφέρεται για πρώτη φορά στους Τούρκικους φορολογικούς καταλόγους του 1461-63.

ΔΗΜΟΣ ΚΟΝΤΟΒΑΖΑΙΝΑΣ

            Περιγραφή του Δήμου

          Η έκτασή του Δήμου υπολογίζεται περίπου σε 173.804 στρέμματα και ο πληθυσμός του σε 2048 κατοίκους (απογραφή 2001). Ο Δήμος αποτελείται από τις παρακάτω κοινότητες, Βάχλια, Πέρα Βάχλια, Βελημάχιο, Απόσκια, Σούδελη, Βιδιάκιο, Βούτσης, Δήμητρα, Σταυρί, Καρδαρίτσιον, Κοντοβάζαινα, Αρσιναία, Πελέκιο, Μοναστηράκι, Παραλογγοί, Άγιος Νικόλαος και Πέτας.

Τα χωριά που βρίσκονται στο Δήμο Κοντοβάζαινας έχουν τη δική τους ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Σε ό,τι αφορά τη μητρόπολη και έδρα της ενώσεως (Κοντοβάζαινα) είναι κτισμένη στους πρόποδες του Αφροδισίου όρους και έχει θέα προς την κοιλάδα του Λάδωνα με πληθυσμό περίπου 500 μόνιμους κατοίκους.

            Τοπική Οικονομία

          Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Δήμου είναι η αναπτυξιακή καθυστέρηση σε σχέση με τον υπόλοιπο νομό και η ενασχόληση των κατοίκων με παραδοσιακές παραγωγικές δραστηριότητες. Γενικότερα, ο νομός Αρκαδίας εμφανίζει σημαντική πληθυσμιακή αποδυνάμωση η οποία έχει ανακοπεί στις ευνοημένες πεδινές περιοχές λόγω της ανάπτυξης του πρωτογενή τομέα.

Ο Δήμος χαρακτηρίζεται από την απουσία ισχυρού αστικού κέντρου και από την μεγάλη διασπορά του πληθυσμού σε μικρές κοινότητες και αδύναμους οικισμούς, χαρακτηριστικό που επιβαρύνει την αποδοτικότητα των επενδύσεων σε έργα τεχνικής και κοινωνικής υποδομής.

O παραγωγικός ιστός βασίζεται στον πρωτογενή τομέα όπου κυριαρχούν μικρές οικογενειακές εκμεταλλεύσεις. Ο δευτερογενής τομέας παρουσιάζει μικρή συμμετοχή στο τοπικό εισόδημα (ελαιουργικές και λατομικές μονάδες). Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται η βιολογική κτηνοτροφία και γεωργία.

Κατά τα άλλα η περιοχή έχει οδικές προσβάσεις καλού επιπέδου εξυπηρέτησης, ενώ στους τομείς της αγροτικής και δασικής οδοποιίας υπάρχουν ελλείψεις, οι οποίες βελτιώνονται σταδιακά στο επίπεδο της δημοτικής οδοποιίας.

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

Ο τουριστικός τομέας και ειδικότερα ο οικοτουρισμός-αγροτουρισμός,  βρίσκεται σε εμβρυακό επίπεδο με ελλιπή ξενοδοχειακή υποδομή (με την εξαίρεση του ξενώνα «Το σπίτι της Θεώνης»), παρά τα φυσικά και πολιτιστικά διαθέσιμα της περιοχής πού μπορούν να υποστηρίξουν μορφές ειδικού τουρισμού. 

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

          Στην Κοντοβάζαινα, η πλούσια φύση συναντά την πλούσια ιστορία.

          Η τεχνητή λίμνη και ο ποταμός του Λάδωνα είναι στοιχεία του νομού με μεγάλη οικολογική και ιστορική αξία. Η λίμνη του Λάδωνα συνδέεται με τον ομώνυμο ποταμό του οποίου η  ιστορική σημασία είναι ευδιάκριτη, καθώς κατά μήκος του πραγματώθηκε η περιήγηση του Παυσανία.

          Η λίμνη του φράγματος έχει μεγάλη οικολογική αξία κατά την περίοδο της μετανάστευσης των πτηνών λόγω της ευνοϊκής της θέσης και του κλίματος της. Παράλληλα, υπάρχει ένας μικρός σχετικά αριθμός μεταναστευτικών πουλιών (τα περισσότερα είδη προστατεύονται από διεθνείς συμβάσεις) που ξεχειμωνιάζουν στη λίμνη. Αυτό οφείλεται στο ότι η περιοχή λειτουργεί ως τεχνητός υδροβιότοπος και ενδείκνυται η δημιουργία σχετικού παρατηρητηρίου.

Ο ποταμός Λάδωνας αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους ποταμούς της Πελοποννήσου με σημαντικές μυθολογικές καταβολές, που ξεχωρίζει για την αισθητική του φυσικού του περιβάλλοντος. Η συμβολή του ποταμού Λάδωνα στη γεωργική και κτηνοτροφική ανάπτυξη της περιοχής είναι μεγάλη. Εξίσου μεγάλη είναι και η δυνατότητά του να αποτελέσει βασικό μοχλό τοπικής τουριστικής και πολιτιστικής ανάπτυξης με την ανάπτυξη πρωτοβουλιών ανάδειξής του. 

Μία άλλη εν δυνάμει αξιοποιήσιμη παράμετρος του ποταμού του Λάδωνα είναι η παράκτια διαδρομή κατά μήκος του. Πρόκειται για μια διαδρομή απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς και  γοητείας, ιδανική για την προσέλκυση και ικανοποίηση ακόμη και των πιο απαιτητικών φυσιολατρών προσφέροντας πεδίο για ποικίλες δράσεις και πρωτοβουλίες στον αγροτουρισμό, όπως οι δραστηριότητες kayak και rafting, καθώς τα φιδίσια καμώματα του Ερύμανθου αποτελούν υπέροχη εμπειρία.

Στην περιοχή «Δήμητρα», παράλληλα με τον ποταμό Λάδωνα, στην τοποθεσία «Μαγαζιά» σώζεται από την τουρκοκρατία ως τις μέρες μας μια κατασκευή που χρησίμευε σαν οχύρωμα για τους επαναστατημένους Έλληνες. Εκεί κατέφυγαν οι Δεληγιανναίοι το 1825, μαζί με άλλους 10.000 ανθρώπους για να ξεφύγουν από τον Ιμπραήμ.

Η Κοντοβάζαινα των δημοτικών τραγουδιών «με τα πολλά νερά και τα ψηλά πλατάνια» πρόσφερε κάποτε μπαρούτι για τα μπαρουτάδικα της Δημητσάνας και τις ανάγκες της επανάστασης. Σήμερα, κρατώντας την παραδοσιακή της ομορφιά, καλωσορίζει τον επισκέπτη που πρώτα συναντά το ναό του Αγίου Νικολάου, μια πανέμορφη εκκλησιά χτισμένη το 1826 σε ρυθμό μονόκλιτης Βασιλικής. Επίσης υπάρχουν νερόμυλοι, μερικοί από τους οποίους λειτουργούν ακόμα, δίνοντας στο χωριό χρώμα κι αλέθοντας τις αναμνήσεις που χάνονται στο χρόνο.

Η Χλια βρύση, στην έξοδο της πόλης προς Ολυμπία, είναι κι αυτή χτισμένη από το 1895, με ανάγλυφους κίονες και ένα αέτωμα. Στο δρόμο προς Βελημάχι, η μονή Κλειβωκά στέκει βαθιά χωμένη μέσα στους βράχους.

Η πολιτιστική κληρονομιά χώρων ιστορικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος είναι αξιοσημείωτη. Η αρχαία πόλη Θελπούσα είναι ένας από τους χώρους που συναντά κανείς στην παράκτια διαδρομή του Λάδωνα. Διατηρούνται έως και σήμερα λείψανα-τεκμήρια του οχυρωματικού της περιβόλου, λείψανα μιας δεξαμενής για νερό και ερείπια πλινθόκτιστου οικοδομήματος ρωμαϊκών χρόνων. Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι η Θελπούσα συγκαταλέγεται στις λίγες αρκαδικές πόλεις που αναφέρει ο «Συνέκδημος» του Ιεροκλέους.

Τα ιστορικά αξιοθέατα της περιοχής συνεχίζουν σε μια σειρά από αρχαιολογικούς χώρους των Θαλιάδων, του ιερού της Ελευσίνιας Δήμητρας, του ιερού της Ερυκίνης Αφροδίτης στον Άγιο Πέτρο, του Κάστρου της Μονοβύζας, τις Ιερές Μονές της Αγίας Παρασκευής στη Βάχλια και της Ζωοδόχου Πηγής στην Κλειβωκά.

Ένα άλλο κομμάτι από την πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής σχετίζεται με παραδοσιακές αρχιτεκτονικές και κατασκευαστικές τεχνοτροπίες που αρχίζουν από παραδοσιακά πλινθόκτιστα σπίτια, εκκλησίες και γεφύρια έως και παραδοσιακές μεθόδους σμίλευσης της πέτρας. Τον επισκέπτη τον εντυπωσιάζουν επίσης οι νερόμυλοι δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.

            Πολιτιστικά δίκτυα

Στον Δήμο πραγματοποιούνται τοπικές εκδηλώσεις, οι οποίες ενισχύουν τον παραδοσιακό-τοπικό χαρακτήρα της περιοχής. Στο χωριό Βυδιάκι τέλει τριήμερο πανηγύρι τον Δεκαπενταύγουστο που εορτάζει ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ακόμα τριήμερο πανηγύρι τελείται την ξεχωριστή εορτή του Άγιου Γιώργου.

          Στο χωριό Βυδάκι έχει έδρα του και ο Σύλλογος των Απανταχού Βυδακιτών.

ΔΗΜΟΣ ΚΛΕΙΤΟΡΟΣ 

          Περιγραφή του Δήμου

          Η έκτασή του Δήμου Κλείτορος υπολογίζεται περίπου σε 140.000 στρέμματα και ο πληθυσμός του σε  2.584 άτομα (απογραφή 2001). Πρόκειται για μια περιοχή που βρίσκεται στην ενδοχώρα της Πελοποννήσου και είναι απομακρυσμένη από τα σημερινά αστικά και ημιαστικά κέντρα. Ανήκει στον νομό Αρκαδίας.

Η Κλειτορία βρίσκεται νότια των Καλαβρύτων, στις όχθες του Αροάνιου ποταμού, σε απόσταση 84 περίπου χιλιομέτρων από την Αρχαία Ολυμπία και 25 περίπου χιλιομέτρων από την Αρχαία Ψωφίδα. Ο Δήμος αποτελείται από της παρακάτω κοινότητες: Αγρίδιο, Βαλτεσινίκο, Κουρουβέλιο, Ολομάδες, Δρακοβούνι, Θεόκτιστο, Κερπινή, Άνω Καλύβια, Κάτω Καλύβια, Μυγδαλιά, Παλαιόπυργος, Ξηροκαρύταινα, Πουρναριά, Μουριά, Πράσινο και Καλύβια Καρνέση.

            Τοπική Οικονομία

          Ο Δήμος είναι ορεινός και οικονομία του στηρίζεται κυρίως στην κτηνοτροφία, με εκτροφή αιγοπροβάτων, και στη γεωργία, με καλλιέργεια προϊόντων όπως πατάτες, αμπέλια, σιτάρι, καλαμπόκι. Επίσης, στην περιοχή συνεχίζεται η παλιά παράδοση της ξυλοτεχνίας. Στο Βαλτεσινίκο λειτουργούν ακόμη εργαστήρια ξυλογλυπτικής, όπου μπορεί κανείς να παραγγείλει ξυλόγλυπτες κατασκευές.

          Ακόμη, η περιοχή, δεδομένου ότι βρίσκεται στην καρδιά του Μαινάλου, παράγει άριστης ποιότητας ελατίσιο μέλι ποικιλίας «Βανίλια Μαινάλου», το μόνο μέλι Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης στην Ελλάδα.

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

Ο τουριστικός τομέας, και ειδικότερα ο οικοτουρισμός-αγροτουρισμός, τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει κάποια ανάπτυξη και προσφέρει αξιοπρεπείς υποδομές φιλοξενίας. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη μεγαλύτερη δυνατότητα εξέλιξης καθώς η περιοχή διαθέτει μεγάλο δυναμικό για την ανάπτυξη ήπιων μορφών τουρισμού, με δραστηριότητες όπως η ορειβασία, η πεζοπορία, η ποδηλασία, η φωτογράφηση, η ζωγραφική στη φύση, η παρατήρηση πουλιών, οι επισκέψεις σε μονές και εκκλησίες. Η περιοχή παραμένει ακόμη ιδανικός τόπος ηρεμίας και ξεκούρασης.

          Ο επισκέπτη μπορεί να προμηθευτεί τοπικά προϊόντα όπως καρύδια, μέλι ελάτης, φέτα και μυζήθρα, γλυκά κουταλιού, τραχανά και ζυμαρικά, αρωματικά βότανα, πατάτες, κρασί και παστό χοιρινό.

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

Η παράδοση αναφέρει ότι η αρχαία πόλη ιδρύθηκε από τον Κλείτωρα, γιο του Άχανα και εγγονό του Αρκάδος. Περιβαλλόταν από οχυρωματικό περίβολο, ενισχυμένο με ημικυκλικούς πύργους, του οποίου τα θεμέλια σώζονται σε όλες τις πλευρές, εκτός της ανατολικής, όπου βρισκόταν παλιότερα η κοίτη του ρεύματος του Καρνεσίου. Η ακμή της Κλειτορίας επιβεβαιώνεται από τις επιγραφές των προξένων της πόλης στους Δελφούς, καθώς και από τα αναθήματά τους στην Ολυμπία.

          Γενικότερα, η περιοχή διαθέτει ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον και αξιόλογη πολιτιστική κληρονομιά.          Ο Δήμος, και ειδικότερα το Βαλτετσίνικο, πρόκειται για μια περιοχή κτισμένη σε υψόμετρο 1200 μέτρων στις κατάφυτες και ελατοσκέπαστες πλαγιές του Μαινάλου (60 χιλιόμετρα από την Τρίπολη). Μέχρι σήμερα διατηρεί την εντυπωσιακή παραδοσιακή αρχιτεκτονική του. Πολλά από τα κτίριά του είναι αξιοθαύμαστα πρότυπα του αρκαδικού ύφους ενώ άλλα πολλά ξαφνιάζουν με τις ιδιαιτερότητές τους.

          Ο επισκέπτης αξίζει να δει το Κάστρο του Βαλτεσινίκου, που είναι κτισμένο σε ένα ύψωμα στα νοτιοδυτικά του σημερινού χωριού. Στο μεγαλύτερο τμήμα του είναι ερειπωμένο. Πρόκειται για μικρό οχυρό πριν από την Φραγκοκρατία.

          Από τον Ιούνιο του 2006 λειτουργεί στο Βαλτεσινίκο Λαογραφικό Μουσείο με πολλά εκθέματα. Το Μουσείο φιλοξενείται στο πετρόκτιστο κτίριο του οικείου Πολιτιστικού Κέντρου. Επίσης, σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι βυζαντινές εκκλησίες του Αγίου Νικολάου και της Αναλήψεως που είναι σκαλισμένες μέσα σε βράχο.

          Στην περιοχή της Κλειτορίας εικάζεται η πραγμάτωση του άθλου του Ηρακλή για το ελάφι της Αρτέμιδος. Μετά τη θανάτωση της Λερναίας Ύδρας, ο Ευρυσθέας ζήτησε από τον Ηρακλή να του φέρει το ιερό ελάφι της θεάς Αρτέμιδος που ζούσε αμέριμνο στο βουνό Κερύνεια στα σύνορα Αχαΐας και Αρκαδίας. Η πρόθεση του Ευρυσθέα δεν ήταν να θανατωθεί το ελάφι. Απλά ήθελε να φέρει αντιμέτωπο τον Ηρακλή με την Άρτεμη, τη θεά του κυνηγιού, στην οποία δεν πολυάρεσε να ενοχλούν τα ιερά της ζώα.

Ο Ηρακλής ταλαιπωρήθηκε πολύ. Το ελάφι είχε χρυσά κέρατα και χάλκινες οπλές, αλλά το κυριότερο απ’ όλα, έτρεχε γρηγορότερα από τον άνεμο. Έτσι το κυνήγησε σε βουνά και λαγκάδια για έναν ολόκληρο χρόνο σ’ όλη την Αρκαδία. Τελικά, κατάφερε να το συλλάβει. Άλλοι λένε ότι το έπιασε στον ύπνο, άλλοι ότι το τραυμάτισε ενώ εκείνο προσπαθούσε να ξεδιψάσει στον ποταμό Λάδωνα. Μόλις το έπιασε του έδεσε τα πόδια και το πήρε στον ώμο για να το κουβαλήσει στις Μυκήνες.

Στο δρόμο, όμως, έπεσε πάνω στην Άρτεμη και τον αδερφό της Απόλλωνα. Η θεά μόλις είδε το αγαπημένο της ζώο αιχμάλωτο και τραυματισμένο άρχιζε να φωνάζει και να απειλεί τον ήρωα με σκληρότατη τιμωρία. Ο Ηρακλής, όμως, κατάφερε να την καταπραΰνει. Της είπε ότι δεν είναι αυτός ο φταίχτης αλλά η κακή του μοίρα που τον ανάγκασε να υπακούει τις εντολές και να πραγματοποιεί τις επιθυμίες του Ευρυσθέα. Τη διαβεβαίωσε επίσης ότι κανείς δεν είχε την πρόθεση να το σκοτώσει. Όλα αυτά συντέλεσαν στο να δεχτεί η θεά να πάρει ο Ηρακλής το ζώο μαζί του και να το δείξει στον Ευρυσθέα.

            Πολιτιστικά δίκτυα

Στην περιοχή αναφέρεται ο Σύλλογος των Απανταχού Βαλτεσινιωτών, που ιδρύθηκε το 1948 από τους εν Αθήναις διαμένοντες Βαλτεσινιώτες. Η δραστηριότητά του είναι ποικίλη: πολιτιστικές εκδηλώσεις στην Αθήνα και στο χωριό, εκδρομές, εξωραϊστικά έργα.

Επίσης, στο ίδιο χωριό αναφέρεται και ο σύλλογος «Αναγέννηση Νέων». Ιδρύθηκε το 1927 και επανασυστάθηκε το 1956. Μέλη του είναι οι ακαδημαϊκοί νέοι του Βαλτεσινίκου. Σκοπός του είναι η πολιτιστική – εξωραϊστική δραστηριότητα και σηαντικά του έργα είναι θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις, καρναβαλισμός, εκδρομές, εξωραϊστικά έργα κλπ.

Στο πλαίσιο αυτών των δραστηριοτήτων, διοργανώνεται κάθε χρόνο στο  Βαλτεσινίκο η εκδήλωση «Γιορτές του αλωνιού», που παρουσιάζουν μοναδικότητα ενδιαφέροντος στην ευρύτερη περιοχή της Γορτυνίας και προσελκύουν πλήθος κόσμου και συμμετοχή στις εκδηλώσεις.

Ακόμη, τις ημέρες της Αποκριάς, και συγκεκριμένα το τριήμερο της Καθαρής Δευτέρας, πραγματοποιείται αναπαράσταση χωριάτικου γάμου. Κάτοικοι και επισκέπτες διασκεδάζουν με τον γαμπρό και την νύφη (αρρενωπό άνδρα), τους συμπεθέρους και τους άλλους συγγενείς, που μεταφέρουν επάνω σε γαϊδούρια τα “προικιά” σε πομπή, με τραγούδια και πειράγματα. Όταν φθάνουν σε συγκεκριμένο χώρο, διαβάζεται και υπογράφεται το “προικοσύμφωνο”, σε πανηγυρική ατμόσφαιρα. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες σκορπάνε στις ταβέρνες, όπου το γλέντι κορυφώνεται.

Ανήμερα την Καθαρή Δευτέρα πετούν αετούς στη “ράχη” (πάνω χωριό) ενώ το μεσημέρι τρώνε ζεστή φασολάδα μαζί με άλλα σαρακοστιανά.

ΔΗΜΟΣ ΛΕΥΚΑΣΙΟΥ

            Περιγραφή του Δήμου

          Η πρωτεύουσα του Δήμου, η Κλειτορία (ή Μαζεϊκα) είναι μια πόλη χτισμένη σε υψόμετρο 550μ. στη δυτική πλευρά της κοιλάδας του Αροανίου ποταμού. Έχει περίπου 1.100 μόνιμους κατοίκους και είναι το εμπορικό και πολιτιστικό  κέντρο της περιοχής με αρκετή τουριστική κίνηση. Στην κεντρική πλατεία δεσπόζει η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου ενώ στην πόλη θα βρείτε ένα σύγχρονο ξενοδοχείο, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες, εστιατόρια και μπαρ.

Ο Δήμος Λευκασίου δεν έχει σε τίποτα να ζηλέψει τις φυσικές ομορφιές της υπόλοιπης ορεινής Αχαΐας. Αντιθέτως, έχει να προβάλει ένα μοναδικό μνημείο της φύσης, το Σπήλαιο των Λιμνών – Καστριών, από τα ομορφότερα στο είδος του που έχει γίνει πόλος έλξης πολλών επισκεπτών.

Ο Δήμος Λευκασίου υπολογίζεται περίπου σε 253.221 στρέμματα και ο πληθυσμός του σε  3.876 άτομα απογραφή 2001) είναι ορεινός και αποτελείται από τα δημοτικά διαμερίσματα Αγίου Νικολάου, Άνω Κλειτορίας (τ. Καρνέση), Άρμπουνα, Γλάστρας (τ. Βρόστενα, ή Βρώστενα, ή Βρέστενα), Δρυμού (τ. Μοστίτσιον), Καστελλίου, Καστριών, Κλειτορίας (τ. Μαζαίικα), Κλείτορος, Κρινοφύτων, Λευκασίου (τ. Τσορωτά), Λυκούριας, Παγκρατίου, Πλανητέρου, Τουρλάδας και Φιλίων.

            Τοπική Οικονομία

          Ο Δήμος είναι ορεινός και οικονομία του στηρίζεται κυρίως στην κτηνοτροφία με εκτροφή αιγοπροβάτων και στην γεωργία υπάρχουν καλλιέργειες από καρυδιές, μηλιές, αχλαδιές, μουριές και κηπευτικά. Αρκετοί ντόπιοι ασχολούνται και με τη μελισσοκομία.

          Ως προς τον τουριστικό τομέα, η πόλη της Κλειτορίας, κυρίως, διαθέτει ωραία ξενοδοχεία και εστιατόρια, στα οποία σερβίρονται οι πέστροφες που εκτρέφονται στο ιχθυοτροφείο του Πλανητέρου. Κατά τα άλλα η περιοχή έχει οδικές προσβάσεις καλού επιπέδου εξυπηρέτησης, ενώ στους τομείς της αγροτικής και δασικής οδοποιίας υπάρχουν ελλείψεις, οι οποίες βελτιώνονται σταδιακά στο επίπεδο της δημοτικής οδοποιίας.

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

            Ο Δήμος Λευκασίου, σε ορισμένα σημεία του, διασχίζεται από το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4. Συγκεκριμένα, το μονοπάτι διέρχεται από το χωριό Πλανητέρο και καταλήγει στα Κρινόφυτα, μέσω των χωριών Άρμπουνα, Αγ. Νικόλαο και Τουρλάδα. Σε όλη τη διαδρομή ο πεζοπόρος μπορεί να απολαύσει τα γραφικά χωριά και τις ειδυλλιακές τοποθεσίες. Από τα υψώματα του χωριού Πλανητέρου θα αντικρίσει την κοιλάδα του Αροανίου, όπου αναβλύζει το ομώνυμο ποτάμι, και η οποία περιβάλλεται από ένα πλούσιο πλατανόδασος.

          Τουριστικές υποδομές φιλοξενίας υπάρχουν κυρίως στο Πλανητέρο και στην Κλειτορία.

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

          Η Κλειτορία είναι χτισμένη σε μια καταπράσινη πεδιάδα όπου παντού τρέχουν νερά, καθώς στο πλάι της κυλά ο Αροάνιος ποταμός. Τα πανύψηλα πλατάνια που ανάμεσά τους κυλούν ασταμάτητα τα νερά του ποταμού, δημιουργούν ένα μοναδικό τοπίο. Διάσπαρτα υπάρχουν νερόμυλοι και νεροτριβές.

Στην Κλειτορία υπάρχει ένα Λαογραφικό Μουσείο, έργο του Πολιτιστικού Συλλόγου Κλειτορίας, που ιδρύθηκε το 1989. Εκθέτει παραδοσιακό γεωργικό και αγροτικό εξοπλισμό, παραδοσιακά υφαντά, τοπικές φορεσιές, κεντήματα, παραδοσιακά οικιακά σκεύη και πολλά άλλα.

Η πλούσια χλωρίδα και πανίδα της ευρύτερης περιοχής της Κλειτορίας προκάλεσαν το ενδιαφέρον των οικολόγων και έτσι δημιουργήθηκε το “Κέντρο περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης” το οποίο εγκαινιάστηκε τον Ιούλιο του 1993 στα Μαζέϊκα, είναι το πρώτο στην Ελλάδα και ιδρύθηκε από το Υπουργείο Παιδείας.

Στα αξιοθέατα του Δήμου Λευκασίου περιλαμβάνονται ο αρχαιολογικός χώρος του Αρχαίου Κλείτορα, μέσα σε μια φύση που οργιάζει, η Σκήτη (Μονή) του Παπουλάκου στον Άρμπουνα, ο Ναός της Παναγίας με το λύκο στη Γλάστρα, η γέφυρα του Αμπίμπαγα, η Χελωνοσπηλιά στο δρόμο προς τα Λυκούρια, η Ιερά Μονή του Αγίου Αθανασίου στα Φίλια και φυσικά το Σπήλαιο στα Καστριά, με τις δεκατρείς κλιμακωτές λίμνες και τους ποικιλόμορφους σταλακτίτες και σταλαγμίτες.

Σε μικρή απόσταση από την Κλειτορία, στο δρόμο που πηγαίνει προς τα Καλάβρυτα και κοντά στο χωριό Καστριά βρίσκεται το ξακουστό μυθικό Σπήλαιο των Λιμνών. Πρόκειται για ένα σπάνιο δημιούργημα της φύσης. Εκτός από τους λαβυρινθώδεις διαδρόμους, τις μυστηριώδεις στοές και τους παράξενους σταλακτικούς σχηματισμούς, το Σπήλαιο των Λιμνών έχει κάτι το αποκλειστικά δικό του που δεν υπάρχει σε άλλα γνωστά σπήλαια. Είναι οι αλλεπάλληλες κλιμακωτές, και μάλιστα σε τρεις ορόφους, λίμνες του, που το καθιστούν μοναδικό στον κόσμο. Το σπήλαιο αποτελούσε παλαιά κοίτη υπόγειου ποταμού, με εξερευνημένο μήκος 1980μ. Την άνοιξη που λιώνουν τα χιόνια το σπήλαιο μετατρέπεται σε υπόγειο ποταμό με φυσικούς καταρράκτες. Κατά τους θερινούς μήνες ένα τμήμα του σπηλαίου ξηραίνεται και αποκαλύπτονται πρωτότυπες δαντελωτές λιθωματικές λεκάνες και φράγματα ύψους μέχρι και 4μ. Το υπόλοιπο σπήλαιο διατηρεί μόνιμα νερά σε 13 γραφικές λίμνες.

Το αξιοποιημένο μήκος του σπηλαίου προς το παρόν ανέρχεται σε 500 μέτρα. Περιλαμβάνει εγκατάσταση καλλιτεχνικού φωτισμού. Ο επισκέπτης μπαίνει στο σπήλαιο από τεχνητή σήραγγα, που καταλήγει κατ’  ευθείαν στο δεύτερο όροφο. Οι διαστάσεις του τμήματος αυτού προκαλούν δέος, έκσταση, θαυμασμό. Η διάβαση των λιμνών γίνεται από υπερυψωμένες τεχνητές γεφυρούλες.

Στο κάτω όροφο του σπηλαίου βρέθηκαν απολιθωμένα οστά ανθρώπου και διαφόρων ζώων, μεταξύ των οποίων και ιπποπόταμου. Το τμήμα αυτό προορίζεται  για βιοσπηλαιολογικό εργαστήριο διεθνούς προβολής. Για το σπήλαιο υπάρχει και ένας μύθος που λέει πως οι κόρες του βασιλιά της Τίρυνθας Προίτου, Λυσίππη, Ιφινόη και Ιφιάνασσα, καυχήθηκαν ότι ήσαν ωραιότερες από τη θεά Ήρα και περιφρόνησαν τη λατρεία του Διονύσου. Η σύντροφος του Δία δε συγχώρεσε την αλαζονεία τους και σάλεψε τα λογικά τους, με συνέπεια να πιστέψουν πως ήσαν δαμάλες και τρέχοντας σε βουνά και λιβάδια της Πελοποννήσου, μεταδίδανε μανία παιδοκτονίας στις γυναίκες της Αργολίδας. Κάποτε φτάσανε στο σπήλαιο των Αροάνιων, όπου τις βρήκε ο Μελάμποδας και τις θεράπευσε. Στη συνέχεια τις οδήγησε στο χωριό Λουσσοί.  

Η εξερεύνηση του σπηλαίου έγινε το 1964, κάτοικοι των Καστριών ανέβηκαν για πρώτη φορά στον δεύτερο όροφο με ξυλόσκαλες από αναβαθμίδα ύψους 9 μ. Η εξερεύνηση έγινε από τον Ελληνικό Ορειβατικό Σύνδεσμο με τον καθηγητή Ι. Μελέντη και η χαρτογράφηση από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρία με την Σπηλαιολόγο Άννα Πετροχείλου. Η αξιοποίηση του σπηλαίου άρχισε το 1981 από τον Ε.Ο.Τ. και συνεχίστηκε από την πρώην Κοινότητα Καστριών. Σήμερα την ευθύνη της λειτουργίας του έχει ο Δήμος Λευκασίου.

          Άλλα αξιοθέατα της περιοχής είναι:

 Το παραδοσιακό εκκλησάκι της Αναλήψεως Καστριών

• Τα Καστριά στα πόδια του Χελμού
• Ι.Μ. Αγίου Αθανασίού
• Γενική άποψη της Κλειτορίας
• Ο χώρος των ανασκαφών με τα ευρήματα του
  Αρχαίου Κλείτορα
• Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης – Έργο  του Πολιτιστικού Συλλόγου Κλειτορίας
• Το Περιβαλλοντικό Κέντρο Κλειτορίας
• Η σπηλιά που βρίσκεται κάτω από το φοβερό βράχο που πέφτει το “αθάνατο νερό’
• Αροάνια Όρη – Χελμός:”Ύδατα της Στυγός’
• Οι μαγευτικές πηγές του Αροανείου Ποταμού στο χωριό Πλανηντέρου
• Άποψη των εγκαταστάσεων του Χιονοδρομικού Κέντρου Χελμού
• Το περίγραμμα του Ναού της Αρτέμιδος
• Το άγαλμα της Ελευθερίας στη Χελωνοσπηλιά της Λυκουρίας
• Η περιοχή των ανασκαφών στους αρχαίους Λουσούς
• Η πηγή του Λάδωνα
• Το κλήμα του Παυσανία στο Παγκράτι
• Γενική άποψη των Καλαβρύτων από τον τόπο της Θυσίας
• Το μνημείο στον Τόπο της Θυσίας
• Το Ιστορικό Μοναστήρι του Μεγάλου Σπηλαίου
• Το ιστορικό μοναστήρι της Αγ. Λαύρας
• Το πανελλήνιο Μνημείο-Ηρώο των αγωνιστών του 1821
• Γραφική γαλαρία του Βουραϊκού που διασχίζεται από το τρενάκι με τον οδοντωτό σιδηρόδρομο
• Το μαγευτικό φαράγγι του Βουραϊκού

            Πολιτιστικά δίκτυα

Από 26 ως 30 Σεπτεμβρίου γίνεται η μεγάλη ετήσια εμποροπανήγυρη και ζωοπανήγυρη. Στις 14 Δεκεμβρίου πραγματοποιούνται εκδηλώσεις σε ανάμνηση της καταστροφής από τους Γερμανούς, οι οποίοι στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου πυρπόλησαν και λεηλάτησαν την Κλειτορία. Επίσης, το καλοκαίρι πραγματοποιείται το φεστιβάλ Αρχαίου Κλείτορα με θεατρικές παραστάσεις, στις 2 Μαΐου η Γιορτή της Μονής του Αγίου Αθανασίου Φιλίων και το Μάρτιο οι εκδηλώσεις Φροξυλιάς και Χελωνοσπηλιάς.

 

 

ΔΗΜΟΣ ΠΑΪΩΝ

            Περιγραφή του Δήμου

          Ο Δήμος Παΐων είναι δήμος στην Αχαΐα. Έχει έκταση 99.325 στρέμματα και πληθυσμό 2.788 κατοίκους. Ο Δήμος αποτελείται από τα ακόλουθα χωριά και οικισμούς: Δάφνη, Λαός, Αμυγδαλιά, Σκοτάνη, Χόβολη, Άνω Χόβολη, Πεύκο, Άγιος Γεώργιος, Νάσια, Ποταμιά, Βεσίνι και Δεχούνι. Έδρα του Δήμου είναι η Δάφνη.

Όλος ο Δήμος Παΐων είναι ένα γαλήνιο, πανέμορφο, ιδανικό μέρος. Είναι μια περιοχή χωρίς ανάπτυξη, με φθίνουσα δημογραφική εξέλιξη. Ωστόσο, ίσως αυτό να είναι το μεγάλο πλεονέκτημά της, αφού η εγκατάλειψη και η ερήμωση είχαν ως αποτέλεσμα τη διάσωση του παραδοσιακού χαρακτήρα και της πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής. Τα γραφικά στενά με τα καλντερίμια τους ανάμεσα στα πέτρινα σπίτια, με τα ξύλινα μπαλκόνια τους, οι πέτρινες θολωτές βρύσες, τα πηγάδια, τα αξιόλογα θολωτά πέτρινα γεφύρια, οι επιβλητικές εκκλησίες, πραγματικά έργα τέχνης, όλα είναι κτισμένα από τους γνωστούς Λαγκαδινούς μαστόρους (από το κεφαλοχώρι Λαγκάδια), που οργανωμένοι σε κομπανίες από την εποχή της τουρκοκρατίας περιόδευαν τα χωριά και έκτιζαν. Συνθέτουν δε ένα περιβάλλον υψηλής ποιότητας, μοναδικό σε ομορφιά. Και σε αυτό συντελούν οι μαγευτικές τοποθεσίες, οι κατάφυτοι λόφοι, οι δροσερές πηγές του Κεφαλόβρυσου, του Μαυριά στο Νασέικο, του Καλαθά στο Πάος, η Κακάσοβα στη Χόβολη, το πλατανοδάσος του Λάδωνα.

            Τοπική Οικονομία

          Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία (υπάρχουν 180 ποίμνια με 7.000 γιδοπρόβατα) τα δε προϊόντα τους, γάλα και κρέας, αναγνωρίζονται πανελληνίως ως εξαιρετικής ποιότητας. Άλλα προϊόντα αρίστης ποιότητας είναι τα κοτόπουλα και χοιρινά ελεύθερης βοσκής, τα καρύδια, η ρίγανη, το χαμομήλι, το τσίπουρο και το μέλι τύπου βανίλιας.

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

Στη Δάφνη, που είναι και η έδρα του δήμου,

υπάρχουν μέρη διασκέδασης και ανάπαυσης, όπως ταβέρνες, καφενεία, μπαρ, ένα ξενοδοχείο και ενοικιαζόμενα δωμάτια.

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

      Η περιοχή ανέκαθεν άνηκε στο κράτος του αρχαίου Κλείτορος. Εδώ υπήρχαν οι αρχαίες πόλεις Νάσοι – Σκοτάνη – Πάος κ.α. Το όνομα Στρέζοβα σαν τοπωνύμιο και οικισμός υπάρχει από τον 7ο αιώνα και αποδίδεται στους Σλάβους που ήρθαν στην περιοχή.

      Ο Δήμος Παΐων διατηρεί ακόμη το γραφικό του χαρακτήρα, τα παραδοσιακά κτίρια και τις υπέροχες θολωτές βρύσες που είναι έργο των περίφημων Λαγκαδινών μαστόρων. Αρχαία κτίσματα όλων των περιόδων, από την αρχαιότητα έως τη βυζαντινή, τη φραγκική και την τουρκική περίοδο υπάρχουν πολλά σ’ όλο το μήκος του Δήμου. 

      Σημαντικά αξιοθέατα της περιοχής είναι:

• Στον δήμο υπάρχουν πολλά ευρήματα και τάφοι, καθώς και ερείπια της Ακρόπολης της αρχαίας Πάου.
• Ο Σπηλιέικος Πύργος στη Δάφνη, κατοικία του οπλαρχηγού του 1821 Πιτσουνά Σπηλιόπουλου.
• Το υπέροχο δάσος από δρύες, καστανιές και ακρανιές των Νασίων (Μπαρμπούς), καθώς επίσης κοντά υπάρχουν τα απομεινάρια της ακρόποληςτηςΑρχαίας Πάου, με τη δεξαμενή που σώζεται και στην οποία καταλήγει πήλινος αγωγός. Έχουν βρεθεί θεμέλια Αρχαίου Ναού.
• Σημαντικό αξιοθέατο είναι και οι παραδοσιακοί οικισμοί Σκούπι, Δεχούνι και Βεσίνι όπου είναι άξια θαυμασμού τα όμορφα πέτρινα σπίτια. Στους παραδοσιακούς αυτούς οικισμούς τα πέτρινα σπίτια είναι σκεπασμένα με σχιστολιθικές πλάκες υπάρχουν θολωτές βρύσες και ξύλινα χαγιάτια. Εδώ συναντά κανείς ζωντανή τη μνήμη της αυθόρμητης πολεοδομίας και της λαϊκής αρχιτεκτονικής και μαστορικής. Κοντά στο Σκούπι υπάρχει η αρχαία Πάος, η οποία ανήκε στην Αζανία και κατόπιν υπάχθηκε στο κράτος του Κλείτορος. Ο Παυσανίας είχε περάσει από την Πάο καθώς και από την αρχαία πόλη της Σκοτάνης που δέσποζε στις όχθες του Λάδωνα.
• Ο ποταμός Λάδωνας αναφέρεται από τον Παυσανία. Ταξιδεύοντας (περίπου το 174 μ.Χ.) ο αρχαίος περιηγητής έγραψε στα “Αχαϊκά” του “κάλους γαρ μεν ένεκα ουδενός ποταμού δεύτερος ούτε των βαρβαρικών εστί ούτε Έλληνος” δηλαδή δεν υπάρχει άλλος ποταμός πιο ωραίος ούτε στην Ελλάδα ούτε αλλού. Προσφέρεται για κατάβαση με κανό (ράφτινγκ) ακόμη και για αρχάριους λόγω της ήρεμης ροής του, για πεζοπορία, κολύμπι, ψάρεμα, ρέμβασμα. Εδώ δεν υπάρχουν πηγές ηχητικής και περιβαλλοντικής ρύπανσης. Εδώ ο επισκέπτης ψαρεύει, ρεμβάζει και ακούει μόνο μελωδικούς ήχους από κουδούνια αιγοπροβάτων και το κελάηδισμα των κάθε λογής πουλιών. Η πανίδα και η χλωρίδα της περιοχής είναι από τις σπάνιες. Πολλά είδη της άγριας πανίδας συναντάει κανείς στην περιοχή του Λάδωνα όπως λαγό, αλεπού, τσακάλι, ασβό, αγριογούρουνο, κουνάβι. Πολλά και τα πουλιά της περιοχής όπως αετός, γύπας, γυπαετός, τσιχλογέρακο, γερακίνα, κότσυφας, κουκουβάγια, μελισσοφάγος, σταχτάρα, τσαλαπετεινός, πέρδικα, τρυγόνι κ.α. Υπάρχει αφθονία ψαριών.
• Η τεχνητή λίμνη Λάδωνα είναιμία λίμνη μεγάλη, μέσα σε καταπράσινο ορεινό όγκο που αξιοποιείται με εγκαταστάσεις κωπηλασίας, sprint και water ski.
• Το μοναστήρι της Ευαγγελίστρας κ
• οντά στη Δάφνη βρίσκεται το Βυζαντινό Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας όπου σώζονται όμορφες αγιογραφίες. Η Μονή κάηκε το 1826 από τον Ιμπραήμ και ξανακτίσθηκε το 1830. Στον εθνικό αγώνα του ’21 επετέλεσε το καθήκον της. Όλοι οι οπλαρχηγοί, Κολοκοτρώνης – Πετμεζαίοι – Δεληγιαννέοι – Ζαΐμηδες, διήρχοντο από τη Μονή για πληροφορίες, τροφοδοσία κ.τ.λ. (ο Κανέλος Δεληγιάννης με το ξέσπασμα της επανάστασης έκρυψε εδώ την οικογένεια του). Η Μονή διαλύθηκε το 1854. Τελευταία άνοιξε πάλι και είναι γυναικείο μοναστήρι. Εγκαταστάθηκε η μοναχή Ανθούσα που προσφέρει φιλοξενία και δέχεται πρόσχαρα τον επισκέπτη που χαίρεται τη νοικοκυροσύνη και την αγιότητα του χώρου. Απέχει από τη Δάφνη 3 χλμ., ο δρόμος είναι βατός και ο χώρος προσφέρεται για θρησκευτική ενόραση με την εξύψωση του νου και σ’ αυτό βοηθά η ήσυχη και επιβλητική φύση.
• Στην θέση Κάμπος υπήρχε μονή αφιερωμένη στον Πρωτόκλητο Άγιο Ανδρέα. Το παμπάλαιο αυτό μοναστήρι, προφανώς λόγω εγκατάλειψης, γκρεμίστηκε. Τα 1862 πάνω στα θεμέλια της παλιάς μόνης κτίστηκε καινούργια εκκλησία.
• Στην ανατολική πλευρά του βουνού Άγιος Αθανάσιος Πάου, υπάρχει η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου όπου υπάρχει η εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας όπου χρονολογείται από τον 8^ο αιώνα μ.Χ.
• Ένα σπάνιο και εξαίρετο μνημείο της φύσης στην περιοχή του Βεσινιού είναι το καστανόδασος, το οποίο βρίσκεται στις πλάγιες του Αφροδίσιου Όρους και έχει ηλικία πάνω από χίλια χρόνια.

          Είναι πολλές οι αναφορές της μυθολογίας στο χώρο του Λάδωνα. Σύμφωνα με τον μύθο, στον ποταμό Λάδωνα πραγματώθηκε ο άθλος του Ηρακλή με το ελάφι της Αρτέμιδος. Εδώ πιάστηκε το ελάφι μετά από επιτυχή καταδίωξη.

          Εδώ, στα όμορφα δάση του Αφροδισίου όρους, υπάρχουν ερείπια λουτρών και αρχαίων ναών της Αφροδίτης (γι’ αυτό και Αφροδίσια όρη) όπου η Αφροδίτη συναντιόταν με τον παράνομο εραστή της θεό Άρη.

Εδώ υπάρχει και ο μύθος του έρωτα της θυγατέρας του Λάδωνα Δάφνης με τον θεό Απόλλωνα, που εκτυλίχθηκε στις όχθες του ποταμού Λάδωνα (περιοχή του χωριού).

Εδώ διαδραματίσθηκε ο μύθος του Λεύκιπου που ντύθηκε γυναίκα για να βρίσκεται κοντά στην νύμφη Δάφνη, ενέργεια που πλήρωσε με την ζωή του όταν αποκαλύφθηκε.

 Εδώ λουζόταν η θεά Δήμητρα, εδώ κυνηγούσε η θεά του κυνηγίου Άρτεμις, ενώ εδώ περιφέρονταν και ο τραγοπόδαρος θεός Παν.

          Πολιτιστικά δίκτυα

          Στο χωριό Βεσινίου υπάρχει πολιτιστικός σύλλογος με την επωνυμία Σύλλογος Παραδοσιακού Οικισμού Βεσιναίων, ο Προφήτης Ηλίας. Ο σύλλογος διατηρεί την πατρογονική κληρονομιά του τόπου. Στο χωριό διεξάγεται κάθε χρόνο το πανηγύρι του Αϊ Γιάννη του Θεολόγου.

          Κάθε χρόνο στο χωριό Δάφνη γίνεται ένα εμπορικό πανηγύρι που διαρκεί τέσσερις ημέρες, από 8 έως 11 Σεπτεμβρίου.

ΔΗΜΟΣ ΣΤΥΜΦΑΛΙΑΣ

            Περιγραφή του Δήμου

          Ο Δήμος Στυμφαλίας περιλαμβάνει τις πρώην κοινότητες Καστανιάς, Λαύκας, Δροσοπηγής, Στυμφαλίας, Κυλλήνης, Καλλιάνων, Ψαρίου, Ασπρόκαμπου, Κεφαλαρίου και Καισαρίου. Έδρα του δήμου είναι οι Καλλιάνοι. Έχει έκταση 205.072 στρέμματα και πληθυσμό 2.852 κατοίκους. Στα όριά του περιλαμβάνει μια από τις μαγευτικότερες λίμνες του ελλαδικού χώρου, τη Στυμφαλία, καθώς και την ομώνυμη αρχαία πόλη. Συγκεντρώνει μεγάλο τουριστικό ενδιαφέρον, ειδικά τα τελευταία χρόνια. Έδρα του Δήμου είναι οι Καλλιάνοι.

            Τοπική Οικονομία

          Η τοπική οικονομία βασίζεται στον πρωτογενή τομέα παραγωγής και ειδικότερα στην κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα) και στην γεωργία (αμπέλια σουλτανίνα, δημητριακά, φασόλια, φακές, πατάτες, ντομάτες, ελιές, σιτηρά κ.ά). Η πεδιάδα της Στυμφαλίας καλλιεργείται εντατικά, ακόμη και γύρω από τη λίμνη, όταν τα νερά αποσύρονται.

Ο τουριστικός τομέας είναι αρκετά αναπτυγμένος και αντιπροσωπεύει ένα σχετικά σημαντικό κομμάτι του τοπικού εισοδήματος.

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

            Ο Δήμος Στυμφαλίας έχει αρκετή τουριστική υποδομή, κυρίως μικρά καταλύματα και εστιατόρια. Το Καρτέρι, οι Καλλιάνοι και η Καστανιά είναι οι κατεξοχήν τουριστικοί προορισμοί του Δήμου αλλά και τα μέρη που διαθέτουν τις απαραίτητες υποδομές φιλοξενίας. Η περιοχή γύρω από τη λίμνη αλλά και τα ορεινά χωριά ενδείκνυνται για δραστηριότητες στη φύση, όπως πεζοπορία, ποδηλασία, ιππασία κλπ. 

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

          Ο Δήμος Στυμφαλίας, διατηρεί ακόμη το γραφικό του χαρακτήρα, τα παραδοσιακά κτίρια. Εδώ συναντά κανείς αρχαία κτίσματα όλων των περιόδων, από την αρχαιότητα έως τη βυζαντινή, τη φραγκική και την τουρκική περίοδο. Σημαντικά αξιοθέατα της περιοχής είναι:

• Ο Δήμος Στυμφαλίας παρουσιάζει ένα θαυμάσιο και ιδιαίτερης οικολογικής αξίας φυσικό περιβάλλον, που διαμόρφωσε, μαζί με τη μοναδική γεωγραφική του θέση, θαυμάσιες συνθήκες ζωής κι ευημερίας. Σημαντική οικολογική παράμετρο αποτελούν για τον Δήμο τα δασικά φυσικά οικοσυστήματά του, που καλύπτουν το 54% της συνολικής έκτασής του. Πρόκειται για αμιγή δάση κεφαλληνιακής ελάτης, αμιγή δάση χαλεπίου πεύκης, που καλύπτουν το 32% των ορεινών όγκων, αμιγή δάση μαύρης πεύκης, που καλύπτουν το 2% των ορεινών όγκων, και μικτά δάση αείφυλλων – πλατύφυλλων, που καλύπτουν το 44% των ορεινών όγκων.
• Στον Δήμο δεν υπάρχουν ποταμοί, μόνο χειμαρροπόταμοι και ρέματα. Το μοναδικό ρέμα που έχει καταγραφεί ως ποταμός είναι ο Ασωπός, που συγκεντρώνει τα νερά από τον ορεινό όγκο του Φαρμακά στην Αργολίδα, διασχίζει τον κάμπο της Νεμέας και εκβάλλει στη Νεράντζα, ανατολικά του Κιάτου στον Κορινθιακό. Σε διάφορα τμήματα των χειμαρροποτάμων, που διέρχονται κυρίως ανάμεσα από φυσικές διαπλάσεις, αναγνωρίζεται χαρακτηριστική υδροφυτική βλάστηση που προσομοιάζει με ποτάμια.
• Στον Δήμο Στυμφαλίας αναπτύσσεται ένας από τους σημαντικότερους υγροβιότοπους της Ελλάδας. Πρόκειται φυσικά για την περιοχή της λίμνης Στυμφαλίας. Σχηματίζεται στο χαμηλότερο σημείο (600 μ. υψόμ.) του ομώνυμου Λεκανοπεδίου και, εκτός από τα νερά των πηγών και απορροών του λεκανοπεδίου, δέχεται και τα νερά που αποστραγγίζουν από την αποξηραμένη λίμνη της Πελλήνης. Έχει αναγνωριστεί και συμπεριληφθεί στον κατάλογο «Natura 2000» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που αφορά στη διατήρηση της άγριας πανίδας και χλωρίδας σημαντικών οικοτόπων. Επίσης συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των Σημαντικών Περιοχών για τα πουλιά της Ελλάδας (ΣΠΕΕ) της Ορνιθολογικής Εταιρείας.

Η έκταση του υγροτόπου είναι 3.650 στρέμματα, ενώ η έκταση της ενταγμένης στο δίκτυο Natura περιοχής είναι ευρύτερη και ανέρχεται σε 13.090 στρέμματα. Η Στυμφαλία είναι μια σπάνια λίμνη όχι μόνο για την Πελοπόννησο, αλλά και για ολόκληρη την Ελλάδα, με μεγάλη οικολογική ποικιλότητα, αφού συνολικά φιλοξενεί περισσότερα από 160 είδη ορνιθοπανίδας. Σε αυτά περιλαμβάνονται ο μικροτσικνιάς, ο πορφυροτσικνιάς, ο σφηκιάρης, ο καλαμόκιρκος, η πετροπέρδικα και οι φαλαρίδες, οι οποίες, μετά την απαγόρευση του κυνηγίου (1997) έχουν καταμετρηθεί σε 4.000 πουλιά. Επίσης, η λίμνη είναι σημαντικός σταθμός για αποδημητικά πουλιά, όπως αρκετά είδη ερωδιού, χαλκόκοτες, γερογλάρονα, μαυρογλάρονα, νυκτοκόρακες και βαλτόκιρκους. Στα νερά της απαντάται το σπάνιο ενδημικό είδος ψαριού Phoxinellus stymphalicus αλλά και το μικρότερο ψάρι της Βαλκανικής, το τσιρώνι, το οποίο συμπεριλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο των απειλούμενων με εξαφάνιση ειδών.

Οι πλαγιές των ορέων της Κυλλήνης και του Ολίγυρτου, που περιβάλλουν και οριοθετούν το οροπέδιο της Στυμφαλίας, καλύπτονται από βλάστηση τύπου Magnopotamion ή Hydrocharition, φρύγανα, δάση σκληρόφυλλων και παρόχθια δάση. Η οικολογική σπουδαιότητα της ευρύτερης περιοχής του υγροτόπου είναι ακόμη μεγαλύτερη, γιατί σήμερα αποτελεί την περιοχή με τα πλουσιότερα υδάτινα αποθέματα γλυκού νερού, που τροφοδοτούν την πεδιάδα της Βόχας και της Σκοτεινής Αργολίδας.

• Σημαντικό αρχαιολογικό αξιοθέατο του Δήμου είναι ο αρχαιολογικός χώρος της Στυμφάλου τον οποίο ανέσκαψε κατά τα έτη 1924-1930 ο Αναστάσιος Ορλάνδος. Στις ανασκαφές αποκαλύφθηκε ο περίβολος της αγοράς, όπου βρέθηκαν τα θεμέλια ενός μεγάλου οικοδομήματος με κυκλικό τοίχο, ναός του οποίου διατηρείται η θεμελίωση, ένα μεγάλο τετράγωνο κτίσμα με διαστάσεις 33,5Χ30,20 μέτρων το οποίο εκτιμάται ότι ήταν παλαίστρα, μία κρήνη, εξέδρες και βωμοί. Εξάλλου στη λίμνη της Στυμφαλίας διατηρούνται ίχνη του Αδριάνειου υδραγωγείου που μετέφερε τα νερά της περιοχής στην Κόρινθο. Τέλος, η φράγκικη εκκλησία, που τα ερείπιά της δεσπόζουν τώρα στην περιοχή, έχει δομηθεί κατά μεγάλο μέρος με αρχαίο υλικό, πιθανότατα από το ναό της Αρτέμιδας που εκτιμάται ότι βρισκόταν στην ίδια θέση.
• Τέλος, στην περιοχή της Στυμφαλίας διατηρούνται τα ερείπια του μοναδικού φράγκικου θρησκευτικού μνημείου της Κορινθίας. Πρόκειται για εκκλησία και μονή του τάγματος των Κιστερκιανών, που χτίστηκε με το οικοδομικό υλικό και στη θέση του αρχαίου ναού της Αρτέμιδας. Η εκκλησία είναι τρίκλιτος βασιλική με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος, θολοσκεπής από οξυκόρυφα σταυροθόλια. Ο βόρειος εξωτερικός τοίχος ενισχύεται με αντιρίδες, ενώ στη ΒΑ γωνία της εξοχής του ναού υπάρχει κωδωνοστάσιο. Η Μονή έχει υποστεί μεγαλύτερες φθορές και σώζεται ο πυλώνας ύψους έως το θόλο 4 μέτρων.

5. Η σύνδεση με τον μύθο του Ηρακλή

          Η Στυμφαλία έχει στενά δεμένη τη μυθολογική της παράδοση με την ομώνυμη λίμνη, η οποία σχηματιζόταν το χειμώνα από τις πλημμύρες του ποταμού Στύμφαλου.  Σ’ αυτό το χώρο έφτασε ο Ηρακλής προκειμένου να εκτελέσει έναν από τους άθλους του, την εξόντωση των Στυμφαλίδων ορνίθων, οι οποίες λυμαίνονταν την περιοχή. Οι Στυμφαλίδες όρνιθες ήταν πουλιά μεγάλου μεγέθους με σιδερένια νύχια, οι οποίες φώλιαζαν στα νερά του ποταμού κι από κει εξαπέλυαν επιθέσεις καταστρέφοντας τις εσοδείες των ανθρώπων και σκοτώνοντας ζώα και παιδιά. Ο Ηρακλής κατάφερε, χτυπώντας σιδερένια κρόταλα, να τις αναγκάσει να εμφανιστούν κι έτσι τις σκότωσε με τα δηλητηριασμένα βέλη του.

Τη γη της Στυμφαλίας ζώνει κι ένας άλλος θρύλος, αυτός του τάφου του βασιλιά Αίπυτου. Ο Αίπυτος, που σύμφωνα με το μύθο ήταν από τους πρώτους οικιστές της περιοχής, λάτρης του κυνηγιού, πέθανε από το δάγκωμα του φιδιού Σαπίτης. Τάφηκε, σύμφωνα με το μύθο, με πολλές τιμές και άφθονα πλούτη σε μια περιοχή του Γεροντίου όρους, η οποία αναζητάται ακόμη και σήμερα από αρχαιολόγους και τυχοδιώκτες.

Η Στυμφαλία οφείλει το όνομά της στον ομώνυμο ήρωα Στύμφαλο ή Στύμφηλο.

            Πολιτιστικά δίκτυα

ΔΗΜΟΣ ΝΕΜΕΑΣ

          Περιγραφή του Δήμου

          Ο Δήμος Νεμέας περιλαμβάνει τις πρώην κοινότητες Νεμέας, Αρχαίας Νεμέας, Γαλατά, Αηδονίων, Κουτσίου, Πετρίου, Αρχαίων Κλεωνών, Λεοντίου, Δάφνης και Καστρακίου. Έδρα του δήμου είναι η Νεμέα. Έχει έκταση 192.538 στρέμματα και πληθυσμό 7.774 κατοίκους. Ο δήμος της Νεμέας παρουσιάζει έντονο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, μιας και από την αρχαιότητα ήταν ένας από τους ιερότερους χώρους της ελληνικής γης. Ενδιαφέρον παρουσιάζει όλη η περιοχή της Αρχαίας Νεμέας λόγω του αρχαιολογικού της πλούτου, αλλά ξεχωρίζουν ο ναός του Διός -που πρόσφατα ξεκίνησε προσπάθεια αναστύλωσής του- και το αρχαιολογικό Μουσείο.

            Τοπική Οικονομία

          Η οικονομία του δήμου Νεμέας είναι κυρίως αγροτική, δίδεται δε ιδιαίτερο βάρος στην αμπελοκαλλιέργεια και την οινοποιία και λειτουργούν αρκετές οινοποιητικές βιοτεχνίες. Επίσης, παράγονται δημητριακά, φασόλια, φακές, πατάτες, ντομάτες, ελιές, σιτηρά κ.ά. Τα κρασιά της Νεμέας ήταν ονομαστά από την αρχαιότητα και οι σύγχρονοι κάτοικοι της περιοχής φροντίζουν με ζήλο να διατηρήσουν την ποιότητα και τη φήμη των προϊόντων τους.

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

            Ο τουρισμός έχει αρχίσει να αναπτύσσεται στην περιοχή, και κυρίως βασίζεται στην ανάδειξη και αξιοποίηση του μοναδικού σε ποιότητα προϊόντος της περιοχής, του κρασιού. Το μοναδικό στον κόσμο αγιωργίτικο αμπέλι ευδοκιμεί σε αυτή την περιοχή και παράγει το ομώνυμο κρασί Ο.Π.Α.Π. Ο οινικός τουρισμός στη Νεμέα αποτελεί πρότυπο μοντέλο ανάπτυξης και σε αυτό έχει συμβάλλει η εφαρμογή του προγράμματος «Δρόμοι του Κρασιού» και ο επαγγελματισμός των οινοπαραγωγών της περιοχής. Αρκετά είναι εκείνα τα οινοποιεία που διαθέτουν χώρους οινογνωσίας και προγράμματα ξενάγησης για τους επισκέπτες.

          Ωστόσο, η περιοχή δεν έχει αναπτύξει υποδομές φιλοξενίας, παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες είναι κατάλληλες για αγροτουρισμό – οικοτουρισμό.

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

          Ο Δήμος Νεμέας είναι μια ζωντανή περιοχή με έντονο ιστορικό και μυθολογικό παρελθόν, αξιοπρόσεκτους φυσικούς πόρους και ιδιαίτερα δραστήριους κατοίκους στη σύγχρονη εποχή.

          Στην αρχαιότητα δεν υπήρχε οικισμός με το όνομα Νεμέα. Ο σημερινός αρχαιολογικός χώρος, που περιβάλλει το ιερό με το στάδιο, τον ιππόδρομο και τα οικήματα που εξυπηρετούσαν τους αγώνες, ζωντάνευε κάθε δυο χρόνια με τα πλήθη που συνέρρεαν από τις γύρω πόλεις για τα Νέμεα.

          Ιστορικό κέντρο της περιοχής ήταν η Αρχαία Φλιούς που έζησε από τα μυθικά βάθη των προϊστορικών χρόνων μέχρι και τον 10ο αιώνα μ.Χ. Ο Παυσανίας βρήκε τον Φλιούντα σε μέτρια ακμή με πολλούς ναούς, αγάλματα και ιερά, μάρτυρες πανάρχαιας λατρείας όπως ο ναός της Δήμητρας και της κόρης.

          Το 1925 ο Μπλέγκεν έφερε στο φως ευρήματα της νεολιθικής περιόδου αλλά και των ιστορικών χρόνων. Αποκαλύφτηκαν τα χαμηλότερα εδώλια του θεάτρου, τα θεμέλια της σκηνής, τα σχεδόν συνεχόμενα προς το νότο θεμέλια του λεγόμενου «παλατιού» και ένα κομμάτι αναλληματικού τοίχου ισοδομικά χτισμένου με μεγάλες ορθογώνιες πέτρες. Όλοι οι δρόμοι για την Αρκαδία περνούσαν από την Φλιούντα. Στην ακμή της αριθμούσε περίπου 15.000 κατοίκους.

          Το χωριό Αηδόνια έγινε διάσημο από τον μυκηναϊκό θησαυρό που έκρυβε στη γη του. Εδώ ανασκάφθηκαν μυκηναϊκοί τάφοι μεταξύ 1978 – 1980 , κατά μεγάλο ποσοστό συλημένοι. Από το σύμπλεγμα των λαξευτών αυτών μυκηναϊκών τάφων σε ύψωμα πλησίον του χωριού προέρχεται ο περίφημος θησαυρός των Αηδονιών.

          Ένα μεγάλο μέρος του θησαυρού, που αποτελείται από τέσσερα χρυσά δακτυλίδια – σφραγίδες και ένα από ήλεκτρο, χρυσά κοσμήματα ενδυμασίας και χάντρες  βρέθηκε σε δημοπρασία της Νέας Υόρκης και επέστρεψε στην Ελλάδα μετά από πολλές περιπέτειες.

          Σήμερα γίνεται αποδεκτό ότι το νεκροταφείο των Αηδονιών με τους μνημειώδης τάφους είναι ένα από τα σημαντικότερα μυκηναϊκά νεκροταφεία της Πελοποννήσου. Τα πολύτιμα αντικείμενα των Αηδονιών μαρτυρούν ότι κατά τους μυκηναϊκούς χρόνους ένας σπουδαίος οικισμός αναπτύχθηκε στην περιοχή αυτή, ίσως η ομηρική Αραιθυρέα.

          Άλλοι σημαντικοί πολιτιστικοί πόροι της περιοχής είναι οι ακόλουθοι:

          Στον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο της Αρχαίας Νεμέας βρίσκονται αξιόλογα αρχαιολογικά ευρήματα και αντικείμενα, όπως το αρχαίο στάδιο και τα λουτρά και σε μικρή απόσταση το βυζαντινό ερημητήριο με τοιχογραφίες του 12ου αιώνα. Ακόμα υπάρχουν σημαντικά κατάλοιπα του ναού του Διός, (σωζόμενοι κίονες από το 330 π.Χ.).

          Στο χωριό Αηδόνα, με την πλούσια φυσική ομορφιά και την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, υπάρχει ρεματιά με μεγάλα πλατάνια, τρεχούμενα νερά και χιλιάδες αηδόνια, στα οποία οφείλει και το όνομά του. Στην περιοχή μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, το ελληνικό κράτος παρεχώρησε την εκμετάλλευση δύο από τους πέντε νερόμυλους του χωριού στην οικογένεια Κολοκοτρώνη, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για την προσφορά τους στον αγώνα.

          Στον Δήμο τελούνταν, στην αρχαιότητα, κάθε τέσσερα χρόνια τα Νέμεα, γιορτή αφιερωμένη στον ήρωα Οφέλτη, γιο του βασιλιά του τόπου, Λυκούργου. Πρόσφατα, χάρη στις προσπάθειες, τόσο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όσο και της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής, οι αγώνες αναβίωσαν ύστερα από 2.300 χρόνια.

          Θεωρείται παγκόσμια αθλητική γιορτή που επιχειρεί να αποκαταστήσει αυθεντικά τη σύνδεσή του σήμερα με το αρχαίο ελληνικό αθλητικό ιδεώδες. Άτομα από 12 έως 88 χρόνων, ανεξάρτητα από φύλο, χρώμα, πεποιθήσεις, επιδόσεις, απαλλαγμένα από το άγχος της πρωτιάς ή της διάκρισης, έρχονται στα Νέμεα ως θεατές, αθλητές , για να νοιώσουν τη χαρά της συμμετοχής, την αίσθηση της συναδέλφωσης λαών και ανθρώπων, το μεγαλείο της ευγενούς άμιλλας.

          Η Νεμέα, πολλαπλά συνδεδεμένη με μύθους και παραδόσεις, έγινε περισσότερο γνωστή από τον περίφημο άθλο του Ηρακλή, την εξόντωση δηλαδή του φοβερού λιονταριού που λυμαινόταν την περιοχή. Το Λιοντάρι της Νεμέας ήταν ένα τρομερό σε δύναμη, οργή και όγκο ζώο το οποίο ζούσε σε μία σπηλιά με δύο εξόδους, στο όρος Τρητόν.

          Ο ημίθεος ήρωας, έφραξε τη μία έξοδο της σπηλιάς εγκλωβίζοντας, έτσι, το ζώο μέσα και κατόπιν το κατέβαλε χτυπώντας το με το ρόπαλό του, ενώ, τέλος, το έπνιξε με τα χέρια του.

Στην Νεμέα εξάλλου, στάθμευσαν κατά την διάρκεια της εκστρατείας τους προς τη Θήβα οι επτά Αργείοι στρατηγοί, ζήτησαν -λέει ο μύθος- νερό από μια παραμάνα, η οποία φυλούσε το γιο του βασιλιά της πόλης, Οφέλτη. Η νεαρή γυναίκα άφησε το βρέφος για να πάει να φέρει νερό στους στρατηγούς και τότε ένα φίδι δάγκωσε θανάσιμα το μικρό Οφέλτη. Από τότε οι Αργείοι τιμούσαν με αγώνες νεκρικούς το βρέφος, οι οποίοι ονομάστηκαν Νέμεα.

Στη γη της Νεμέας, βασίλεψε σύμφωνα με το μύθο, ο Φλίας γιος του θεού Διόνυσου, ο οποίος ίδρυσε πόλη που έφερε το όνομά του, τη Φλιασία. Εκεί, σύμφωνα με μία εκδοχή, καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά η άμπελος και παράχθηκε οίνος, ο περιώνυμος φλιάσιος οίνος, το δε κλήμα θεωρείται πως ήταν δώρο του θεού προς το θνητό γιο του.

Βόρεια του νεμεατικού πεδίου δεσπόζει το όρος του Φωκά, το οποίο κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Απεσάς. Το όνομά του, σύμφωνα με το μύθο, το οφείλει στον Περσέα, ο οποίος πρώτος θυσίασε στην κορυφή του στον Απεσάντιο (αυτόν που βρίσκεται μακριά) Δία, μετά το πέρας της εκστρατείας του στα νησιά του Ωκεανού και το φόνο της Μέδουσας. Το όνομά της η Νεμέα το οφείλει σε ομώνυμη νύμφη, κόρη του ποταμού Ασωπού.

Πολιτιστικά δίκτυα

Στο Δήμο Νεμέας δραστηριοποιούνται διάφοροι πολιτιστικοί και αθλητικοί σύλλογοι και σωματεία.

ΔΗΜΟΣ ΑΡΓΟΥΣ

            Περιγραφή του Δήμου

          Ο Δήμος Άργους, που υπάγεται στον νομό Αργολίδας, έχει έκταση 59 τ.χλμ., υψόμετρο 44 μ. και πληθυσμό 29.228 κάτοικους το 2001. Απαρτίζεται   από τα ακόλουθα Δημοτικά Διαμερίσματα: Δαλαμανάρας, Ελληνικού (Κρυονερίου), Ήρας, Ινάχου, Κεφαλαρίου, Κουρτακίου, Λάλουκα, Πυργέλλας.           Χτισμένο στη θέση της αρχαίας πόλης διατήρησε το ίδιο όνομα από τα πανάρχαια χρόνια. Το Άργος συνδέεται σιδηροδρομικά με την Αθήνα, το Ναύπλιο και την Τρίπολη και είναι οδικός κόμβος του νόμου Αργολίδας. Το μακραίωνο ιστορικό παρελθόν του Άργους και τα αρχαία μνημεία της πόλης και της γύρω περιοχής, που σώζονται ως σήμερα, προσελκύουν πολυάριθμους τουρίστες.

            Τοπική Οικονομία

          Η τοπική οικονομία είναι ανεπτυγμένη και στηρίζεται στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα παραγωγής. Ιδιαίτερα αναπτυγμένο είναι το εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο της πόλης με ωραία ρυμοτομία. Έχει κυρίως εγκαταστάσεις επεξεργασίας αγροτικών προϊόντων της εύφορης αργολικής πεδιάδας, αλλά και υφαντουργεία, ελαιουργεία κ.α.

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

          Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες βελτίωσης του οδικού δικτύου του Άργους. Ο Δήμος συμμετέχει σε πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις και γίνονται τα τελευταία χρόνια προσπάθειες για μεγαλύτερη ενημέρωση και αξιοποίηση των αρχαιολογικών χώρων και την προσέλευση μεγαλύτερου αριθμού τουριστών, με αποτέλεσμα την δημιουργία τουριστικών εκμεταλλεύσεων. Στο σημερινό Άργος υπάρχουν ωραίες ταβέρνες τόσο μέσα στην πόλη αλλά και εξοχικές όπως του λόφου της Ασπίδος, του Κεφαλαρίου κ.λπ.

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

          Το αρχαίο Άργος, κτισμένο στους πρόποδες του λόφου της Λάρισας, θεωρείται η αρχαιότερη πόλη της Ελλάδος. Πρώτος βασιλιάς του θεωρείται ο Ίναχος, γιος του Ωκεανού και της Τηθύος. Ήλθε στο Άργος από την Μελαμποδία (Αίγυπτο) ως αρχηγός μεγάλης ομάδας φυγάδων, κατόπιν κάποιου εμφυλίου πολέμου. Αποβιβάσθηκε στο Άργος γύρω στο 1876 π.Χ. και αμέσως άρχισε να οικοδομεί την πόλη. Δίδαξε στους υπηκόους του την καλλιέργεια της γης, την κατασκευή ενδυμάτων, την επεξεργασία του γυαλιού και των πολύτιμων λίθων. Έτσι με την εμφάνιση της βασιλείας του Ινάχου άρχισε να δημιουργείται ο σπουδαιότερος πανάρχαιος πολιτισμός ο οποίος διήρκεσε μέχρι τον 6ο αιώνα π.Χ., δηλαδή πριν εμφανισθεί ο πολιτισμός των Αθηνών.

          Η σπουδαιότητα του πολιτισμού του Άργους φαίνεται και από τα έπη του Ομήρου στα οποία όλοι οι Έλληνες αποκαλούνται Αργείοι (ακόμα και η Ωραία Ελένη αποκαλείται Αργεία). Ίσως διότι όλοι οι βασιλικοί οίκοι της Ελλάδος προέρχονται από το Άργος, συμπεριλαμβανομένων και των οίκων των Μακεδόνων (εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος Larousse, “Άργος”). Επίσης η σπουδαιότητα του Αργειακού πολιτισμού φαίνεται και από τους τραγικούς ποιητές, των οποίων πολλές τραγωδίες αναφέρονται στο Άργος. Τα εφάμιλλα της Ιλιάδος χαμένα έπη “Θηβαΐς” και “Επίγονοι”, ίσως του Ομήρου, κάνουν μνεία για το κλέος του αρχαίου Άργους. Εξάλλου, από το Άργος κατάγονται δύο από τους μεγαλύτερους ήρωες της μυθολογίας μας, ο Περσεύς και ο Ηρακλής.

          Στο σημερινό Άργος ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει πολλά από τα αρχαία μνημεία που σώζονται μέχρι σήμερα. Όπως η πυραμίδα του Ελληνικού (διαμέρισμα Δήμου Άργους). Το πυραμοειδές αυτό κτίσμα μοναδικό στον Ελληνικό χώρο, υποδηλώνει τη σχέση των Αργείων με την Αίγυπτο. Με την μέθοδο της θερμοφωτοαυγείας αποδεικνύεται ότι κτίστηκε λίγο μετά τους τάφους των Φαραώ, τις γνωστές πυραμίδες.

            Άλλο μοναδικό μνημείο είναι το Αρχαίο θέατρο, λαξευμένο στις ΝΑ πλάγιες της Λάρισας (αρχαία ακρόπολη του Άργους), από τα σπουδαιότερα της αρχαιότητας. Στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα η Παναγία του Βράχου, πιστεύεται πως υπήρχε ο ναός της Ακραίας Ήρας. Στο διάσελο (Δειράς) μεταξύ των δυο ακροπόλεων -Λάρισας και Ασπίδας- υπήρχε το ιερό του Πύθιου Απόλλωνα και της Αθηνάς Οξυδερκούς. Εκεί οι Ρωμαίοι κατασκεύασαν μια ωραία μνημειακή κρήνη. Έχουν διατηρηθεί ίχνη από τους ναούς των δυο θεοτήτων του μαντείου, της θόλου και μιας στοάς.

          Επίσης, στα ρωμαϊκά θερμά βρέθηκαν αρκετά αγάλματα, κυρίως μεταγενέστερα αντίγραφα αρχαίων Αργείων, σημαντικά για τη μελέτη της αρχαίας τέχνης. Στον περίβολο της Λάρισας αποκαλύφτηκαν ίχνη του ναού του Δία Λαρισαίου και της Αθηνάς Πολιάδας.

          Στα ανατολικά της πόλης ανακαλύφτηκε ναός του 4^ου π.Χ. αι., ίσως της Τύχης. Τεράστια σημασία έχουν τα ευρήματα της γεωμετρικής νεκρόπολης του Άργους, από τα οποία συμπεραίνεται πως στην γεωμετρική περίοδο η πόλη ήταν σπουδαίο καλλιτεχνικό κέντρο με δικό του ρυθμό.

          Το σπουδαιότερο ιερό της πόλης, έξω από την περιοχή της, ήταν το Ηραίο, ένα από τα αρχαιότερα ελληνικά ιερά.

          Εκτός από την αγγειοπλαστική, το Άργος υπήρξε μεγάλο κέντρο πλαστικής, στους αρχαϊκούς και στους κλασικούς χρόνους, με τεράστια συμβολή στην τέχνη γενικά. Το αγγειακό εργαστήριο είναι από τα σημαντικότερα της αρχαίας Ελλάδας, κυρίως στην περιοχή της χαλκοπλαστικής. Από το Άργος κατάγονταν μεγάλοι γλύπτες της αρχαιότητας, όπως ο Αγελάδας και ο Πολύκλειτος. Αργείος ήταν επίσης και ο μουσικός Σακάδας.

          Στην πλα­γιά του λόφου είναι κτισμένη η εκκλησία της Παναγιάς της Κατακεκρυμμένης ή του Βράχου, ενώ στην κορυφή του λόφου δεσπόζει το κάστρο της Λάρισσας.

          Διάσπαρτα μέσα στην πόλη βρίσκονται οι βυζαντινές εκκλησίες, το κτίριο των Στρατώνων του Καποδίστρια, το Αρχοντικό του Στρατηγού Τσόκρη, το Καλλέργειο, όπου στεγάζεται το αρχαιολογικό μουσείο, το Μέγαρο του Κωσταντόπουλου και ο Ναός του Αγίου Κωνσταντίνου (πρώ­ην τζαμί).

            Πολιτιστικά δίκτυα

          Το Άργος είναι μια πολύ δραστήρια πόλη και έχει πολλούς πολιτιστικούς συλλόγους και οργανώσεις:

• Δημοτική Επιχείρηση Πολιτισμού Άργους. Διοργανώνει το Φεστιβάλ Άργους, εκδηλώσεις Αποκριάς, τον εορτασμό του Πολιούχου του Άργους Αγίου Πέτρου και των εθνικών επετείων, εκθέσεις ζωγραφικής, γλυπτικής, τύπου, κλπ.  
• Δημοτική Χορωδία Άργους. Συμμετέχει στο ετήσιο διήμερο “Διεθνές Χορωδιακό φεστιβάλ Αργούς” τον Απρίλιο, στη “Συνάντηση Χορωδιών Νομού Αργολίδας” στο Αργός και στις πόλεις του Ν. Αργολίδας που διαθέτουν χορωδίες.
• Δημοτικό Θέατρο Άργους. Οργανώνει το Παναργολικό Φεστιβάλ παιδικού-νεανικού θεάτρου κάθε Μάιο, συμμετέχει σε Φεστιβάλ Θεάτρου και σε θεσμοθετημένες εκδηλώσεις άλλων Δήμων ή κοινοτήτων
• Δημοτικό Ωδείο Άργους
• Λύκειο των Ελληνίδων Άργους. Διοργανώνει το Διημέρου Φεστιβάλ Ελληνικών Χορών (3 Μαΐου), συμμετέχει στις εκδηλώσεις του Δήμου Μιδέας την ημέρα της γιορτής του Αγίου Πνεύματος.
• Μουσικό Κέντρο Σπουδών & Πολιτισμού «Δίεσις»
• Πνευματικό Κέντρο Δήμου Άργους. Οργανώνει διαλέξεις, εκθέσεις κλπ.
• Πολιτιστική Αργολική Πρόταση
• Πολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος Ήρας. Διαθέτει θεατρική ομάδα, οργανώνει ψυχαγωγικές και αθλητικές εκδηλώσεις. Ο σύλλογος συμμετέχει σε παραδοσιακά πανηγύρια της περιοχής και δίνει παραστάσεις σε πόλεις και χωριά.
• Πολιτιστικός Σύλλογος Γυναικών Λάλουκα
• Σύλλογος Αργείων «Ο Δαναός». Οργανώνει διαλέξεις, πολιτιστικές και μουσικές εκδηλώσεις, καλλιτεχνικές εκθέσεις, π.χ. Ζωγραφικής, αγιογραφίας, φωτογραφίας, χειροτεχνικών έργων κ.λ.π. Επίσης,  οργανώνει συνέδρια τοπικής και περιφερειακής εμβέλειας.
• Σύλλογος Ελληνικών Χορών και Εθνογραφικών Ερευνών. Οργανώνει εκδηλώσεις για την “Παγκόσμια ημέρα χορού” σε συνεργασία με τον Δήμο Άργους το τελευταίο Σάββατο του Απριλίου στο Άργος, την εκδήλωση “Αποχαιρετώντας την άνοιξη” το δεύτερο Σάββατο Ιουνίου – Κεφαλάρι Άργους, και την εκδήλωση “Χοροί και τραγούδια της πατρίδας μας” τελευταίο Σάββατο Ιανουαρίου.

ΔΗΜΟΣ ΝΕΑΣ ΤΙΡΥΝΘΑΣ  

            Περιγραφή του Δήμου

          Ο δήμος Νέας Τίρυνθας αποτελείται από τα Δ.Δ. Νέας Τίρυνθας με τον Οικισμό «Καποδίστρια» ή Κατεβασιά, Δ.Δ. Αγίου Αδριανού με τον Οικισμό Προφήτη Ηλία και Μονής Αγίου Δημητρίου Καρακαλά, και το Δ.Δ Νέου Ροεινού. Ο Δήμος βρίσκεται στο κέντρο του Αργολικού κάμπου και στο  Βορειοανατολικό άκρο του Αργολικού κόλπου. Καταλαμβάνει έκταση 41.400 στρεμμάτων και στην απογραφή του 2001 είχε 3.646 κάτοικους. 

            Τοπική Οικονομία

          O παραγωγικός ιστός του δήμου βασίζεται στον πρωτογενή τομέα, όπου κυριαρχούν μικρές οικογενειακές εκμεταλλεύσεις. Ο δευτερογενής τομέας παρουσιάζει μικρή συμμετοχή στο τοπικό εισόδημα (ελαιουργικές και λατομικές μονάδες). Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται ιδιαίτερα η βιολογική κτηνοτροφία και γεωργία.

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

          Η περιοχή έχει αρχίσει να αναπτύσσεται τουριστικά, σε επίπεδο υποδομών φιλοξενίας και εστίασης. Υπάρχουν κάποια καταλύματα και εστιατόρια που μπορούν να καλύψουν σχετικώς τις ανάγκες των επισκεπτών.           Ωστόσο, στην περιοχή δεν έχουν αναπτυχθεί δραστηριότητες ήπιου τουρισμού – αγροτουρισμού – οικοτουρισμού, αν και δυνητικά υπάρχουν οι απαιτούμενες προϋποθέσεις.

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

          Η Τίρυνθα, συμφωνά με τη μυθολογική παράδοση ι­δρύθηκε από τους Κύκλωπες. Τα ευρήματα των ανασκα­φών μαρτυρούν ότι πρωτοκατοικήθηκε στα Νεολιθικά Χρόνια. Το μεγαλύτερο μέρος του Δήμου είναι πεδινό και απλώνεται από τη θάλασσα έως τους χαμηλούς λόφους πάνω από τον Άγιο Αδριανό και το Νέο Ροϊνό, στους πρόποδες του όρους Αραχναίου. Μέσα όμως σε αυτή τη παραλιακή πεδιάδα, που είναι κατάφυτη με πορτοκαλεώνες, υψώνεται εντυπωσιακά ο λόφος του Αγιολιά (205 μ.) με το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία στη κορυφή του. Άλλα αξιοθέατα του Δήμου Ν. Τίρυνθας είναι:

          Η παραλία του «Μουρά», όπου υπάρχει το μοναδικό σωζόμενο κομμάτι του παραλιακού υγροβιότοπου, που παλιά απλωνόταν από το Ναύπλιο έως τους Μύλους. Εάν η εποχή είναι κατάλληλη, σταματούν μεταναστευτικά πουλιά για να ξεκουραστούν και να τραφούν.

          Στην ακρόπολη της Αρχαίας Τίρυνθας υπάρχουν τα εντυπωσιακά κυκλώπεια τείχη, που σηματοδοτούν μεγαλόπρεπα ένα χώρο που κατοικήθηκε αδιάλειπτα για πολλούς αιώνες στην αρχαιότητα. Είκοσι περίπου χιλιόμετρα νοτιοανατολικά των Μυκηνών, σ’ ένα χαμηλό λόφο με δύο εξάρματα, μόλις 26 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, η αρχαία Τίρυνθα είναι μία φυσικά οχυρή θέση και ελέγχει μια μεγάλη έκταση της πεδιάδας καθώς και σημαντικές διαβάσεις προς το Άργος και τις Μυκήνες, το Ναύπλιο και την Επίδαυρο. Τα τείχη της, που κατασκευάστηκαν από μεγάλους ασβεστολιθικούς ογκόλιθους, προκάλεσαν ήδη στην αρχαιότητα το θαυμασμό και την απορία. Έτσι δημιουργήθηκε ο μύθος πως τα έκτισαν οι Κύκλωπες, γίγαντες από τη Λυκία, για χάρη του ιδρυτή της Τίρυνθας, Αργείου πρίγκηπα Προίτου. Ο αρχαιολογικός χώρος έχει αναβαθμιστεί από τα συνεχιζόμενα έργα της Δ’ ΕΠΚΑ.

          Κοντά στην ακρόπολη υπάρχον οι Θολωτοί Τάφοι της Τίρυνθας. Ο πρώτος ανακαλύφθηκε το 1913, στην δυτική πλευρά του Αγγείου Ηλία και το 1980 ανακαλύφθηκε και δεύτερος κοντά στον πρώτο. Στην ανατολική πλευρά του Προφήτη Ηλία ανακαλύφθηκε το 1915 νεκροταφείο θαλαμωτών τάφων που ερευνήθηκε το 1927. Οι 50 συνολικά τάφοι που ερευνήθηκαν οργανώνονται σε τρεις ομάδες και ανήκουν στο συνήθη τύπο των θαλαμωτών τάφων με δρόμο, στόμιο και θάλαμο, λαξευμένων στο μαλακό βράχο που χρησιμοποιήθηκαν για αλλεπάλληλους ενταφιασμούς. Ευρήματα πολλά δεν σώζονται καθώς οι περισσότεροι τάφοι πρέπει να είχαν συληθεί στην αρχαιότητα. Οι τάφοι δεν είναι σήμερα ορατοί και επισκέψιμοι, αφού οι περισσότεροι έχουν πάλι επιχωματωθεί και η περιοχή φύεται με εσπεριδοειδή.

          Στην ανατολική πλευρά του Αγιολιά, μέσα σε πορτοκαλεώνες, υπάρχει το Μυκηναϊκό φράγμα της Τίρυνθας, από τα σημαντικότερα τεχνικά έργα της Μυκηναϊκής εποχής. Ένα έργο, που μαζί με μια τεχνητή κοίτη 2 χιλ., είχε σκοπό να προστατεύσει την αρχαία Τίρυνθα από τις εποχιακές πλημμύρες. Εντυπωσιακή είναι η αποκομμένη παλιά κοίτη της Λάκιζας.

          Σε μικρή απόσταση δυτικά από τη μεταβυζαντινή εκκλησία του Αγίου Αδριανού και Ναταλίας, στην κορυφή πέτρινου λόφου (152 μ.), βρίσκεται το Παλιόκαστρο. Πρόκειται για ένα μικρό οχυρό με περίβολο που χρονολογείται στην ελληνιστική εποχή (3ος π.Χ. αιώνας). Στο κέντρο του υπάρχει ορθογώνιος πύργος με είσοδο  από την νότια πλευρά ενώ στην ανατολική πλευρά υπάρχει στέρνα για την αποθήκευση των νερών της βροχής. Η δεξαμενή εσωτερικά φέρνει κονίαμα για την στεγανοποίηση. Το φρούριο αυτό έλεγχε τον αρχαίο δρόμο που από το Άργος μέσω της Τίρυνθας και της Λήσσας οδηγούσε προς την Επίδαυρο.

          Σε τρία χιλιόμετρα, ανατολικά του δημοτικού διαμερίσματος Αγίου Αδριανού, πάνω σε δασωμένο λόφο,  βρίσκεται η παλιά εκκλησία του Αγίου Αδριανού και της Αγίας Ναταλίας, με ενδιαφέρουσες αγιογραφίες λαϊκής μεταβυζαντινής τέχνης του 18ου αιώνα, ιστορημένες από τον Ιερομόναχο Ιερεμία (από το Αδάμι), συνδεμένη με πολλές παραδόσεις τοπικής ευλάβειας.

          Σε απόσταση 6 χλμ. από τον Άγιο Αδριανό και 13 χλμ. από το Ναύπλιο υπάρχει η γυναικεία μονή του Αγίου Δημητρίου Καρακαλά.

            Πολιτιστικά δίκτυα

          Στο Δήμο Νέας Τύρινθας δραστηριοποιείται ο Μορφωτικός Σύλλογος Αγ. Ανδριανού.

ΔΗΜΟΣ ΜΙΔΕΑΣ

          Περιγραφή του Δήμου

          Ο Δήμος Μιδέας έχει πληθυσμό 6.724 κατοίκους και αποτελείται από τα εξής Δημοτικά Διαμερίσματα: Αγία Τριάδα, Ανύφιο, Αραχναίο (Αραχναίο, Αμοργιανός), Αργολικό, Ηραίο, Μάνεση (Μάνεσης, Μετόχιο), Μιδέας (Μιδέα, Αμυγδαλίτσα), Παναρίτη (Παναρίτης, Μονή Αγίου Θεοδοσίου του Νέου), Πουλλακίδας.

          Τοπική Οικονομία

            Τουριστικές υποδομές & δραστηριότητες (έργα)

            Φυσικά και Πολιτιστικά διαθέσιμα (συγκριτικά πλεονεκτήματα)

            Η Μιδέα, με εξέχουσα θέση της Μιδέας μεταξύ των Μυκηναϊκών κέντρων της Αργολίδας, θεωρήθηκε ως η τρίτη σε σημασία οχυρωμένη Μυκηναϊκή Ακρόπολη της Αργολίδας, μετά τις Μυκήνες και την Τίρυνθα, εξ’ αιτίας κυρίως των πλούσιων ευρημάτων του γειτονικού νεκροταφείου των Δενδρών.

          Η Aκρόπολη βρίσκεται σε υψόμετρο 270μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και 170μ. από την γύρω περιοχή. Βρίσκεται στο μέσον περίπου της απόστασης μεταξύ Μυκηνών και Τίρυνθας και δεσπόζει στις ανατολικές παρυφές της Αργολικής πεδιάδας. Η ανεύρεση των επιγραφών της Γραμμικής Β’ Γραφής και των σφραγισμάτων, δείχνουν ότι η Μιδέα αποτελούσε παράλληλα με τις Μυκήνες και την Τίρυνθα ένα διοικητικό και οικονομικό κέντρο. Άλλα στοιχεία που συνδέουν τη Μιδέα με τις δύο αυτές ακροπόλεις είναι η ποιότητα και το είδος των ευρημάτων, τα οποία μαρτυρούν σημαντική καλλιτεχνική και βιοτεχνική παραγωγή, οι εμφανείς σχέσεις με άλλα κέντρα της Αργολίδας και του Αιγαίου γενικότερα, καθώς και η ύπαρξη χώρων λατρείας.

          Πολιτιστικά δίκτυα

• Πανηγύρι κατά τον εορτασμό του Αγ. Ιωάννη του Βαπτιστή και του Αγ. Ιωάννη του Θεολόγου
• Πολιτιστικός Σύλλογος Γυναικών Ηραίου

Τριήμερο εκδηλώσεων κάθε Ιούλιο. Ομιλίες με κοινωνικό, θρησκευτικό, Ιατρικό κ.α. περιεχόμενο. Θεατρικές παραστάσεις και επισκέψεις σε θέατρα και μουσεία εκτός νομού. Διοργάνωση λαϊκής βραδιάς κάθε 1 Ιουλίου. Αναβίωση αποκριάτικων εθίμων και γλεντιού κάθε τελευταία Κυριακή της Αποκριάς.

• Σύλλογος Ανάδειξης & Προβολής Αρχαιοτήτων της Μυκηναϊκής Ακρόπολης και Περιβαλλοντικής Προστασίας της Περιοχής

Προβολή της Μυκηναϊκής ακρόπολης Μιδέας και προστασία του περιβάλλοντος. Πρόθεση του Δ.Σ. είναι η καθιέρωση πολιτιστικών εκδηλώσεων και η έκδοση ετήσιου τεύχους, σχετικά με τις τοπικές αρχαιότητες.

• Σύλλογος Ανυφίου «Ο Μάη Νικόλας»