Εκφωνήθηκε: Πάντειο Πανεπιστήμιο 10-11-12 Ιουνίου 2016
Του Βασίλη Τακτικού
Εκ μέρους της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου, θα Θέλαμε να ευχαριστήσουμε όλους τους συντελεστές για το Πρώτο Ανοικτό Συνέδριο της Κοινωνίας Πολιτών για την Κοινωνική Οικονομία. Όλους όσους μας έδωσαν αυτή τη μοναδική δυνατότητα να πραγματοποιήσουμε για πρώτη φορά ένα τέτοιο συνέδριο συνάντησης – ενοποίησης του χώρου. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, το Δήμο Αθηναίων για την αιγίδα του, που προσέφερε και τις 20 0μοσπονδίες που συμμετέχουν. Ευχαριστίες επίσης στα δίκτυα και όλους τους δήμους που συμμετέχουν και στηρίζουν την προσπάθειά μας για αυτό το μεγάλο γεγονός.
Στο συνέδριό μας θα μιλήσουμε και θα εξετάσουμε κυρίως θεσμούς και πολιτικές που καθορίζουν και προωθούν την κοινωνική οικονομία στην Ελλάδα. Θα εξετάσουμε το όλον και δεν θα περιοριστούμε στο μέρος. Θα εξετάσουμε το “δάσος” όπως εξετάζουμε ένα οικοσύστημα και όχι μόνο το μεμονωμένο “δέντρο”.
Στην Ελλάδα έχουμε πολλά καλά παραδείγματα αλλά όχι ολοκληρωμένους θεσμούς. Έχουμε σημαντικές δευτεροβάθμιες οργανώσεις (ομοσπονδίες) αλλά δεν υπάρχει ένας ενιαίος κοινωνικός εταίρος να διεκδικήσει την απελευθέρωση του χώρου από το πελατειακό σύστημα.
Εν αρχή λοιπόν είναι το κοινωνικό κεφάλαιο που συνθέτουν αυτοί οι φορείς, οι θεσμοί και το θεσμικό περιβάλλον. Το όλον της κοινωνικής οικονομίας που αφορά όλους τους πολίτες. Τους πολίτες ως συμβαλλόμενους και καταναλωτές και όχι μόνον τους ειδικούς και εργαζόμενους στις κοινωνικές επιχειρήσεις. Το οικονομικό κεφάλαιο που συγκεντρώνεται από το πλήθος της κοινωνίας Πολιτών.
Και μαζί με το «κοινωνικό κεφάλαιο», τα κοινωνικά δίκτυα τα οποία αποτελούν θεμελιώδη θεσμό για την ανάπτυξη του τρίτου τομέα και η συγκρότηση κοινωνικού υποκειμένου της κοινωνικής οικονομίας. Χωρίς αυτό το προαπαιτούμενο η κοινωνική οικονομία υπολειτουργεί και υποσκελίζεται από ιδιωτικά συμφέροντα και την κρατική γραφειοκρατία. Και τέλος υποβαθμίζεται ως ιστορική ανάγκη στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Το κοινωνικό κεφάλαιο και ο συνεργατισμός είναι οι προϋποθέσεις που διαμορφώνουν το κλίμα των επενδύσεων στη κοινωνική οικονομία.
Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
Η πραγματική κοινωνική οικονομία στην Ελλάδα, στο μεγαλύτερο μέρος είναι άδηλη – μη αναγνωρίσιμη από το κράτος, δεν επιδοτείται από το σύστημα. Αναγνωρίσιμη είναι η κρατικοδίαιτη, εκείνη του πελατειακού συστήματος που χρηματοδοτείται κυρίως για δράσεις διαμεσολάβησης, συμβουλευτικής και σεμιναρίων. Δηλαδή πρόκειται για ψευδεπίγραφη κοινωνική οικονομία και γι’ αυτό είμαστε οι τελευταίοι της Ευρώπης.
Υπήρχαν και υπάρχουν σημαντικά μη κερδοσκοπικά ιδρύματα Ελλήνων ευεργετών και κάποιες σημαντικές εθελοντικές οργανώσεις με κοινωνικό έργο. Αλλά αυτό είναι η εξαίρεση του κανόνα που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη διογκούμενη ανεργία και φτώχεια.
Ο κατακερματισμός των φορέων κοινωνικής οικονομίας και η άρνηση συγκρότησης ενιαίου χώρου εξυπηρετεί το πελατειακό σύστημα. Ακυρώνει δημιουργικές κοινωνικές δυνάμεις.
Για αυτό το συνέδριό μας αποσκοπεί στην προοπτική της ενότητας του χώρου.
Για αυτό και προτείνεται μια μορφή συνομοσπονδίας όλων των συλλογικοτήτων που ανήκουν εν δυνάμει στο χώρο της κοινωνικής οικονομίας και εκφράζουν τις χιλιάδες μικρομεσαίες εθελοντικές οργανώσεις και κοινωνικές Επιχειρήσεις, όλες αυτές τις συλλογικότητες που συγκροτούν το κοινωνικό κεφάλαιο.
Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΤΩΧΕΙΑΣ
Ζούμε το τέλος μιας ολόκληρης εποχής… της δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης και την αρχή μιας άλλης της τρίτης τεχνολογικής επανάστασης. Μπροστά στο ιστορικό παράδοξο: της τεχνολογικής αποθέωσης από τη μια και από την άλλη την εκρηκτική διόγκωση της ανεργίας και φτώχειας.
Έτσι η κοινωνική οικονομία προβάλλει ως ιστορική αναγκαιότητα μέσα από το έρεβος της παρακμής και της πολύπλευρης κρίσης.
ΜΠΡΟΣΤΑ ΜΑΣ έχουμε τα έντονα σημάδια παρακμής: τη συρρίκνωση της μισθωτής εργασίας, τη κρίση δημόσιου χρέους, την ανασφάλεια των ασφαλιστικών συστημάτων, την οικολογική υποβάθμιση. Φόροι, που καταπνίγουν την επιχειρηματικότητα και καταστρέφουν τους μικρούς επαγγελματίες και επιχειρηματίες. Ξενοίκιαστα και καταχρεωμένα διαμερίσματα και από την άλλη πλευρά πληθαίνουν οι πεινασμένοι και άστεγοι.
Η ανισορροπία μεταξύ άυλης και πραγματικής οικονομίας, το μέγα πρόβλημα των επενδύσεων. Οι επενδύσεις των οικονομικών ελίτ κατευθύνονται στην άυλη οικονομία, στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, λόγω υψηλού ποσοστού κέρδους. Αυτό στερεί ζωτικό χώρο επενδύσεων για την πραγματική οικονομία και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που παρουσιάζουν χαμηλό ποσοστό κέρδους. Κι αυτό συμβαίνει καθώς η αγορά αποσύρεται από εκεί που δεν υπάρχει κερδοφορία ενώ οι κοινωνίες χρειάζονται αγαθά.
ΓΙΑΤΙ η κοινωνική οικονομία μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της ανεργίας και φτώχειας;
Η διαφορά είναι ότι η κοινωνική επιχειρηματικότητα επενδύει στο κοινωνικό κεφάλαιο, τον συνεργατισμό και τους ανθρώπινους πόρους χωρίς την προσδοκία του κέρδους. Απαιτεί και επιτυγχάνει τη μείωση του κόστους συναλλαγών και διαμεσολάβησης. Μπορεί να λειτουργεί χωρίς μεσάζοντες, με υποκείμενο επιχειρηματικότητας συνεργατικά σχήματα..
Έτσι έρχεται ως απάντηση στη γενικευμένη παρακμιακή κατάσταση δημιουργώντας νέες αυξανόμενες θέσεις εργασίας. Ο απελευθερωτής που είναι η νέα καθολικότητα της κοινωνίας πολιτών και ο συνεργατισμός το μήνυμα για το μέλλον του κόσμου.
Για να αντιληφθούμε την σημασία αυτής της μετάβασης πρέπει να τη δούμε από ιστορική διάσταση.
Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΥΜΑ ΣΤΟ ΤΡΙΤΟ ΚΥΜΑ ΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ
Σε προηγούμενες ιστορικές εποχές η κοινωνική οικονομία υπήρχε μόνον σε άδηλη κατάσταση ή περιορισμένη μορφή ενώ τώρα έρχεται ως ιστορική αναγκαιότητα.
Στο πρώτο κύμα της τεχνολογικής επανάστασης που χαρακτηρίζεται από τη Γεωργική τεχνολογία, η κοινωνική οικονομία υπήρξε μόνο ως άδηλη οικιακή οικονομία και την μορφή του κοινοτισμού. Μέχρι το 1600 περίπου κατείχε περίπου το 70% της παραγωγής και κατανάλωσης και ήταν έκτος εμπορικών συναλλαγών και αγοράς. Η ενέργεια ήταν κυρίως μυϊκή των ανθρώπων και των ζώων ενώ για θέρμανση χρησιμοποιούσαν ξύλα από τα δάση .
Το δεύτερο κύμα της τεχνολογικής επανάστασης που χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη εποποιία της βιομηχανική εποχής, διαρκεί περίπου 3 αιώνες μέσα στους οποίους συντελούνται κοσμογονικές αλλαγές, σε όλα τα επίπεδα. Παράλληλα, χαρακτηρίζεται από την συγκεντροποίηση κεφαλαίου επιχειρηματικότητα, την μισθωτή εργασία, βιομηχανοποίηση της γεωργίας και βεβαίως μέσα σε αυτό το διάστημα δεκαπλασιάζεται περίπου ο πληθυσμός της γης ενώ πολλαπλασιάζεται ο πλούτος σε όλους τους τομείς. Την ίδια περίοδο η κοινωνική οικονομία με τη μορφή συνεταιριστικών επιχειρήσεων υπήρξε κυρίως ως υποτελής τομέας κάτω από την ηγεμονία της αγοράς που κυριάρχησε με τις γιγάντιες εταιρείες σε παγκόσμια κλίμακα,.
Το τρίτο κύμα της τεχνολογικής επανάστασης έρχεται με μια αντίφαση στο χώρο της εργασίας: συρρικνώνει την ανάγκη μισθωτής εργασίας αλλά ταυτόχρονα απελευθερώνει και γεννά νέες δυνατότητες.
Οι τεχνολογίες της πληροφορικής και ρομποτικής εξουδετερώνουν από την μια μεριά την ανάγκη για στρατιές εργαζομένων στο τομέα της μεταποίησης. Από την άλλη ολόκληρες κοινωνικές ομάδες διευκολύνονται στην επινόηση της επιχειρηματικότητας και νέων θέσεων εργασίας με τον συνεργατισμό και τη διάχυση της γνώσης.
Η μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στην ανεξάντλητη αφθονία του ήλιου και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κάνουν εφικτό τον εκδημοκρατισμό της ενέργειας μέσα από ενεργειακούς συνεταιρισμούς.
Ωστόσο ο τεχνολογικός εκσυγχρονισμός δεν συμβαδίζει με τον κοινωνικό εκσυγχρονισμό και έρχεται σε αποφευκτή σύγκρουση με τις προνομιούχες ελίτ του κράτους και της αγοράς που μονοπωλούν τον τομέα της ενέργειας και της πληροφορίας.
ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ
Η πρόσφατη κρίση ανέδειξε τα όρια του κράτους και της αγοράς στην δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και κοινωνικής πρόνοιας. Από την άλλη πλευρά είναι φανερό ότι η κρατική γραφειοκρατία και η αγορά όχι μόνο δεν στηρίζουν την κοινωνική οικονομία στην Ελλάδα, αλλά προσπαθούν να υφαρπάζουν με κάθε τρόπο τον ρόλο της και τους πόρους που προορίζονται από το Ευρωπαϊκό κοινωνικό ταμείο για τον χώρο της κοινωνικής οικονομίας.
«ΛΕΦΤΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ» κατά την γνωστή ατάκα για χίλιες μύριες εκδηλώσεις και σεμινάρια αλλά δεν υπάρχει ούτε ένα ευρώ, για να στηριχθούν προσπάθειες και αναγκαίοι θεσμοί. Λεφτά υπήρχαν και υπάρχουν για χιλιάδες άχρηστες μελέτες σε υπουργεία και κρατικά ιδρύματα που γεμίζουν ολόκληρες αποθήκες αλλά δεν υπάρχουν για ούτε μία πραγματική μελέτη του φαινομένου. Γιατί εάν υπήρχε μια τέτοια μελέτη θα αποκάλυπτε με φρίκη την έκταση της διαπλοκής των ιδιότυπων άνομων συμφερόντων, τα οποία ροκανίζουν παρασιτικά πόρους και ακυρώνουν δημιουργικές δυνατότητες της κοινωνίας και των πολιτών.
Απόδειξη η μη εφαρμογή στη πράξη του πρώτου νόμου για τη κοινωνική οικονομία. Μπορεί κανείς να ισχυριστεί το αντίθετο;
Η κρατική γραφειοκρατία δεν ακυρώνει μόνο τις δυνατότητες της κοινωνίας πολιτών αλλά και της τοπικής Αυτοδιοίκησης με σχέσης εξάρτησης και διαμεσολάβησης στη διαχείριση των κοινοτικών πόρων και εργατικού δυναμικού.
Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΔΗΜΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ
Είναι κοινό μυστικό ότι οι περισσότεροι Δήμοι αναγκάζονται να περιορίσουν την μισθωτή εργασία, με συνέπεια την συρρίκνωση των κοινωνικών τους υπηρεσιών, ακριβώς την στιγμή που χρειάζεται να αντιμετωπίσουν την κρίση, να αναπτύξουν τις κοινωνικές δομές.
Η ανάγκη αναζωογόνησης των πόλεων και των επενδύσεων μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω της κοινωνικής επιχειρηματικότητας.
Το θεσμικό εργαλείο που προτείνουμε και είναι συμβατό με τη νομοθεσία είναι οι ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΜΠΡΑΞΕΙΣ. Ενώσεις, δηλαδή, από τοπικές συλλογικότητες, κοινωνικά δίκτυα, συνεταιρισμούς και δομές της Τ.Α. σε κάθε περιοχή που διατίθενται να συμμετάσχουν με ένα τοπικό Σύμφωνο, ένα «κοινωνικό συμβόλαιο». Συμπράξεις που μπορεί να συνάψουν προγραμματικές συμφωνίες με σκοπό την ενίσχυση της κοινωφελούς δράσης στο Δήμο.
Οι προτάσεις αυτές θα αναπτυχθούν στην ειδική θεματική το απόγευμα.
ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΤΑ ΠΕΔΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Το μοντέλο της κοινωνικά υποστηριζόμενης γεωργίας στον αγροδιατροφικό τομέα είναι από τους βασικούς τομείς της κοινωνικής οικονομίας που μειώνουν το κόστος ζωής και ενισχύει την αυτάρκεια και τη βιωσιμότητα της πόλης του μέλλοντος.
Εναλλακτικά οι πολίτες μπορούν να λαμβάνουν πρωτοβουλίες για κοινωνικά αγροκτήματα, για ανταλλαγές χωρίς μεσάζοντες στο πλαίσιο της κοινωνικά υποστηριζόμενης και συμβολαιακή γεωργία.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ – ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Είναι ένας προνομιακός τομέας για την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, καθώς υπάρχουν πολλές εθελοντικές οργανώσεις που δρουν αποτελεσματικά στο χώρο και μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για κοινωνικές επιχειρήσεις.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ – ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Ένα ελπιδοφόρο πεδίο ανάπτυξης της τεχνολογίας των ήπιων μορφών ενέργειας, με την δημιουργία πολλών μικρών αυτόνομων ενεργειακών συνεταιρισμών, για συγκέντρωση κεφαλαίου από το πλήθος.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ – ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών στην Πληροφορική και στην ψηφιοποίηση του πολιτιστικού αποθέματος είναι τομέας εξαιρετικός για τη συμμετοχική συνεργατική δραστηριότητα.
Για την ανάπτυξη της πνευματικής και πολιτιστικής επιχειρηματικότητας, δημιουργώντας νέες προϋποθέσεις στον εναλλακτικό τουρισμό και βιοτουρισμό της πόλης.
ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ, ΗΘΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ, ΜΙΚΡΟΠΙΣΤΩΣΕΙΣ
Οι συνεταιριστικές τράπεζες και οι μικροπιστώσεις είναι μια δοκιμασμένη και επιτυχημένη διεθνής πρακτική που διασφαλίζει την βιωσιμότητα των μικρών επιχειρήσεων και των συνεργατικών εγχειρημάτων. Αν και ο ν. 4019/11, θεσμοθέτησε Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας, αυτό δεν λειτούργησε ποτέ.
Άλλες θεματικές που θα αναπτύξουμε στο συνέδριο είναι:
- Εργαλεία και δομές υποστήριξης του συνεργατισμού και της κοινωνικής επιχειρηματικότητας (ΚΟΙΝΣΕΠ)
- Αχρήματη και ανταλλακτική οικονομία
- Δίκτυα παραγωγών καταναλωτών – συνεργατισμός – καινοτομία
- Προσφυγικό – μεταναστευτικό και κοινωνική οικονομία
- Πολιτικές για την κοινωνική οικονομία και την συμμετοχική δημοκρατία
- Δια βίου εκπαίδευση και κοινωνική οικονομία
Η μεγάλη αποτελεσματικότητα του αποτελέσματος όταν γίνεται μέσα από υφιστάμενες συλλογικότητες, κοινότητες και ομάδες κοινωνικού σκοπού.
Η συγκρότηση συλλογικού υποκειμένου είναι κεντρικός στόχος του συνεδρίου για το πολλαπλασιασμό της κοινωνικής δράσης.
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΣΜΟΥ
Η νέα καθολικότητα της κοινωνίας πολιτών είναι η βάση για ένα κίνημα συνεργατισμού ανοικτού στη κοινωνία.
Ο συνεργατισμός πλέον προβάλλει στην παγκόσμια ημερήσια διάταξη ως προτεραιότητα από τον ΟΗΕ, την ΕΕ και άλλους διακρατικούς θεσμούς. Οφείλουμε να προσαρμόσουμε αυτές τις οδηγίες και στην Ελλάδα.
Οι συνεταιρισμοί, οι μη κρατικές οργανώσεις και οι σύλλογοι, είναι οι βασικές μορφές κοινωνικών επιχειρήσεων, είναι το κοινωνικό καταφύγιο όπου υπάρχει στενότητα για την εύρεση εργασίας και τοπικού εισοδήματος.
ΟΙ ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΜΑΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Το συνέδριό μας, μέσα από μια ολοκληρωμένο διάλογο στο σύνολο του προγράμματος στοχεύει να καταλήξει σε σαφείς θεσμικές προτάσεις για την ανάπτυξη του συνεργατισμού και της κοινωνικής οικονομίας στη χώρα μας.
Σε ένα σύμφωνο συνεργασίας για την ενότητα του χώρου το οποίο θα υπογράψουν οι ομοσπονδίες και τα κοινωνικά δίκτυα που συμμετέχουν στο συνέδριο, ανοικτό και σε όσους θα ήθελαν να συμμετάσχουν στο μέλλον. Η τελική διατύπωση θα προκύψει μετά τον διάλογο της τρίτης μέρας των εργασιών.
Η δημιουργία ενός δικτύου Δήμων συνεργασίας μεταξύ των σε θέματα κοινωνικής οικονομίας και την ανταλλαγή τεχνογνωσίας.
Με βάση την συγκρότηση του δικτύου των Δήμων και του συμφώνου συνεργασίας των ομοσπονδιών προτείνεται μια γέφυρα συνεργασίας για την δημιουργική αλληλεπίδραση των δύο χώρων. Η διαμόρφωση ενός πεδίου έρευνας για τη κοινωνική οικονομία στην Ελλάδα με τη συμβολή του Πανεπιστημίου και τη καθιέρωση σχετικής έδρας σπουδών. Η δημιουργία ηλεκτρονικής Πλατφόρμας συνεργατισμού και αλληλέγγυας συμβουλευτικής, με στόχο ένα δίκτυο μεντόρων και συμβούλων για την ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας.
Τελικός στόχος, η ανασύνθεση υλικών και ανθρωπίνων πόρων, η αντιμετώπιση της γραφειοκρατικής εντροπίας και χαμένης ενέργειας και η δημιουργική διαχείριση τους μέσω του συνεργατισμού. Η ανάδειξη ενός αναξιοποίητου πνευματικού και πολιτιστικού πλούτου που υπάρχει σε χιλιάδες μικρές συλλογικότητες της χώρας. Η δημιουργία ενός κινήματος συνεργατισμού από όλους τους πολίτες και όλες τις συλλογικότητες που θέλουν να αλλάξουν τον χώρο από το κατακερματισμό και τη πνευματική μιζέρια.
Σας καλούμε όλους να συμμετάσχετε ενεργά σε αυτό το κίνημα δημιουργικής αλληλεπίδρασης και κοινωνικής δημιουργίας με διαδικασίες οριζόντιας συμμετοχικής δημοκρατίας.
Η οργανωτική Επιτροπή Συνεδρίου
