ΕΓΧΕΙΡΙΔΙO ΣΥΝΘΕΣΗΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΟΙΝΟΥ ΒΙΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ	Διασυνοριακή περιοχή Δήμου Πρεσπών – Περιφέρειας Κορυτσάς
	Καινοτόμες Πρακτικές στο Βιοτουρισμό

Πίνακας περιεχομένων

Εισαγωγή……………………………………………………………………………………………………….. 4

Διαθέσιμα της περιοχής για τη σύνθεση του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος …. 5

Ο βιοτουρισμός ως προϊόν ……………………………………………………………………………… 5

Περιοχή παρέμβασης – Τα χαρακτηριστικά της………………………………………………… 7

Τα φυσικά διαθέσιμα της περιοχής………………………………………………………………… 10

Βιοποικιλότητα – Περιβάλλον………………………………………………………………………… 12

Πολιτιστικά διαθέσιμα………………………………………………………………………………….. 12

Δραστηριότητες…………………………………………………………………………………………….. 15

Παραγωγικά διαθέσιμα…………………………………………………………………………………. 18

Προτεινόμενες νέες δραστηριότητες………………………………………………………………. 19

Οι τομείς του Βιοτουρισμού…………………………………………………………………………… 22

Τομείς που συνθέτουν το θεματικό τουρισμό…………………………………………………. 22

Θεματικές που συνθέτουν το βιοτουριστικό προϊόν………………………………………… 23

Τα χαρακτηριστικά του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος……………………………….. 32

Ψηφιακό βιοτουριστικό προϊόν …………………………………………………………………….. 33

Ο βιοτουρισμός ως ψηφιακό προϊόν………………………………………………………………. 33

Marketing plan……………………………………………………………………………………………… 35

Κοινωνικό marketing – δικτύωση…………………………………………………………………… 36

Συνδυασμός πακέτων……………………………………………………………………………………. 37

Διαδικτυακό Επικοινωνιακό marketing…………………………………………………………… 38

Εκθέσεις……………………………………………………………………………………………………….. 39

Διακρατικές ανταλλαγές ……………………………………………………………………………….. 41

Οριζόντια οργάνωση επικοινωνίας………………………………………………………………… 42

Ηλεκτρονική μάθηση…………………………………………………………………………………….. 43

Ψηφιακή βιβλιοθήκη…………………………………………………………………………………….. 44

Ψηφιακές διαδρομές – Εικονική πραγματικότητα…………………………………………… 45

Φορείς ανάπτυξης του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος………………………………… 45

Οικονομικό προφίλ Δήμου Πρεσπών……………………………………………………………… 45

Οικονομικό Προφίλ Περιφέρειας Κορυτσάς……………….…………………..……………….….46

Οικονομικές τάσεις ανάπτυξης στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας – Αλβανίας.. 47

Μοντέλο βιοτουριστικής ανάπτυξης………………………………………………………………. 48

Σύναψη Συμφώνου Διασυνοριακής Συνεργασίας……………………………………………. 50

Ο ρόλος των οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών………………………………………….. 51

Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης……………………………………………………………….. 52

Ο ρόλος των τουριστικών επιχειρήσεων ………………………………………………………… 54

Ο ρόλος της τοπικής κοινωνίας………………………………………………………………………. 56

Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………………………..…… ……59

Εισαγωγή

Το παρόν εγχειρίδιο αφορά τη σύνθεση και ανάπτυξη κοινού βιοτουριστικού προϊόντος μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας στη διασυνοριακή περιοχή Δήμου Πρεσπών – Περιφέρειας Κορυτσάς. Το εγχειρίδιο δημιουργήθηκε στα πλαίσια του έργου «Καινοτόμες πρακτικές στο Βιοτουρισμό» του Ευρωπαϊκού προγράμματος εδαφικής συνεργασίας IPA – Διασυνοριακό πρόγραμμα «Ελλάδα – Αλβανία» 2007-2013

Το βιοτουριστικό αυτό προϊόν αναλύεται και παρουσιάζεται μέσα από το σύνολο της ζωής και της δράσης, τα φυσικά και πολιτιστικά διαθέσιμα της περιοχής, τη βιοποικιλότητα, τη γεωμυθολογία, την τοπική αρχιτεκτονική, αγροτική και πολιτιστική κληρονομιά και την τοπική ιστορία. Παράλληλα, μέσα από τη συμμετοχή για την προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος, από τα παραγωγικά διαθέσιμα της περιοχής και δραστηριότητες (αγροτικές ασχολίες – παραγωγή/συσκευασία τοπικών προϊόντων), καθώς και από το σύνολο των δραστηριοτήτων στη φύση (λίμνες, βουνά) που μπορεί να έχει κάθε επισκέπτης.

Ακολούθως, παρουσιάζονται όλες οι μορφές θεματικού τουρισμού ως αλληλοσυμπληρούμενες δράσεις, δράσεις που προσφέρουν μια συνολική κοινωνική εμπειρία, συνθέτουν το βιοτουριστικό προϊόν. Η ολοκληρωμένη, δηλαδή, κοινωνική εμπειρία στην περιοχή, η επαφή με τους ανθρώπους και τις δραστηριότητές τους και η συμμετοχή στα δρώμενα της περιοχής.

Κατ’ αυτήν την έννοια, τα εργαλεία ανάδειξης, προώθησης και προβολής διαφοροποιούνται απ’ το τουριστικό marketing του μαζικού τουρισμού, όπως της ‘‘μονοκαλλιέργειας’’ του ήλιου και της θάλασσας, που συμβαίνει στις ακτές της Μεσογείου και αναδεικνύουν την ποικιλότητα των παραγωγικών, πολιτιστικών και κοινωνικών δράσεων που οφείλουν να συνθέτουν το βιοτουριστικό προϊόν. Ο βιοτουρισμός λοιπόν σύμφωνα με όλα τα παραπάνω, είναι στάση ζωής, σεβασμός για το περιβάλλον και προσφέρεται ως ολιστικό προϊόν κοινωνικής εμπειρίας.

Διαθέσιμα της περιοχής για τη σύνθεση του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος

Ο βιοτουρισμός ως προϊόν

Ο βιοτουρισμός ως προϊόν προκύπτει ως προσφερόμενη κοινωνική εμπειρία στον επισκέπτη που συνθέτει το σύνολο της ζωής του τόπου και των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στο πλαίσιο του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος της περιοχής. Είναι στην ουσία ο πολυθεματικός τουρισμός που συνθέτει τον οικοτουρισμό, αγροτουρισμό, γεωτουρισμό, πολιτιστικό, ιστορικό, θρησκευτικό, γαστρονομικό τουρισμό με τη συμμετοχή και την κοινωνική εμπειρία.

Συνεπώς, η αναβάθμιση της συνολικής τουριστικής εμπειρίας των επισκεπτών απαιτεί μία γενικότερη βιοτουριστική συνείδηση των πολιτών και παιδεία των επαγγελματιών. Ο σύγχρονος βιοτουρίστας δεν επιλέγει έναν προορισμό μόνο με βάση τις παρεχόμενες βιοτουριστικές υπηρεσίες, αλλά επηρεάζεται και από το ευρύτερο κλίμα, αξιολογεί για παράδειγμα, την καθημερινότητα των ανθρώπων που ζουν εκεί.

Παράλληλα, προϋποθέτει την κοινωνική συμμετοχή στις δραστηριότητες των εναλλακτικών μορφών τουρισμού, όπως εξερευνήσεις, κολύμπι, φωτογραφία, ορειβασία, πεζοπορία, ποδήλατο βουνού, χειμερινό σκι, προσδιορίζει τη διαφοροποίηση του προϊόντος, ενισχύοντας τις δραστηριότητες αυτές με παραγωγικές δράσεις της Κοινωνικής Οικονομίας.

Η Κοινωνική Οικονομία επίσης δίνει ένα συμπληρωματικό βασικό συστατικό στο προϊόν επεκτείνοντας το κοινωνικό επιχειρείν και marketing. Κινητοποιεί ανθρώπινους πόρους και κοινωνικό κεφάλαιο της περιοχής, πέρα από τους επαγγελματίες τουρισμού, την ίδια την τοπική κοινωνία που διαμορφώνει δρώμενα, εκδηλώσεις συμμετοχής, εκθέσεις, πανηγύρια κτλ. που προσδίδουν στον τουρισμό ποιότητα χωρίς να αυξάνουν το κόστος του προϊόντος. Χρειάζεται οπότε μια καινοτόμα προσέγγιση του τουριστικού προϊόντος.[1]

Η καινοτομία στον τουριστικό κλάδο αφορά, σε πρακτικό επίπεδο, την αλλαγή της επιχειρησιακής λειτουργίας σε συγκεκριμένους τομείς (π.χ. προϊόντα και υπηρεσίες, αγορές – στόχοι, μέσα διείσδυσης σε νέες αγορές) με στόχο είτε την εκμετάλλευση νέων επιχειρηματικών ευκαιριών  είτε την αποτελεσματική αντιμετώπιση επιχειρηματικών απειλών.

Συνοπτικά, η καινοτομία στην ανάπτυξη αυτής της μορφής του τουρισμού διακρίνεται και κατηγοριοποιείται ως εξής:

• Ανάδειξη όλων των φυσικών, παραγωγικών και πολιτιστικών διαθέσιμων της περιοχής.
• Αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας και διαχείριση ψηφιακού περιεχομένου.
• Καινοτόμεςεπιχειρηματικές στρατηγικές.
• Οργάνωση και λειτουργία ενός τυπικού ή άτυπου συνεργασιακού σχήματος με τη συμμετοχή ιδιωτών, τουριστικών οργανισμών, συλλογικών φορέων, τοπικών διοικητικών αρχών, με στόχο την ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών & δράσεων που αποσκοπούν στην αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος σε τοπικό επίπεδο.
• Συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τις οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών και το αρμόδιο Υπουργείο για ανάπτυξη της Κοινωνικά Υποστηριζόμενης Γεωργίας και του Αγροτουρισμού.
• Συνεργασιακές στρατηγικές προώθησης και προβολής των κοινών τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών προς επιχειρηματικούς συνεργάτες (π.χ. Tour Operators κλπ.) και τελικούς καταναλωτές.
• Αναγνώριση, υλοποίηση, ανάδειξη και προώθηση νέων προϊόντων θεματικού τουρισμού (π.χ. τουριστικά προϊόντα που σχετίζονται με τον αθλητισμό, τον πολιτισμό, τουριστικά προϊόντα που απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες καταναλωτών κ.λπ.)

Όπως, λοιπόν, προκύπτει από τα παραπάνω, τα οφέλη από την υιοθέτηση καινοτομικών δραστηριοτήτων στον κλάδο του Βιοτουρισμού είναι πολλαπλά και ιδιαιτέρως σημαντικά. Για παράδειγμα:

• Ανάδειξη και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής
• Διείσδυση σε νέες αγορές δυνητικών επισκεπτών
• Αποδοτικότερη ανταπόκριση στις απαιτήσεις των πελατών
• Προσέλκυση νέων επισκεπτών στην περιοχή και διατήρηση των ήδη υπαρχόντων
• Αύξηση της ανταγωνιστικότητας της τοπικής επιχειρηματικής κοινότητας
•   Αύξηση της απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο
•   Ενδυνάμωση της τοπικής οικονομίας με παράλληλη προστασία των ιδιαιτεροτήτων της περιοχής.[2]

Περιοχή παρέμβασης – Τα χαρακτηριστικά της

Η περιοχή μελέτης του προγράμματος «Καινοτόμες πρακτικές στον Βιοτουρισμό – Βιοτουρισμός» εστιάζει στο Δήμο Πρεσπών της Περιφερειακής Ενότητας Φλώρινας στην Ελλάδα και στις Επαρχίες Drenova, Voskopoja, Vithkuqi and Liqenas της Περιφέρειας της Κορυτσάς στην Αλβανία, συμπεριλαμβανομένης και της περιοχής της Μικρής Πρέσπας στην Αλβανία της Κοινότητας Devoll. Καλύπτει ουσιαστικά τη διασυνοριακή περιοχή της Περιφέρειας της Κορυτσάς στην Αλβανία και του Δήμου Πρεσπών στην Ελλάδα.

---

[1] Κωνσταντίνος Αλεξόπουλος, έντυπη έκδοση του ka-business.gr «ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ» (10/06/2013), Τουριστικό προϊόν: Αυθεντικές τοπικές εμπειρίες και νέες νοοτροπίες

[2] Γιάννης Παππάς, www.e-boss.gr (06/04/2005), Καινοτομία στον Τουρισμό.

Η περιοχή παρέμβασης ξεχωρίζει για το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητά της, με επίκεντρο τις λίμνες (Μεγάλη και Μικρή Πρέσπα). Βουνά, ποτάμια και λίμνες συνθέτουν ένα ποικιλόμορφο τοπίο με απότομες χαράδρες, μεγάλες κοιλάδες και μικρές εύφορες πεδιάδες. Το μέγεθος του πλούτου της βιοποικιλότητας της περιοχής αποδεικνύουν δεδομένα όπως ότι απαντώνται εδώ πάνω από τα μισά είδη πουλιών, αμφιβίων και θηλαστικών που απαντώνται σε ολόκληρη την Ελλάδα ή ότι 9 από τα 23 είδη ψαριών που ζουν στις λίμνες της και τα ποτάμια της είναι ενδημικά.

Δυστυχώς, καμία πλήρης καταγραφή της χλωρίδας όλης της περιοχής της Πρέσπας δεν έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα. Ωστόσο, έχουν αναγνωριστεί αρκετά ενδημικά είδη της Βαλκανικής Χερσονήσου, ενώ τα μη ενδημικά είδη που έχουν εντοπιστεί στην περιοχή έχουν οριστεί ως προστατευόμενα. (9c p.5-6)

Επιπλέον, η περιοχή ξεχωρίζει για τα πολιτιστικά και παραγωγικά της διαθέσιμα. Υπάρχουν πολλά μνημεία με χαρακτηριστική αρχιτεκτονική και ιδιαίτερο διάκοσμο. Οι επισκέπτες της περιοχής έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν εκδηλώσεις με ζωντανή παραδοσιακή μουσική, χορούς και πιάτα τοπικής κουζίνας.

Αναμφίβολα πάντως, στα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα του τόπου αυτού, συγκαταλέγεται και ο άνθρωπος. Ως αποδέκτης και χρήστης των ζωοδοτών πρωτογενών πόρων για εκατοντάδες χρόνια με τις παραδοσιακές μορφές ενασχόλησης (αλιεία, γεωργία, κτηνοτροφία) καθόρισε σε σημαντικό βαθμό την ανάπτυξη και διατήρηση αυτής της ποικιλομορφίας. Ο πλούσιος πολιτισμικός χαρακτήρας στην Ελλάδα υποστηρίζεται, π.χ. από την υφαντική τέχνη που ασκούν ορισμένοι, λίγοι πλέον υφάντες. Τα πανέμορφα παραδοσιακά πλεκτά κεριά της ευρύτερης περιοχής είναι αποτέλεσμα της τέχνης, που άκμασε στην πόλη για περίπου έναν αιώνα. Η χλωρίδα, με το άφθονο θυμάρι, ευνόησε τη μελισσοκομία, προϊόν της οποίας είναι και το κερί.

Επιπλέον, οι λίμνες των Πρεσπών, διαθέτουν σε μεγάλες εκτάσεις αυτοφυή υδρόβια και υδροχαρή φυτά σε διάφορες ποικιλίες, όπως καλαμνιώνες και θάμνοι, κατάλληλα για καλαθοπλεκτική.[1]

Τα δυο πιο χαρακτηριστικά ελληνικά προϊόντα που παράγονται στον τόπο είναι οι πιπεριές Φλωρίνης και τα φασόλια Πρεσπών. Μεταξύ των χαρακτηριστικότερων αρωματικών φυτών και βοτάνων της περιοχής συγκαταλέγονται η ρίγανη, το σαλέπι, το μελισσοβότανο κλπ. Τα πιο χαρακτηριστικά γλυκά κουταλιού παράγονται από φράουλες, βύσσινα, κεράσια, δαμάσκηνα, κολοκύθα κ.α. Από τα ίδια φρούτα, από τα καρύδια και τα κάστανα της περιοχής παράγονται επίσης τα ανάλογα λικέρ. Από τα στέμφυλλα παράγονται τα τοπικά τσίπουρα που «τονώνουν» τον επισκέπτη, με ή χωρίς γλυκάνισο. Τέλος, από την αρχαιότητα γίνονται αναφορές στα φυσικά ανθρακούχα νερά της περιοχής.[2]

Από την άλλη πλευρά, στην Κορυτσά, το πιο γνωστό τοπικό παραγωγικό προϊόν είναι η μπύρα «Korça» (ΜΤΦ research study Korca ENG p2). Επιπλέον, χαρακτηριστικό της Κορυτσάς είναι η παρουσία αρκετών επιχειρήσεων που ασχολούνται με την κλωστοϋφαντουργία και την επεξεργασία τροφίμων.

Πιο αναλυτικά, ο τομέας της κλωστοϋφαντουργίας αντιπροσωπεύει περίπου το 33 % της οικονομίας της περιοχής. Στην Κορυτσά, παραδοσιακά ο κλάδος κυριαρχείται από την παραγωγή πλεκτών και χαλιών. (ΜΤΦ research study Korca ENG p4) Επιπλέον, στην περιοχή έχουν συγκεντρωθεί και αρκετές επιχειρήσεις επεξεργασίας τροφίμων, όπως αλευριού, ζάχαρης, κρέατος και των υποπροϊόντων του, γαλακτοκομικών προϊόντων, αλκοολούχων ποτών και επεξεργασίας σαλιγκαριών. (ΜΤΦ research study Korca ENG p5)

Τα φυσικά διαθέσιμα της περιοχής

Εκεί που διασταυρώνονται τα σύνορα Ελλάδας, Αλβανίας και ΠΓΔΜ βρίσκεται η λεκάνη των Πρεσπών. Η Μεγάλη Πρέσπα έχει έκταση 270 km², μέγιστο βάθος 55 μ. και ανήκει κυρίως στην ΠΓΔΜ και λιγότερο στην Αλβανία (42 km² βρίσκονται στα ανατολικά σύνορα της περιοχής υπό μελέτη στην Κορυτσά) (9c p5), ενώ στην Ελλάδα ανήκουν μόνο 37 km². Η Μεγάλη Πρέσπα είναι στενά συνδεδεμένη με την Οχρίδα, μια μεγάλη λίμνη στα βόρεια, μέσω υπόγειων καναλιών. Αξιοσημείωτο είναι ότι, περίπου το 46% του νερού, που εισέρχεται στη λίμνη Οχρίδα, προέρχεται από την Πρέσπα και σύμφωνα με τους επιστήμονες οι δύο λίμνες θα πρέπει να θεωρούνται ένα ενιαίο υδρολογικό σύστημα^[3].(9c p5)

---

[1] www.prespes.gr

[2] www.spp.gr – Εταιρία Προστασίας Πρεσπών

[3] REC (2004)

ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΕΣΠΑ

 Η Μικρή Πρέσπα έχει έκταση 43 km², μέγιστο βάθος 8 μ. και ανήκει κατά 88% στην Ελλάδα και 12% στην Αλβανία. Το υψόμετρο στην επιφάνεια των λιμνών είναι περίπου 850 μ. (η Μικρή Πρέσπα είναι 4-5 μέτρα ψηλότερα). Οι δύο λίμνες ενώνονται με ένα φυσικό κανάλι, τα νερά της Μικρής χύνονται στη Μεγάλη Πρέσπα.

Το μεγαλύτερο μέρος της ευρύτερης περιοχής του Δήμου Πρεσπών αποτελείται από δασώδεις εκτάσεις(40%), το 30% αποτελεί τον υδροβιότοπο με στάσιμα γλυκά νερά, το 10% της περιοχής αποτελεί εκμεταλλεύσιμη γη με καλλιεργήσιμες εκτάσεις, ενώ στην υπόλοιπη έκταση περιλαμβάνονται η ακτογραμμή, οι βραχώδεις εκτάσεις, οι λειμώνες και τα λιβάδια.[1]

---

[1] www.wwf.gr – WWF Ελλάς

Από την άλλη πλευρά, η Κορυτσά έχει οικοτόπους συγκριτικά μεγαλύτερου υψόμετρου με δασώδεις οροσειρές περιτριγυρισμένες από λιβάδια και ρέματα. Γενικά, οι υδάτινοι πόροι αποτελούν ένα ζωτικό μέρος της βιολογικής και τοπικής ποικιλότητας της Αλβανίας, ενώ ειδικά οι λίμνες Μεγάλη και Μικρή Πρέσπα αποτελούν κεντρικά χαρακτηριστικά των οικοσυστημάτων της Κορυτσάς. (9c p 2)

Βιοποικιλότητα – Περιβάλλον

Η βιοποικιλότητα είναι το μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα της περιοχής, η σπάνια ορνιθοπανίδα και ποικιλία των ειδών. Πρόκειται για ένα καταπράσινο τοπίο με έναν υπέροχο υδάτινο κόσμο που κρύβει έναν ανεκτίμητο θησαυρό χλωρίδας και πανίδας, νησάκια και πανέμορφα χωριά. Ο υγρότοπος της Πρέσπας αποτελεί έναν από τους 11 ελληνικούς υγρότοπους διεθνούς σημασίας και τον τέταρτο Υγρότοπο Διεθνούς Σημασίας εντός των αλβανικών συνόρων σύμφωνα με  τη σύμβαση Ramsar (23 Ιουλίου 2013)(9c p13). Στις δασωμένες πλαγιές των γύρω βουνών και στους καλαμώνες των νερών του Δρυμού υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από 1300 είδη φυτών, 23 είδη ψαριών από τα οποία τα 12 είναι ενδημικά (όπως το γριβάδι, η μπράνα, το τσιρόνι, η πλατίκα, ο κέφαλος, το σκουμπούζι), 11 είδη αμφιβίων, 40 θηλαστικών, 260 είδη πτηνών αλλά και 21 είδη ερπετών[1].

Η πλούσια χλωρίδα και πανίδα που υπάρχει εντός των ελληνικών συνόρων και γενικότερα η εντυπωσιακή ποικιλία του φυσικού περιβάλλοντος είχε ως αποτέλεσμα την ανακήρυξη της περιοχής ως Εθνικού Δρυμού ήδη από το 1974.

Αντίθετα, στην Αλβανία άργησαν να ληφθούν μέτρα για την προστασία της περιοχής καθώς το Εθνικό Πάρκο Πρεσπών της Αλβανίας ιδρύθηκε μόλις το 1999.

Πολιτιστικά διαθέσιμα

Γεωμυθολογία

Η γεωμυθολογία είναι ο κλάδος των γεωεπιστημών ο οποίος προσπαθεί να βρει τη σχέση μεταξύ των φυσικογεωλογικών διεργασιών που συμβαίνουν στη γη και της μυθολογίας.

Η γεωμυθολογία ασχολείται με εκείνους τους μύθους που σχετίζονται με το γεωπεριβάλλον. Σκοπός της είναι να κατανοήσουμε ποιο ήταν το γεωπεριβάλλον κατά την μυθολογική περίοδο (με τη βοήθεια των Γεωεπιστημών) και να αντλήσουμε τα γεωπεριβαλλοντικά στοιχεία και δεδομένα που υπάρχουν μέσα στην μυθολογική διήγηση. Η κατάλληλη ερμηνεία των μύθων, μας βοηθά στην καλύτερη κατανόηση του περιβάλλοντος, αλλά και στο πώς αυτό μεταβάλλεται.[2]

Διάφορες εκδοχές έχουν καταγραφεί για την προέλευση της ονομασίας των λιμνών. Η πιο διαδεδομένη αποδίδει την προέλευση στη λατινική λέξη “praespe,” στα αγγλικά manger, δηλαδή φάτνη/παχνί, πιθανόν λόγω της γεωμορφολογίας της περιοχής, η οποία χαρακτηρίζεται από βουνά που περικλείουν μια κοιλάδα.

Η ανακάλυψη ερειπίων μιας αρχαίας πόλης της ελληνιστικής περιόδου στο βυθό της λίμνης  ενέπνευσε τη δημιουργία σχετικού μύθου, σύμφωνα με τον οποίο η περιοχή ήταν κάποτε βασίλειο, ο πρίγκιπας του οποίου συνάντησε στην όχθη της λίμνης μια νεράιδα, την οποία και ερωτεύτηκε, εξαιτίας της σαγηνευτικής ομορφιάς της. Ο πρίγκιπας ζήτησε σε γάμο αυτή τη νεράιδα, αλλά οι αδερφές της αρνήθηκαν να του επιτρέψουν να την παντρευτεί, επειδή ήταν θνητός, προειδοποιώντας τον για τις ολέθριες συνέπειες ενός τέτοιου γάμου. Ο πρίγκιπας, όμως, τις αγνόησε κι έτσι την ημέρα του γάμου ξέσπασε καταρρακτώδης βροχή, με συνέπεια να βυθιστεί το βασίλειο και να πνιγεί ολόκληρος ο πληθυσμός του. Η τοπική παράδοση αναφέρει ότι τα νούφαρα της λίμνης είναι απλά η μετεμψύχωση των αδικοχαμένων ψυχών των κατοίκων του βυθισμένου βασιλείου.[3]

Το νερό, πάντως, πρωταγωνιστεί στην πλειοψηφία των τοπικών μύθων, μέσα από διάφορες εκδοχές, καταλήγοντας πάντα σε ένα ηθικό δίδαγμα: Το νερό αποτελεί πηγή ζωής για τους λαούς που έχουν εγκατασταθεί στην περιοχή ανά τους αιώνες.

Η ανάδειξη των γεωμυθολογικών στοιχείων του τόπου, με επίκεντρο τις δυο λίμνες, μπορεί να συμβάλλει στην περεταίρω ανάπτυξη του βιοτουριστικού προϊόντος, σε συνδυασμό και με εκδηλώσεις αναβίωσης αρχαίων εθίμων.

Ιστορία

Δήμος Πρεσπών

Η πανάρχαια ονομασία της περιοχής του νομού Φλώρινας είναι Λυγκηστίς ή Λύγκος.

Οι αρχαιότερες πόλεις της Φλώρινας ήταν η Ηράκλεια (στην περιοχή της σημερινής πόλης της Φλώρινας), η Κέλλα (σημερινή Κέλλη) και η Βεύη.

Από τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών η περιοχή ήδη κατοικείτο στη μέση Νεολιθική Περίοδο.

Κατά την εποχή του Χαλκού και του Σιδήρου η κατοίκηση αυξάνεται στις λεκάνες της Φλώρινας και του Αμυνταίου.

Ο Βασιλικός οίκος των Λυγκηστών είχε σαν πρώτο βασιλέα τον Αρραβαίο, ο οποίος ήταν πατέρας της πριγκίπισσας Ευρυδίκης, της μητέρας του Φίλιππου Β’. Η Ευρυδίκη ήταν γιαγιά του Μ. Αλεξάνδρου από τη μεριά του πατέρα του.

Το 148 π. Χ. η Μακεδονία υποτάσσεται στους Ρωμαίους, γίνεται pronincia romama (Ρωμαϊκή Επαρχία) και η Φλώρινα υπάγεται στην 4η Τοπαρχία της Άνω Μακεδονίας.

Κατά την βυζαντινή περίοδο η περιοχή υπάγεται στο Ανατολικό Κράτος μαζί με όλη την Ελλάδα και την Νότια Βαλκανική Χερσόνησο ενώ εκκλησιαστικά στον Πάπα της Ρώμης.

Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, μεταξύ 715 και 730 μ. Χ., ο έκπτωτος πατριάρχης Κων/πολης Γερμανός ζει και πεθαίνει στον οικισμό του Δήμου Πρεσπών Αγ. Γερμανός, που φέρει το όνομά του.

Ακολούθως, το 1096, η Φλώρινα και οι Πρέσπες καταλαμβάνονται από τους Νορμανδούς του Βοημούνδου.

Το 1371 ο Κράλης Μάρκος, γιος του Στέφανου Ντουσάν και το 1385 ο Σουλτάνος Μουράτ ο Α΄ κυριεύουν την περιοχή και αρχίζει η περίοδος της Τουρκοκρατίας ως το Νοέμβριο του 1912.

Η πόλη της Φλώρινας, απελευθερώθηκε τελικά στις 8 Νοεμβρίου του 1912.

Κατά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, την πρώτη νίκη του 1940 οι σύμμαχοι την πανηγύρισαν στο μέτωπο της Φλώρινας και ειδικά στην Πρέσπα και Κορέστια.

Στις 6 Απριλίου του 1941 όμως εισέβαλαν οι Γερμανοί και στην συνέχεια κατέλαβαν την περιοχή.

Στις 1 Νοεμβρίου του 1944 ο ΕΛΑΣ απελευθέρωσε τη Φλώρινα. Στην συνέχεια ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος (1947 – 1949) στη διάρκεια του οποίου, στις 12 Φεβρουαρίου του 1949, έγινε “Η μάχη της Φλώρινας” η οποία ήταν η αρχή του τέλους του εμφυλίου.[4]

Σε σχέση με τα σύγχρονα δημογραφικά στοιχεία της περιοχής, στην πιο πρόσφατη επίσημη απογραφή πληθυσμού του 2011 της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, ο Δήμος και η Δημοτική Ενότητα Πρεσπών παρουσίασαν 2.577 και 2.134 δημότες αντίστοιχα. Σε σύγκριση με την προηγούμενη απογραφή του 2001, παρατηρείται μια σημαντική μείωση του πληθυσμού της τάξεως του 6%.[5]

Κορυτσά

Η Αλβανία, κράτος με πλούσια ιστορική κληρονομιά μετρά πάνω από 100,000 χρόνια κατοίκησης ήδη από την παλαιολιθική εποχή. Μέρη παλαιολιθικής κατοίκησης έχουν ανακαλυφθεί σε όλη την έκταση της χώρας, ενώ έχουν ανακαλυφθεί 12 νεολιθικοί οικισμοί μόνο στην περιοχή της Κορυτσάς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η νεολιθική οικία με ξύλινους στύλους στο Maliq. Επιπλέον, ο πολιτισμός των Ιλλυριών ταυτίζεται με την εξέλιξη της περιοχής της Αλβανίας με πλήθος πόλεων να διαπρέπουν κατά την 1^η χιλιετία π.Χ. Μεταξύ αυτών ήταν το Βουθρωτό,  η Σκόδρα, το Φοινίκι και η Αντιγωνεα.[6]

Εν συνεχεία, στα τέλη του 17^ου αι. η Μοσχόπολη (Voskopoja) υπήρξε ζωτικό πολιτιστικό κέντρο των Βαλκανίων με εξέχουσα σημασία ως προς τις θρησκευτικές της καταβολές, την ακαδημία της και της στρατηγικής γεωγραφική της θέση.

Κατά τα τέλη του 18^ου αι. η πόλη της Κορυτσάς καθιερώθηκε ως μεγάλο αστικό κέντρο όντας σε στρατηγικό σημείο για το διαμετακομιστικό εμπόριο μεταξύ Ιωαννίνων-Θεσσαλονίκης-Κωνσταντινούπολης. Παράλληλα, εξελίχθηκε σε σπουδαίο πνευματικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, με πλήθος ελληνικών σχολείων και μορφωτικών ιδρυμάτων, ενώ στην πόλη ιδρύθηκε το πρώτο σχολείο της Αλβανίας (1887), που σήμερα στεγάζει το Μουσείο Εκπαίδευσης.

Τέλος, η πόλη της Κορυτσάς βρίσκεται 35 χλμ. από το συνοριακό φυλάκιο της Κρυσταλλοπηγής στην Ελλάδα και σήμερα αποτελεί το σημαντικότερο οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της Νότιας Αλβανίας.

Δραστηριότητες

Εκτός από τις μόνιμες εστίες πολιτιστικής ενασχόλησης και δημιουργίας, διακρίνονται και τα μεγάλα πολιτιστικά και καλλιτεχνικά γεγονότα της ευρύτερης περιοχής, μέσα από τα οποία αναδεικνύεται η πολύμορφη πολιτισμική κληρονομιά και παράδοση του τόπου. Σ’ αυτά περιλαμβάνονται εκδηλώσεις όπως φεστιβάλ, συναυλίες, λαϊκές βραδιές, μπάντες με χάλκινα-πνευστά όργανα, χορευτικά συγκροτήματα, θεατρικές παραστάσεις κ.ά. Σημαντικές, επίσης, δραστηριότητες αποτελούν η αναβίωση της λαϊκής παράδοσης, το παραδοσιακό πανηγύρι, ο χορός, η μουσική, το τραγούδι, τα έθιμα κ.ά.

Πρέσπα

Στο νησάκι του Αγ. Αχιλλείου διοργανώνονται από το 1990 και κάθε χρόνο, την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου, πολιτιστικές εκδηλώσεις, τα γνωστά “Πρέσπεια”.

Ο Ναυτικός Όμιλος Πρεσπών διοργανώνει στα μέσα Αυγούστου τη γιορτή φασολιού, αλλά και τη γιορτή τσιρονιού.[7]

Το Πολιτιστικό Τρίγωνο Πρεσπών είναι πάνω από 11 χρόνια σημείο αναφοράς για νέους από την ευρύτερη περιοχή των Πρεσπών, αλλά και από πολλές Ευρωπαϊκές χώρες μέσα από τις Ανταλλαγές Νέων, τη Φιλοξενία Ευρωπαίων Εθελοντών, την Αποστολή Ελλήνων Εθελοντών, τη Φιλοξενία Φοιτητών και τη διοργάνωση δράσεων για τη μη τυπική μάθηση παιδιών και νέων.

Λειτουργεί χώρους πολιτισμού και μη τυπικής μάθησης από το 2000 με σκοπό τη γνωριμία με τις καλές τέχνες, τις νέες τεχνολογίες, την ευαισθητοποίηση για επίκαιρα θέματα και ζητήματα βιώσιμης ανάπτυξης της υπαίθρου

Η ‘‘Βιβλιοθήκη’’ είναι ένας πολυχώρος που λειτουργεί από τον Ιούνιο του 2011 ως δανειστική βιβλιοθήκη με δωρεάν χρήση υπολογιστών και internet (WIFI), σημείο ενημέρωσης για επισκέπτες και τουρίστες με πλούσιο οπτικοακουστικό και έντυπο υλικό, φιλοξενεί πρόγραμμα εργαστηρίων και δράσεων μη τυπικής μάθησης, διοργανώνει εκδηλώσεις, συναντήσεις, σεμινάρια και προβολές ταινιών.

Η διαχείριση των υγρών λιβαδιών στην παραλίμνια ζώνη της Μικρής Πρέσπας αποτελεί βασική δράση της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών από το 1997 και για κάθε χρόνο.

Επίσης, ένα Δίκτυο Περιβαλλοντικών Οργανώσεων για την Πρέσπα, το Prespa Net, ιδρύθηκε με σκοπό να προάγει τις φυσικές αξίες της Πρέσπας προς όφελος της φύσης και του ανθρώπου μέσω της εφαρμογής κοινών διασυνοριακών δράσεων.[8]

Περιφέρεια Κορυτσάς

Τοπικές εκδηλώσεις στην Κοινότητα Liqenas

H Κοινότητα Liqenas βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα της Περιφέρειας Κορυτσας και συμπεριλαμβάνει 9 χωριά: Liqenas, Djellas, Lajthize, Zaroshke, Cerjen, Small Gorica, Big Gorica, Kallamas and Gollombocin με συνολικά 4.532 κατοίκους.

Η εκδήλωση ‘Ο Πολιτισμός των Λιμνών’ λαμβάνει χώρα σε ετήσια βάση και προωθεί τις διασυνοριακές πολιτισμικές ανταλλαγές στα ανάμεσα στα χωριά των συνόρων με κοινές λαογραφικές, παραδοσιακές και πολιτισμικές αξίες. (πότε??)

Το Καρναβάλι της Κορυτσάς – Karnevalet e Korçës 

Κάθε χρόνο αναβιώνουν τα τοπικά έθιμα, συμπεριλαμβανομένων της μουσικής παράδοσης και της λαογραφίας, από το Δήμο της Κορυτσάς σε συνεργασία με καλλιτεχνικά και πολιτιστικά ιδρύματα.

Μία σειρά εκδηλώσεων πραγματοποιούνται στην Κορυτσά ετησίως, όπως το Φεστιβάλ Πίτας τον Ιούλιο με βάση του την παραδοσιακή πίτα Lakror της Κορυτσάς, το Φεστιβάλ Μπύρας τον Αύγουστο, το τοπικό Καρναβάλι τον Ιούνιο, το Διεθνές Συμπόσιο, το Καρναβάλι πριν το Πάσχα. 

Κατά τη διάρκεια του Καρναβαλιού οι πλακόστρωτοι δρόμοι της Κορυτσάς πλημμυρίζουν από μουσικούς, ηθοποιούς, χορευτές παραδοσιακών χορών, κλόουν, ακροβάτες κι ανθρώπους που φορούν μάσκες.

Το Καρναβάλι παρέχει μια έξοχη ευκαιρία για τους επισκέπτες να απολαύσουν και να έρθουν σε επαφή με τον Αλβανικό πολιτισμό. Ξένοι, ντόπιοι, νέοι, ηλικιωμένοι, έμπειροι κι άπειροι συμμετέχοντες ενώνονται σε ένα μακράς διαρκείας εορτασμό- έμβλημα της πλούσιας πολιτιστικής ταυτότητας τόσο της περιοχής, όσο και ολόκληρης της Αλβανίας.

Επιδιώκοντας την ενεργή συμμετοχή όλων στις εκδηλώσεις το Εκτελεστικό Συμβούλιο, υπεύθυνο για την διοργάνωση του φεστιβάλ προσφέρει δύο βραβεία, ένα για την καλύτερη ομαδική και ένα για την καλύτερη ατομική επίδοση. (ibid).

Φεστιβάλ Μπύρας (Festa e Birres)

Το Φεστιβάλ Μπύρας της Κορυτσάς πραγματοποιείται κάθε Αύγουστο και θεωρείται ως το μεγαλύτερο φεστιβάλ στο είδος του σε όλη την Βαλκανική χερσόνησο. Σύμφωνα με τις τοπικές εκτιμήσεις ένας σεβαστός αριθμός επισκεπτών λαμβάνουν μέρος στο φεστιβάλ (περίπου 20,000/έτος). Διάφορες, κυρίως Αλβανικές, εταιρίες μπύρας εκθέτουν τα προϊόντα τους, ενώ έμφαση δίνεται στην τοπική μπύρα ‘Birra Korça’. Το φεστιβάλ περιλαμβάνει παραστάσεις κωμικών και διάσημων ροκ συγκροτημάτων.

Το 2010, το Υπουργείο Πολιτισμού, Νεολαίας κι Αθλητισμού και ο Σύλλογος Τουρισμού Αλβανίας απένειμαν το Αλβανικό Βραβείο Τουρισμού στο Φεστιβάλ Μπύρας της Κορυτσάς, τιμώντας το ως εξαιρετική δραστηριότητα υπέρ του τουρισμού, της τοπικής οικονομίας και της πολιτιστικής διαφύλαξης.

Παραγωγικά διαθέσιμα

Η ποικιλότητα στα παραγωγικά διαθέσιμα της περιοχής είναι ικανοποιητική, σε σχέση με άλλες περιοχές της Μακεδονίας που έχει επικρατήσει η μονοκαλλιέργεια, αλλά το μοντέλο του βιοτουρισμού θα απαιτούσε επιπλέον προσαρμογές.

Στην Ελληνική Πρέσπα, το 70% περίπου των επαγγελματικά ενεργών ατόμων απασχολείται στον πρωτογενή τομέα και ιδιαίτερα στη γεωργία, κυρίως την εντατική καλλιέργεια του φασολιού. Η αλιεία ενώ παλιότερα είχε ιδιαίτερη σημασία, σήμερα έχει εγκαταλειφθεί σε μεγάλο βαθμό. Τέλος, η κτηνοτροφία αιγοπροβάτων ενώ στο παρελθόν αποτελούσε μία από τις κύριες ασχολίες των κατοίκων της Πρέσπας ακολούθησε και αυτή μία πτωτική πορεία αντίστροφη με την άνοδο της γεωργίας. Παρόλα αυτά στα βουνά της περιοχής έχει αυξηθεί ο συνολικός αριθμός αγελάδων κρεοπαραγωγής.

Ο επισκέπτης της περιοχής θα απολαύσει το μεγαλύτερο μέρος της διατροφής του από τοπικά αγροτικά προϊόντα. Οι κλιματολογικές και γεωμορφολικές συνθήκες που επικρατούν στον τόπο ευνοεί την καλλιέργεια όσπριων και λαχανικών. Εξαιρετικής ποιότητας είναι τα φασόλια Πρεσπών (π.χ. ελέφαντες), οι πιπεριές Φλωρίνης, οι πατάτες Σκλήθρου, τα μανιτάρια κ.α. Από φρούτα και καρπούς δένδρων μπορεί να απολαύσει κάποιος μήλα, αχλάδια, κεράσια, βύσσινα, σταφύλια, κάστανα, καρύδια κ.α. Από τα αγροτικά αυτά προϊόντα φτιάχνονται και νόστιμα γλυκά κουταλιού, καθώς και λικέρ. Όσον αφορά στα αρωματικά φυτά και βότανα, τα πιο διαδεδομένα είναι η ρίγανη, το τσάι βουνού κλπ. Μεταξύ όλων των άλλων, στην περιοχή θα βρει κανείς και το κρασί Αμυνταίου Προστατευμένης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ), με κυρίαρχη ποικιλία το ξινόμαυρο, το Ξινό Νερό, που είναι μεταλλικό νερό και το τσίπουρο Αγίου Παντελεήμονα. Σε ορισμένα εστιατόρια και επιλεγμένα μαγαζιά, βρίσκει κανείς και παραδοσιακά ζυμαρικά, που παράγονται από τοπικά δημητριακά και Ξινό Νερό. Όσοι εκτιμούν τις θρεπτικές αξίες των κρεατικών προϊόντων, θα απολαύσουν κυνήγια και ντόπια κρεατικά προϊόντα. Άφθονα είναι και τα γαλακτοκομικά και τυροκομικά προϊόντα. Τέλος, η περιοχή των Πρεσπών είναι ιδιαίτερα φημισμένη για τα ψάρια γλυκού νερού, όπως γριβάδι, κορέγονος, τσιρόνια, χέλια, τσουκάνια, κέφαλοι, γουλιανοί, τούρνες, πλατίκες.[9]

---

[1] http://www.greektrips.gr/prespes.php

[2] Ηλίας Μαριολάκος,  περιοδικό “Φαινόμενα” του Ελεύθερου Τύπου (τ. 19 – 5/2/2011), Γεωμυθολογία: η αποκωδικοποίηση των αρχαίων επών

[3] Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής

[4] florina-history.blogspot.gr

[5] www.statistics.gr – ΕΛ.ΣΤΑΤ.

[6] Επιμελητήριο Ιωαννίνων (2008)

[7] partetavouna.blogspot.gr

[8] www.ctp.gr/new – Πολιτιστικό Τρίγωνο Πρεσπών

[9] www.spp.gr/spp/ – Εταιρία Προστασίας Πρεσπών

ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΣΤΙΣ ΠΡΕΣΠΕΣ

Η μεγάλη, πάντως, αύξηση στη ζήτηση ποιοτικών τοπικών προϊόντων στις αγορές του εξωτερικού αποτελεί μια ευκαιρία για στροφή των νέων αγροτών σε νέες καλλιέργειες.

Από την άλλη πλευρά, στην Κορυτσά, υπάρχει μεγάλη παραγωγή σιτηρών αλλά και παραδοσιακών και βιολογικών προϊόντων όπως μέλι, μήλα και πατάτες. (ΜΤΦ research study Korca ENG p2) Βέβαια, το πιο γνωστό τοπικό προϊόν της Κορυτσάς παραμένει η μπύρα «Korça» αλλά υπάρχουν και άλλα τοπικά παραγόμενα ποτά, όπως η ρακί (rakia) και το κονιάκ της Κορυτσάς. (ΜΤΦ research study Korca ENG p2)

Προτεινόμενες νέες δραστηριότητες

Αναγκαία η ποικιλότητα αγροτικών προϊόντων.

Για να συμπληρωθεί η ποικιλότητα αγροτικών ασχολιών και προϊόντων, χρειάζεται να γίνει στροφή των νέων κυρίως αγροτών του τόπου σε καλλιέργειες των οποίων οι παραγόμενοι καρποί καταναλώνονται εκτός από νωποί και αποξηραμένοι. Σημαντική κρίνεται και η συλλογή ξηρών καρπών, κυρίως κάστανων, που αφθονούν στην περιοχή, αλλά δεν συλλέγονται.

Παράλληλα, μπορούν να αξιοποιηθούν ανεκμετάλλευτες γεωργικές εκτάσεις για την παραγωγή  αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, που μπορούν να καλλιεργηθούν σε όλες τις ορεινές και ημιορεινές περιοχές, όπως η ρίγανη, ο βασιλικός, ο μάραθος, το φασκόμηλο, το θυμάρι, η λεβάντα, το χαμομήλι και το δίκταμο.

Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά χρησιμοποιούνται στη Φαρμακευτική, στην αρωματοθεραπεία, στη γαστρονομία, για την παραγωγή αιθέριων ελαίων, στη βιομηχανία τροφίμων, στη βιομηχανία καλλυντικών, στην αρωματοποιία, στην ποτοποιία, στη ζαχαροπλαστική, ως αφεψήματα για θεραπευτικούς και όχι μόνο σκοπούς, ως μελισσοτροφικά φυτά και τέλος στη διακόσμηση.[1]

Αγροτουρισμός: κοινωνικά αγροκτήματα

Η περιοχή έχει όλες τις προϋποθέσεις να αναπτύξει δράσεις αγροτουρισμού στη λογική των πολλαπλών καλλιεργειών, την επαφή των επισκεπτών με διάφορες καλλιέργειες και την εφαρμογή βιολογικών μεθόδων σε όλα τα στάδια παραγωγής. Με αυτή  τη συμπληρωματικότητα θα ενισχυθεί το συνολικό τουριστικό προϊόν που βασίζεται στην πολυθεματικότητα. Η έννοια του αγροτουρισμού είναι συνδεδεμένη με την επαφή των επισκεπτών μιας τουριστικής μονάδας με την παραγωγή του αγροκτήματός της. Μπορεί να περιλαμβάνει μια σειρά από εναλλακτικές δραστηριότητες, όπως:

Α) Συμμετοχή σε αγροτικές δραστηριότητες εντός του κτήματος που περιλαμβάνει η αγροτουριστική μονάδα (μάζεμα φρούτων, τρύγος κ.α.).

Β) Έμπρακτη και όχι θεωρητική εκπαίδευση σε καλλιεργητικά και περιβαλλοντικά θέματα.

Γ) Εφαρμογή συγκεκριμένων μεθόδων αειφορικής διαχείρισης του αγρο-οικοσυστήματος (βιολογική γεωργία, βιοδυναμική καλλιέργεια κ.α.).[2]

Θεματικά πάρκα

Τα Θεματικά Πάρκα αποτελούν αφενός μια σύνθετη και πολύπλοκη επένδυση, αφετέρου μέρος μιας έντονα ανταγωνιστικής και απόλυτα παγκοσμιοποιημένης αγοράς.

Τα Θεματικά Πάρκα διαφοροποιούνται μεταξύ τους βάσει

1. Μεγέθους,
   1. είτε αυτό αφορά αριθμό επισκεπτών
   2. είτε αφορά μέγεθος επένδυσης
2. Προέλευσης πελατείας, που μπορεί να είναι τοπική ή το Πάρκο να αποτελεί «Προορισμό»
3. Τύπου Διασκέδασης: Ride-oriented or Show-oriented
4. Εποχικότητας κλπ.[3]

ΝΕΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι τομείς του Βιοτουρισμού

Τομείς που συνθέτουν το θεματικό τουρισμό

Λαμβάνοντας υπόψη τα διαθέσιμα της περιοχής είναι σημαντικό να δούμε πώς αυτά συνθέτουν το σύνολο της ζωής και τις προσφερόμενες κοινωνικές εμπειρίες.

 

Ο νομός Φλώρινας συγκαταλέγεται στους δέκα καλύτερους προορισμούς για θεματικό τουρισμό στην Ευρώπη, σύμφωνα με ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Στα πλαίσια αξιολόγησης του έργου «Ευρωπαϊκοί Προορισμοί Αριστείας», ενός έργου που προάγει τα μοντέλα ανάπτυξης βιώσιμου τουρισμού σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, θεωρήθηκε ότι η Φλώρινα:

• είναι ένας αναδυόμενος τουριστικός προορισμός που προωθεί ενεργά το θεματικό τουρισμό
• έχει εφαρμόσει καινοτόμες δράσεις
• διαθέτει ένα στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης του τουρισμού
• Ολόκληρος ο νομός έχει συμφωνήσει σε
  • ένα «τοπικό σύμφωνο ποιότητας» και
  • ένα «τοπικό δίκτυο παράδοσης και λαογραφίας»
• προωθεί τον τουρισμό με διαφημιστικό υλικό σε πολλές διαφορετικές ευρωπαϊκές γλώσσες και συμμετέχει ενεργά σε διεθνείς τουριστικές εκθέσεις
• οργανώνει ετήσια σεμινάρια για την ανάπτυξη βελτιωμένων διαδικασιών τουρισμού
• έχει πολύ πλούσια ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά και πραγματοποιεί εκθέσεις λαϊκής τέχνης
• έχει πολλά καλοδιατηρημένα τοπικά έθιμα και εκδηλώσεις
• διαθέτει πολιτιστικά πάρκα
• προωθεί διάφορα τοπικά προϊόντα (πιάτα, κρασιά), καλλιεργεί το τοπικό επιχειρηματικό πνεύμα και ενισχύει τις επιχειρηματικές εταιρικές σχέσεις και τα δίκτυα μεταξύ γυναικών
• συμμετέχει σε προγράμματα που αφορούν την ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού
• διαθέτει ένα ονομαστό εθνικό πάρκο (Πρέσπες)
• έχει διεθνείς αλπικές διαδρομές
• διαθέτει χιονοδρομικό κέντρο
• έχει έξι λίμνες (με πασίγνωστες τις Πρέσπες)
• έχει την ικανότητα να οργανώσει εναλλακτικές δραστηριότητες για τουρίστες
• έχει ένα φυσικό καταφύγιο (για την προστασία της άγριας πανίδας όπως οι αρκούδες και οι λύκοι)
• έχει παραδοσιακούς οικισμούς και χωριά με εξαιρετική υποδομή
• συμμετέχει σε πολλά διεθνή προγράμματα (π.χ. προώθηση προϊόντων κρασιού και φασολιών, σχέδιο NEST για την ανάπτυξη ενός προτύπου για τη βιώσιμη ανάπτυξη σε σχέδια του Interreg, συμμετέχει στα προγράμματα LEADER και ορισμένες περιοχές αποτελούν τμήμα του NATURA 2000)
• είναι μέλος του προγράμματος «Εuro-villages» και
• είναι συνδεδεμένη με μια τοποθεσία αγροτικού τουρισμού.[4]

Αντίστοιχα, η Περιφέρεια της Κορυτσάς κατέχει την πρώτη θέση στο σύνολο των επισκέψεων ανά περιοχή με 26.080 επισκέπτες το 2012, γεγονός που αποδεικνύει τις δυνατότητες της Κορυτσάς ως περιφερειακού τουριστικού προορισμού (5 p8).

Θεματικές που συνθέτουν το βιοτουριστικό προϊόν

Τουρισμός κοινωνικής εμπειρίας

Τα τελευταία χρόνια ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις λαμβάνει αυτός ο τομέας του τουρισμού, με τη μορφή ανταλλαγής εθελοντών από χώρες του εξωτερικού, οι οποίοι έρχονται για να προσφέρουν εθελοντική εργασία και να ανταλλάξουν εμπειρίες με ανθρώπους και φορείς που ασχολούνται με την κοινωνική οικονομία και την κοινωνική επιχειρηματικότητα στην ευρύτερη περιοχή των Πρεσπών.

Οικοτουρισμός

Το 1974 οι Πρέσπες κηρύχθηκαν Εθνικός Δρυμός και προστατεύονται από ελληνικές, ευρωπαϊκές και διεθνείς συνθήκες (KYA 28651/ΦΕΚ Δ’302/23.7.09) ενώ η Μικρή Πρέσπα προστατεύεται και από τη συνθήκη Ραμσάρ ως μοναδικός υγροβιότοπος. Το 1991 δημιουργήθηκε και η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών που στήριξε τις προσπάθειες του τοπικού πληθυσμού να αναδείξουν και να προστατέψουν το φυσικό πλούτο της περιοχής τους. Επιπλέον, μεγάλο μέρος του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών και μεγάλο τμήμα του όρους Βαρνούς συγκαταλέγονται στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000.

Το 1999 στην Αλβανία ιδρύθηκε το Εθνικό Πάρκο Πρεσπών της Αλβανίας και εγκαινιάστηκε από τον Πρόεδρο της Αλβανίας, στις 2 Φεβρουαρίου του 2000. Στις 3 του Ιουλίου, 2013 η αλβανική κυβέρνηση πρόσθεσε τον υγρότοπο των Πρεσπών στη συνθήκη Ramsar, καθιστώντας τον, τον τέταρτο Υγρότοπο Διεθνούς Σημασίας εντός των αλβανικών συνόρων. Σε συντονισμό με τις αρχές από την Ελλάδα και την ΠΓΔΜ, τα όρια της νέας περιοχής Ramsar ταυτίζονται με το Αλβανικό Εθνικό Πάρκο Πρεσπών και θα ονομάζεται Αλβανικές Λίμνες Πρεσπών (Liqenet e Prespes Shqiptare) (15.119 εκτάρια, 40 ° 51’23 “N 20 ° 56’43” E).(9c p13)

Στις Πρέσπες συναντάμε πάνω από 1500 είδη φυτών, κάποια από τα οποία προστατεύονται από διεθνείς συμβάσεις επειδή συναντώνται μόνο εδώ. Η μοναδικότητα του φυσικού περιβάλλοντος της Φλώρινας, εκτός από την παρουσία εκατοντάδων ειδών, φαίνεται και από δύο συγκεκριμένες ομάδες οργανισμών. Η πρώτη ανήκει στο βασίλειο των μυκήτων και είναι τα μανιτάρια, ενώ η δεύτερη στο βασίλειο των φυτών και είναι οι ορχιδέες.  Στην περιοχή των Πρεσπών βρίσκεται η συστάδα υπεραιωνόβιων δενδροειδών βουνοκυπάρισσων, υπό την απόλυτη προστασία του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών.

Σπάνια πουλιά πετούν εκεί. Αυτά είναι άλλωστε και ο λόγος που έγιναν γνωστές οι Πρέσπες, όπου είναι ευρέως διαδεδομένο το bird-watching. Πιο διάσημο από όλα τα είδη είναι ο αργυροπελεκάνος και η Πρέσπα σήμερα φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό αναπαραγόμενων ζευγαριών παγκοσμίως, πάνω από 1.000 ζευγάρια. Άλλα σπάνια πουλιά που ζουν εκεί είναι οι Λαγγόνες, οι Αργυροτσικνιάδες, οι Λευκοτσικνιάδες, οι Πορφυροτσικνιάδες και οι Σταχτόχηνες. Επιπροσθέτως, η περιοχή διαθέτει μεγάλο οικοσύστημα με πλούσια βιοποικιλότητα όπως δάση βελανιδιάς, αρκούδες, αγριoγoύρουνα, λύκους, ζαρκάδια, γεράκια, κίσσες, δρυοκολάπτες κ.ά.[5]

Όλα αυτά οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι ο οικοτουρισμός στις Πρέσπες έχει ισχυρές βάσεις και προφανώς μπορεί να ενισχυθεί περισσότερο εάν αναπτυχθούν στον ίδιο βαθμό και άλλες μορφές βιοτουρισμού.

Γεωτουρισμός

Η λεκάνη των Πρεσπών σχηματίστηκε από τεκτονικές υφέσεις πιθανότατα κατά τη διάρκεια της Τριτογενούς γεωλογικής εποχής (1-70 εκατομμύρια χρόνια πριν).[6]

Κοιτώντας τον νομό της Φλώρινας από ψηλά και νότια, εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι η γεωμορφολογία του παρουσιάζει τρία διακριτά υψίπεδα-διαζώματα, του Αμυνταίου, της Φλώρινας και των Πρεσπών.

Συμπλήρωμα σε αυτό το ανάγλυφο της γης, είναι οι έξι λίμνες της, δύο στις Πρέσπες και τέσσερις στην περιοχή Αμυνταίου, ένας αριθμός που δίνει μία μοναδικότητα για τα δεδομένα του ελλαδικού χώρου.[7]

Αυτή η σημερινή εικόνα δεν ήταν η ίδια στο πέρασμα των αιώνων, αλλά είναι το αποτέλεσμα τρομακτικών για τον ανθρώπινο νου γεωλογικών ανακατατάξεων που συνέβησαν στην περιοχή. Απολιθώματα από κοχύλια και άλλους θαλάσσιους οργανισμούς δείχνουν πως η περιοχή δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά ένα σημείο του πυθμένα μίας αρχέγονης θάλασσας, της Τηθύος, μέχρι περίπου 40-50 εκατομμύρια χρόνια πριν, κατά την εποχή του Ηώκαινου. Από την εποχή αυτή και μετά ξεκίνησε μία περίοδος καθοριστικών γεωλογικών αλλαγών στην ευρύτερη περιοχή, με αποτέλεσμα τη δημιουργία των γνωστών σημερινών ευρωπαϊκών ορεινών όγκων, συμπεριλαμβανομένων των Βαλκανίων. Πάνω σ’ αυτούς τους πρωταρχικούς όγκους ακολούθησαν μεγάλες καθιζήσεις. Το χωριό Βροντερό έχει ένα μικρό μουσείο απολιθωμάτων.

Επακόλουθο αποτέλεσμα αυτών των μακροχρόνιων αναδεύσεων της γης υπήρξε και η εμφάνιση μίας ποικιλίας πετρωμάτων τόσο στην επιφάνεια, όσο και στο υπόβαθρο, με τον ασβεστόλιθο κυρίαρχο στον Βόρα, γρανίτη και σχιστόλιθο στον Βαρνούντα και στο Βέρνο και ιζηματογενή (αλουβιακά) αποθέματα διάφορης προέλευσης στα υψίπεδα Αμυνταίου, Φλώρινας και Πρεσπών. Αυτή ακριβώς η ποιότητα του εδάφους, με τα ιδιαίτερα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά, καθορίζει ως ένα βαθμό και τα είδη της χλωρίδας που θα βλαστήσουν στην περιοχή. Έτσι, για παράδειγμα στις Πρέσπες υπάρχει σαφής διαφορά στη χλωρίδα μεταξύ των δύο πλευρών των λιμνών, γιατί ανατολικά κυριαρχούν γρανιτικά πετρώματα, ενώ δυτικά ασβεστολιθικά.

Στις περιοχές δυτικά της Φλώρινας, πάντως, έχουν εντοπιστεί, μέχρι στιγμής, τα αρχαιότερα πετρώματα της Ελλάδας. Τα πετρώματα αυτά είναι γρανίτες, ηλικίας 700 εκατομμυρίων ετών. Στη λεκάνη Φλώρινας –  Αμυνταίου –  Σερβίων εντοπίζεται το 67%  των εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων λιγνίτη της χώρας.[8]

Η δημιουργία, μάλιστα, ανοιχτών επισκέψιμων χώρων γεωλογικού ενδιαφέροντος και η αξιοποίηση του μουσείου απολιθωμάτων μπορούν να συνδυαστούν με την ανάδειξη της γεωμυθολογίας της περιοχής, που είναι και ουσιαστικό ζητούμενο στα πλαίσια της βιοτουριστικής ανάπτυξης των Πρεσπών.

Θρησκευτικός

Τα ασκηταριά, οι ναοί και τα εκκλησιαστικά μνημεία, οι τόποι προσκυνήματος είναι σημεία έλξης που συνθέτουν το θρησκευτικό τουρισμό στην περιοχή. Από τη μία τα ασκηταριά του 14ου αιώνα στην αριστερή όχθη της λίμνης της Μεγάλης Πρέσπας, με πιο καλοδιατηρημένο το της Παναγίας Ελεούσας, χτισμένο το 1410 και από την άλλη η ομώνυμη εκκλησία του νησιού του Αγίου Αχιλλείου στη Μικρή Πρέσπα, η οποία χρονολογείται στα τέλη του 10ου αι. και αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες βασιλικές της Ελλάδας έχουν αναδειχθεί σε θρησκευτικούς πόλους έλξης για πολλούς επισκέπτες. Παράλληλα, ο εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο ναός του Αγ. Γερμανού (11ου αι.), στο ομώνυμο χωριό, που διασώζει τοιχογραφίες των 11ου, 13ου και 18ου αι. αποτελεί ακόμα ένα σπουδαίο θρησκευτικό μνημείο της περιοχής.[9] Έτσι, δεν είναι τυχαίο που οι Πρέσπες συγκεντρώνουν πλήθος τουριστών θρησκευτικού ενδιαφέροντος κάθε χρόνο και ιδιαίτερα τον Αύγουστο, που γίνονται οι σημαντικότερες εκδηλώσεις. Αυτά τα μνημεία μπορούν να λάβουν μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία όταν εντάσσονται στη γενικότερη οργάνωση του τουρισμού κοινωνικής εμπειρίας.

Από την άλλη πλευρά, η θρησκευτική κληρονομιά της Κορυτσάς είναι ένα κράμα αρχαίων και σύγχρονων πολιτισμών η οποία επί αιώνες αποτελεί σημείο επαφής για Ορθόδοξους Χριστιανούς και Μουσουλμάνους (9c p12).

Ο Ορθόδοξος Καθεδρικός Ναός της Αναστάσεως (Katedralja Ngallja e Krishtit) αποτελεί το έμβλημα της Κορυτσάς ο οποίος ανοικοδομήθηκε το 1992 από τον Μητροπολίτη Αλβανίας Αναστάσιο, αφού ο προηγούμενος Καθεδρικός Ναός του Αγίου Γεωργίου καταστράφηκε ολοσχερώς από τις Κομμουνιστικές αρχές το 1968. Η εκκλησία, που φέρει ροζ αποχρώσεις, είναι η μεγαλύτερη στην Αλβανία και η δεύτερη μεγαλύτερη στα Βαλκάνια. Στο ναό οι λάτρεις της τέχνης θα παρατηρήσουν το ηπίων τόνων λευκό εσωτερικό, ενώ το επιβλητικό ξυλόγλυπτο τέμπλο αιχμαλωτίζει το βλέμμα των περιηγητών (9c p15).

Ακόμη, το φημισμένο Τζαμί Mirahor της Κορυτσάς (Xhamia e Iljaz Bej Mirahorit) χρονολογείται από το 1484, όντας το παλαιότερο στην Αλβανία. Ιδρύθηκε από τον Iljaz Bey Mirahor. Βέβαια, ο μιναρές του κτιρίου καταστράφηκε από ένα σεισμό κι αποκαταστάθηκε πρόσφατα. Τέλος, ενώ ο ναός είναι συνήθως κλειδωμένος, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία μιας περιήγησης στο εσωτερικό με τις απεικονίσεις των ιερών πόλεων του Ισλάμ, Μεδίνα και Μέκκα, πριν και μετά την ώρα της προσευχής (ibid) (9c p19).

Αγροτουρισμός

Στην περιοχή των Πρεσπών, όπως και στις περισσότερες αγροτικές περιοχές της Ελλάδας, αγροτουρισμός θεωρείται γενικότερα ο τουρισμός που λαμβάνει χώρα στην ύπαιθρο. Έτσι, όλοι οι ξενώνες και τα καταλύματα θεωρούνται αγροτουριστικοί ξενώνες. Αλλά αγροτουρισμός δεν είναι αυτή η κατάσταση: οτιδήποτε κτίζεται στην ύπαιθρο. Αγροτουρισμός είναι ο τουρισμός που προσφέρει εμπειρίες από την αγροτική ζωή, τις καλλιέργειες, την κτηνοτροφία, τις ασχολίες του αγρότη. 

Στην περιοχή λείπουν τα οργανωμένα επισκέψιμα αγροκτήματα και τα κοινωνικά αγροκτήματα. Εκτός από τις περιορισμένες δράσεις που προσφέρονται από τους γυναικείους συνεταιρισμούς του Αγ. Γερμανού, του Ανταρτικού και των Ψαράδων, οι επισκέπτες δεν έχουν δυνατότητα να πάρουν μέρος στην καθημερινή ζωή του χωριού και τις αγροτικές δραστηριότητες των ντόπιων. Ο σχεδιασμός ανάπτυξης του βιοτουρισμού στην περιοχή όμως, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει και τα απαραίτητα επισκέψιμα αγροκτήματα προσφέροντας μια ολοκληρωμένη μορφή τουρισμού, που θεωρείται αναγκαίο κομμάτι στο πάζλ του τουρισμού κοινωνικής εμπειρίας.

Από την άλλη πλευρά, η Περιφέρεια της Κορυτσάς κατέχει την πρώτη θέση στο σύνολο των επισκέψεων ανά περιοχή με 26.080 επισκέπτες το 2012, γεγονός που αποδεικνύει τις δυνατότητες της Κορυτσάς ως περιφερειακού τουριστικού προορισμού (5 p8). Μάλιστα, κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, υπήρξε αξιοσημείωτη αύξηση σε ζήτηση και χωρητικότητα ξενοδοχείων. Ενδεικτικά, υπάρχουν 10 ξενοδοχεία στην πόλη της Κορυτσάς, που αριθμούν περί τις 400 κλίνες. Ωστόσο, το εισόδημα που προέρχεται από τον τουρισμό εξακολουθεί να αποτελεί μια μικρή οικονομική συνεισφορά για την περιοχή της Κορυτσάς (6 p19).

Μια καλή πρακτική που εφαρμόζεται σε χώρες του εξωτερικού και μπορεί να υιοθετηθεί και στην περιοχή παρέμβασης περιοχή των Πρεσπών είναι οι ανταλλαγές τουριστών με αγροτικά ενδιαφέροντα. Συγκεκριμένα, μπορεί να υπάρχει ένα γραφείο διασύνδεσης που θα φέρνει σε επαφή τουρίστες εντός ή και εκτός συνόρων που επιθυμούν να μείνουν σε κάποιο αγροτικό σπίτι της περιοχής για ορισμένο χρονικό διάστημα, με τους ιδιοκτήτες αυτού του σπιτιού, οι οποίοι θα πηγαίνουν να μείνουν στο σπίτι των πρώτων, αναλαμβάνοντας και οι δυο πλευρές την υποχρέωση για τη διεκπεραίωση των βασικών αγροτικών ασχολιών, όπως τη φροντίδα των κήπων και των ζώων που ενδεχομένως υπάρχουν στο κάθε σπίτι.

Επιπρόσθετα, θα μπορούσαν οι επισκέπτες να συμμετέχουν σε δράσεις για τη βιολογική καταπολέμηση των ασθενειών με βότανα της πλούσιας χλωρίδας της περιοχής (π.χ. τσάι βουνού που περιέχει σίδηρο), όπως επιδιώκεται και σε άλλες περιοχές της ελληνικής υπαίθρου, με μεγαλύτερη επιτυχία στο Βελβεντό Κοζάνης.[10]

Αθλητικός

Ο αθλητικός τουρισμός και οι υπαίθριες δραστηριότητες, όπως σπορ βουνού, λίμνης κ.α. αποτελούν ένα σημαντικό πακέτο εμπειριών που συνθέτει το συνολικό προϊόν του βιοτουρισμού. Στην περιοχή είναι αρκετά αναπτυγμένες οι δραστηριότητες σε σχέση κυρίως με το σκι.

Οι Χιονοδρομίες και η Ξιφασκία είναι οι αθλοπαιδιές που έχουν κερδίσει πανελλήνιες και διεθνείς διακρίσεις για τη Φλώρινα. Φλωριναίοι χιονοδρόμοι εκπροσώπησαν τη χώρα σε χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες και η ξιφασκία μετρά πολλές Πρώτες Πανελλήνιες νίκες. Επίσης, ο αθλητικός σύλλογος «Φίλιππος» του Αμυνταίου τροφοδοτεί το 90% της εθνικής μας ομάδας Τζούντο.

Όμως, ο επισκέπτης, εκτός από το να παρακολουθήσει αντίστοιχες εκδηλώσεις και αγώνες, μπορεί να ασχοληθεί και ο ίδιος με ποικίλες υπαίθριες δραστηριότητες, όπως ορεινή ποδηλασία, ιππασία, ορειβασία, κανό, αναρρίχηση κ.ο.κ.[11]

Δεν έχουν αναπτυχθεί σπορ στη λίμνη που είναι μια προοπτική. Συμπληρώνοντας αυτό το πεδίο αναμφίβολα θα ενισχυθεί το ενδιαφέρον για την περιοχή.

Ο αθλητικός τουρισμός μπορεί να λάβει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις αν συνδυαστεί με την ανάπτυξη αντίστοιχων κοινωνικών επιχειρήσεων που με περιορισμένο κόστος θα δίνουν τη δυνατότητα στους τουρίστες να εκπαιδευτούν στο αγαπημένο τους υπαίθριο σπορ, παρέχοντάς τους και αντίστοιχο εξοπλισμό ή ειδικά διαμορφωμένους χώρους για όσους φέρνουν το δικό τους εξοπλισμό (π.χ. ποδήλατο). Ταυτόχρονα, να δημιουργηθούν κι άλλοι σύλλογοι που θα διοργανώνουν εκδηλώσεις και ημερίδες αθλητικού ενδιαφέροντος.

Γαστρονομικός

Οι γεύσεις της περιοχής προκαλούν τον επισκέπτη να αποκομίσει μια ξεχωριστή γαστρονομική εμπειρία. Παρόλο που αυτή την ακριτική περιοχή οι περισσότεροι τη γνωρίζουν λόγω των Πρεσπών, κάποιοι άλλοι, λιγότεροι, αλλά φίλοι του καλού φαγητού τη συνδέουν και με μία σειρά επώνυμων ποιοτικών προϊόντων που έχουν σαν αιχμή του δόρατος, τις πιπεριές Φλωρίνης, τα φασόλια των Πρεσπών και τα αφρώδη κρασιά του Αμυνταίου. Σημαντικό γαστρονομικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι γευστικότατες κίτρινες πατάτες του Σκλήθρου. Ταυτόχρονα, βέβαια, και τα τοπικά κρέατα έχουν τη τιμητική τους, συμπεριλαμβανομένου και του κυνηγιού.

Ανάμεσα στα ψάρια γλυκού νερού των Πρεσπών, από την άλλη, πρωταγωνιστικό ρόλο παίζουν τα γριβάδια, τα χέλια, τα τσιρόνια, οι πλατίκες, οι κέφαλοι κ.ά.

Δίπλα σε αυτά τα βασικά -ορισμένα και εμβληματικά- πιάτα συμμετέχουν τα μανιτάρια, που αφθονούν στην περιοχή (ακόμα και οι τρούφες), εξαιρετικό μέλι από μικρούς παραγωγούς, παραδοσιακά ζυμαρικά με μεταλλικό νερό ‘Ξινό Νερό’ από μικρές οικοτεχνίες, ντόπιο τσίπουρο και πολλά άλλα. Φυσικά υπάρχει και το κρασί. Οι οινόφιλοι γνωρίζουν καλά ότι η ζώνη του Αμυνταίου παράγει ίσως τα καλύτερα αφρώδη κρασιά της Ελλάδας.

Τέλος, ιδιαίτερα είναι και τα γλυκά κουταλιού από τοπικές καλλιέργειες, με χαρακτηριστικότερο εκείνο με βάση τα φασόλια.[12]

Η συμβολή της τοπικής κουζίνας, με τα καλομαγειρεμένα επώνυμα προϊόντα, όπως ψάρια, κυνήγι, όσπρια, γλυκά κ.α., στον τουρισμό είναι ένα σημαντικό κομμάτι που μπορεί επιπλέον να αναπτυχθεί με τη διεύρυνση της παραγωγικής ποικιλότητας της περιοχής.

Από την άλλη πλευρά, στην Κορυτσά, υπάρχει μεγάλη παραγωγή σιτηρών αλλά και παραδοσιακών και βιολογικών προϊόντων όπως μέλι, μήλα και πατάτες. (ΜΤΦ research study Korca ENG p2) Μάλιστα, γίνονται μεμονωμένες προσπάθειες παραγωγής και πιστοποίησης προϊόντων όπως το μέλι της “Morava”  ή η παραγωγή μήλων και πατάτας στην περιοχή Voskopoja (mtf Katerinas p17) Επιπλέον, ο καθένας μπορεί να δοκιμάσει τοπικές λιχουδιές όπως η πίτα Lakror.

Βέβαια, το πιο γνωστό τοπικό προϊόν της Κορυτσάς παραμένει η μπύρα «Korça» αλλά υπάρχουν και άλλα τοπικά παραγόμενα ποτά, όπως η ρακί (rakia) και το κονιάκ της Κορυτσάς. (ΜΤΦ research study Korca ENG p2)

Πολιτιστικός

Οι πολιτιστικές δράσεις ήταν πάντα η αιχμή του δόρατος στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής με εκδηλώσεις ειδικού ενδιαφέροντος. Μπορεί ο τομέας αυτός να αναπτυχθεί περισσότερο με συστηματοποίηση πρωτοβουλιών, όπως η αναβίωση αρχαίων εθίμων ή παραδοσιακών χορών από τοπικούς συλλόγους.

Για παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα, αναπτύσσεται στον νομό Φλώρινας μία έντονη πολιτιστική δραστηριότητα, που σκοπό έχει τη διαμόρφωση ποιοτικών και δημιουργικών πολιτισμικών αξιών, την προβολή της λαϊκής παράδοσης, τέχνης, αρχιτεκτονικής και πολιτισμού, καθώς και την καλλιέργεια του πνευματικού και καλλιτεχνικού επιπέδου της περιοχής. Δείγμα αυτής της πολιτιστικής αναζήτησης και δημιουργίας είναι οι πολλές καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στην περιοχή. Πρόκειται για μία οργανωμένη συλλογική προσπάθεια πολλών φορέων, με δυναμικό και ενεργητικό χαρακτήρα, για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού στην περιοχή.

Ήδη, δεκαετίες πριν την ενσωμάτωση στο σύγχρονο ελληνικό κράτος, το ελληνικό στοιχείο είχε δραστηριοποιηθεί έντονα, συμβάλλοντας σημαντικά στην ίδρυση συλλόγων και σωματείων στην ευρύτερη περιοχή.

Εκτός από τις μόνιμες εστίες πολιτιστικής ενασχόλησης και δημιουργίας, διακρίνονται και τα μεγάλα πολιτιστικά και καλλιτεχνικά γεγονότα του νομού, μέσα από τα οποία αναδεικνύεται η πολύμορφη πολιτισμική κληρονομιά και παράδοση του τόπου. Σ’ αυτά περιλαμβάνονται εκδηλώσεις όπως: φεστιβάλ, συναυλίες, λαϊκές βραδιές, μπάντες με χάλκινα-πνευστά όργανα, χορευτικά συγκροτήματα, θεατρικές παραστάσεις κ.ά. Σημαντικές, επίσης, δραστηριότητες αποτελούν: η αναβίωση της λαϊκής παράδοσης, το παραδοσιακό πανηγύρι, ο χορός, η μουσική, το τραγούδι, τα έθιμα κ.ά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η διοργάνωση για 23η φορά των Πρεσπείων στη Φλώρινα και το νησάκι του Αγ. Αχιλλείου.  Ένα φεστιβάλ που έχει γίνει θεσμός της περιοχής. Το πενθήμερο φεστιβάλ φιλοξενεί πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων όπως ομιλίες, παρουσιάσεις βιβλίων, θεατρικές παραστάσεις και μουσικές βραδιές.[13]

Χαρακτηριστικό παράδειγμα στον τομέα του πολιτιστικού τουρισμού αποτελεί το εθελοντικό σωματείο «Λυγκιστές», που συγκεντρώνει κάθε χρόνο λάτρεις του παραδοσιακού χορού από όλο τον κόσμο.

Αντίστοιχα, μία σειρά εκδηλώσεων πραγματοποιούνται και στην Κορυτσά ετησίως, όπως το Φεστιβάλ Πίτας τον Ιούλιο με βάση του την παραδοσιακή πίτα Lakror της Κορυτσάς, το Φεστιβάλ Μπύρας τον Αύγουστο, το τοπικό Καρναβάλι τον Ιούνιο, το Διεθνές Συμπόσιο και το Καρναβάλι πριν το Πάσχα .

Κατά τη διάρκεια του Καρναβαλιού οι πλακόστρωτοι δρόμοι της Κορυτσάς πλημμυρίζουν από μουσικούς, ηθοποιούς, χορευτές παραδοσιακών χορών, κλόουν, ακροβάτες κι ανθρώπους που φορούν μάσκες.

Το Καρναβάλι παρέχει μια έξοχη ευκαιρία για τους επισκέπτες να απολαύσουν και να έρθουν σε επαφή με τον Αλβανικό πολιτισμό. Ξένοι, ντόπιοι, νέοι, ηλικιωμένοι, έμπειροι κι άπειροι συμμετέχοντες ενώνονται σε ένα μακράς διαρκείας εορτασμό- έμβλημα της πλούσιας πολιτιστικής ταυτότητας τόσο της περιοχής, όσο και ολόκληρης της Αλβανίας.

Επιδιώκοντας την ενεργή συμμετοχή όλων στις εκδηλώσεις το Εκτελεστικό Συμβούλιο, υπεύθυνο για την διοργάνωση του φεστιβάλ προσφέρει δύο βραβεία, ένα για την καλύτερη ομαδική και ένα για την καλύτερη ατομική επίδοση (9c p20). 

Τέλος, η ανάδειξη της πολιτιστικής ταυτότητας του τόπου, που αποτελεί ουσιαστικό ζητούμενο στον τομέα του εναλλακτικού τουρισμού, μπορεί να επεκταθεί με ακόμα περισσότερες πολιτιστικές ανταλλαγές τουριστών κάθε ηλικιακής ομάδας από χώρες του εξωτερικού και με τη διοργάνωση αντίστοιχων φεστιβάλ και εκδηλώσεων.

Τα χαρακτηριστικά του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος

Το κοινό βιοτουριστικό προϊόν προσφέρεται ως ολοκληρωμένη βιωματική εμπειρία που ξεκινά από την ελληνική περιοχή παρέμβασης και περιλαμβάνει:

• διαμονή σε κοινωνικά αγροκτήματα τα οποία είναι αναδεικνύουν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της αντίστοιχης περιοχής (π.χ. στο Δήμο Πρεσπών δυώροφα πέτρινα με σκεπή), είναι εξοπλισμένα με έπιπλα και αντικείμενα που κατασκευάζονται από τοπικές πρώτες ύλες (π.χ. ξυλεία) και είναι διακοσμημένα με παραδοσιακά αντικείμενα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό και από τις δυο πλευρές της διασυνοριακής περιοχής παρέμβασης, Δήμου Πρεσπών-Περιφέρειας Κορυτσάς
• ενεργή συμμετοχή σε αγροτικές ασχολίες, όπως καλλιέργεια τοπικών αγροτικών προϊόντων
• δοκιμή της τοπικής κουζίνας και των δυο χωρών Ελλάδας-Αλβανίας (π.χ. φασόλια Πρεσπών, τσιρώνι κλπ.)
• επίσκεψη με ξεναγό σε χώρους ιδιαίτερου ιστορικού, θρησκευτικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος (όπως η εκκλησία του Αγ. Αχιλλείου, το ασκηταριό της Παναγίας Ελεούσας κλπ.)
• συμμετοχή σε υπαίθριες δραστηριότητες, όπως ορεινή ποδηλασία και κανόε-καγιάκ κλπ.
• περίπατο στη φύση και σε σημεία ιδιαίτερου γεωλογικού ενδιαφέροντος (π.χ. σπάνια είδη πετρωμάτων και απολιθώματα) και παρουσίαση της γεωμυθολογίας της περιοχής παρέμβασης
• επίσκεψη στον εθνικό δρυμό των Πρεσπών και παρατήρηση πουλιών, όπου υπεύθυνος της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών θα παρουσάσει τη μεγαλη βιοποικιλότητα της περιοχής και θα παρέχει όλες τις σχετικές πληροφορίες
• παρακολούθηση πολιτιστικών εκδηλώσεων (π.χ. τοπικό πανηγύρι με παραδοσιακούς χορούς και των δύο χωρών, Ελλάδας-Αλβανίας)
• συμμετοχή σε summer school (π.χ. εκμάθησης παραδοσιακών χορών ή μαγειρικής παραδοσιακών συνταγών).

Όμως η ολοκληρωμένη βιωματική εμπειρία προϋποθέτει στη συνέχεια τη μετάβαση στην αλβανική περιοχή παρέμβασης. Μόνο συμμετέχοντας σε όλες τις αντίστοιχες βιοτουριστικές δραστηριότητες που προσφέρονται στην Περιφέρεια Κορυτσάς ο επισκέπτης θα αποκτήσει πλήρη εικόνα για τη διασυνοριακή περιοχή παρέμβασης και θα νιώσει μέρος της τοπικής κοινωνίας. Με τη θερμή τους υποδοχή και τη φιλοξενία τους οι κάτοικοι και των δύο πλευρών της διασυνοριακής περιοχής Ελλάδας-Αλβανίας θα τον κάνουν να νοσταλγεί τον τόπο και να θέλει να τον επισκεφτεί ξανά και ξανά. Αυτό θα επιτευχθεί αν η τοπική κοινωνία ανοίξει διάπλατα την αγκαλιά της και τον κάνει να νιώσει οικεία, δίνοντάς του κάθε φορά που επιστρέφει και καινούριες προκλήσεις, μέσω της ανάπτυξης καινούριων βιοτουριστικών υποδομών και προϊόντων/υπηρεσιών.

Η δημιουργία ενός κοινού τοπικού σήματος για τα βιοτουριστικά προϊόντα και τις υπηρεσίες της περιοχής θα ισχυροποιούσε τη θέση της διασυνοριακής περιοχής παρέμβασης έναντι ανταγωνιστικών προορισμών. Επιδιώκεται η δημιουργία σήματος που θα καλύπτει όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες στους τομείς του βιοτουρισμού, μετά από ανταλλαγή απόψεων και σε συμφωνία με εκπροσώπους επιμελητήριων, συνεταιρισμών κ.λ.π. αλλά και εκπροσώπους άλλων εμπορικών σημάτων.

Ψηφιακό βιοτουριστικό προϊόν

Ο βιοτουρισμός ως ψηφιακό προϊόν

Ο ηλεκτρονικός τουρισμός είναι κατανοητό πως επηρεάζει όλη την τουριστική επιχειρηματικότητα, η οποία περιλαμβάνει τους τουρίστες, τους ταξιδιωτικούς πράκτορες, τις επιχειρήσεις, τους ταξιδιωτικούς διαδικτυακούς τόπους, τα μοντέλα συνεργασίας που αναπτύσσονται μεταξύ των προορισμών και τους τουριστικούς προμηθευτές.

Γενικά, στον ηλεκτρονικό τουρισμό επωφελούνται όλοι οι παράγοντες που ανήκουν στην τουριστική αλυσίδα. Όσον αφορά τους καταναλωτές, έχουν:

• Πρόσβαση σε πληθώρα πληροφοριών
• Καλύτερη ενημέρωση
• Καλύτερες επιλογές αφού συγκρίνουν, διαμορφώνουν δική τους άποψη και τελικά επιλέγουν την υπηρεσία που τους συμφέρει
• Μπορούν να διαβάσουν κριτικές άλλων τουριστών για παρεχόμενες υπηρεσίες ή αντίστοιχα να γράψουν οι ίδιοι τη γνώμη τους.
• Όσον αφορά τις επιχειρήσεις:

Επεκτείνονται

Κατανοούν τις ανάγκες των καταναλωτών

Βελτιώνουν τις παρεχόμενες υπηρεσίες τους

Σταθεροποιούνται οι σχέσεις με τους πελάτες τους αφού δημιουργούνται σχέσεις εμπιστοσύνης

Βελτιώνεται η εικόνα της ίδιας της εταιρίας.

• Σχετικά με τους προορισμούς:

Αναδεικνύονται

Δεν εξαρτώνται πλέον μόνο από τους τουριστικούς πράκτορες

Προωθούνται πολιτισμοί σε διεθνές επίπεδο

Βελτιώνονται οι παρεχόμενες υπηρεσίες λόγω του ανταγωνισμού.[14]

Στις ειδικές μορφές τουρισμού η διαδικτυακή πύλη αναδεικνύει τη φυσιογνωμία και καινοτομία του ολοκληρωμένου βιοτουριστικού προϊόντος.

Αξιοποιεί όλες τις εφαρμογές πληροφοριακών τεχνολογιών, όπως τα λογισμικά χαρτογράφησης και τα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (GIS).

Η σημασία του portal και η δομή του

Η σημασία του portal “www.cbc–biotourism–portal.eu” στο έργο ορίζεται από τη διαμόρφωση του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος σε σχέση με την προώθηση του τουριστικού προϊόντος. Αυτό σημαίνει δημιουργία συναντίληψης στην τοπική κοινωνία για την ποιότητα του τουριστικού προϊόντος που προσφέρεται και ταυτόχρονα συστηματική προβολή προς το εξωτερικό περιβάλλον.

Με τη νέα ηλεκτρονική πύλη το σύνολο των φορέων και επιχειρηματιών του συγκεκριμένου τομέα του τουρισμού θα μπορεί να περιορίσει τα λειτουργικά του κόστη, να διευκολύνει τον εκάστοτε επιχειρηματία, αλλά και να προσεγγίσει τον τελικό καταναλωτή με στόχο να μετατρέψει τις ηλεκτρονικές επισκέψεις σε πραγματικές αφίξεις τουριστών στην περιοχή. Με αυτόν τον τρόπο, γίνεται πράξη η ομογενοποιημένη στρατηγική ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στον τομέα του βιοτουρισμού.[15]

Η δομή του καθορίζεται από την ίδια τη σύνθεση του βιοτουριστικού προϊόντος στην ολιστική του προσέγγιση, ενώ λαμβάνει υπόψη τη διαδεδομένη πρακτική του Ηλεκτρονικού Τουρισμού ή e-Tourism, που αποτελεί έναν εξελισσόμενο τομέα που ορίζεται ως η χρήση των τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στην ανάπτυξη του τουριστικού προϊόντος.

Φυσικά, ο ρόλος του portal είναι διαμεσολαβητικός, δηλαδή το μέσο ανάπτυξης του βιοτουριστικού προϊόντος και ο σκοπός του έγκειται στην παρακίνηση επισκεψιμότητας της περιοχής από ανθρώπους με ειδικά ενδιαφέροντα και αναπτυγμένη περιβαλλοντική και κοινωνική συνείδηση.

Marketing plan

Σε αντιδιαστολή με το παραδοσιακό τουριστικό marketing, το σύγχρονο marketing υποστηρίζει ότι ο τουρισμός είναι ένα διαφοροποιημένο προϊόν που πουλάει κατά κύριο λόγο εμπειρίες και ως εκ τούτου βασίζεται περισσότερο στις παρεχόμενες υπηρεσίες και όχι τόσο στα υλικά αγαθά που εμπεριέχει.

Η περιοχή των Πρεσπών δεν ευνοεί την ανάπτυξη του συμβατικού μοντέλου, εποχιακής σε μεγάλο βαθμό, βιομηχανίας στον τομέα του μαζικού τουρισμού, που έχει αναπτυχθεί στη νησιωτική κυρίως Ελλάδα και τις παραθαλάσσιες περιοχές. Αντίθετα, πληροί όλες τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του βιοτουρισμού. Διαθέτει πλούσιους φυσικούς πόρους, όπως βουνά, λίμνες, μοναδική χλωρίδα και πανίδα, πολιτισμική, αρχαιολογική και θρησκευτική κληρονομιά, γαστρονομία και άλλους πόλους έλξης κοινωνικής εμπειρίας στην ύπαιθρο και τα γραφικά χωριά της περιοχής.

Με την πάροδο των χρόνων και όσο οι τουρίστες γίνονται πιο έμπειροι και απαιτητικοί τόσο χρειάζεται και το τουριστικό προϊόν να προσφέρει μια πιο προσωποποιημένη και ποιοτική σχέση με τους τουρίστες. Ζητούμενο είναι να αναπτυχθούν καλές πρακτικές κοινωνικών εμπειριών, κάνοντας τους τουρίστες ενεργούς πρωταγωνιστές των διακοπών τους. Οι επισκέπτες της περιοχής αναζητούν μια γνήσια, μη μαζική ατμόσφαιρα και γι’ αυτό το ολοκληρωμένο βιοτουριστικό προϊόν πρέπει να συνάδει με την περιβαλλοντική ευαισθησία τους. Σημαντικό κομμάτι του σχεδιασμού marketing είναι, επίσης, η εξατομικευμένη προσέγγιση των αποδεκτών του τελικού προϊόντος, παρέχοντάς τους σαφείς, έγκυρες και επικαιροποιημένες πληροφορίες σχετικά με τα φυσικά, παραγωγικά, πολιτιστικά διαθέσιμα της περιοχής.[16]

Το όλο σχέδιο, παράλληλα, αποσκοπεί στην αύξηση έντασης αξιοποίησης των υφιστάμενων υποδομών (ενεργητικό) και με αυτό τον τρόπο στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας στην περιοχή για όλη την τοπική κοινωνία. Η αξιοποίηση όλων των φυσικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής βασίζεται στην έξυπνη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων μέσα από τις «Κοινωνικές Αναπτυξιακές Συμπράξεις» που εξασφαλίζουν τη συμμετοχικότητα της τοπικής κοινωνίας στην κοινωνική επιχειρηματικότητα, που με τη σειρά της συνδυάζει την αξιοποίηση ανενεργών ανθρώπινων πόρων με τη μόχλευση των κοινωνικών αναγκών που οδηγούν στην επιχειρηματικότητα για την αντιμετώπισή τους. Επομένως, «κλειδί» του όλου στρατηγικού σχεδίου είναι η ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας που απορροφά ανενεργούς πόρους, προσφέροντας νέα τουριστικά αγαθά και υπηρεσίες.

Το σχέδιο επικεντρώνεται στις αρχές και τις καλές πρακτικές της πολιτιστικής και πράσινης επιχειρηματικότητας που αποτελούν τα βασικά εργαλεία κινητοποίησης των ανθρώπινων πόρων στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης και παράλληλο διατηρήσιμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την τοπική κοινωνία.

Η «βιωσιμότητα» των προτεινόμενων παρεμβάσεων θα κριθεί από τον άρτιο σχεδιασμό, τη ρεαλιστική ιεράρχηση αναγκών, την ένταξη των διαθέσιμων πόρων στον επιχειρησιακό σχεδιασμό και την αναβάθμιση των ανθρώπινων πόρων μέσω της επιμόρφωσης και δια βίου μάθησης σε καινοτόμες προσεγγίσεις και τεχνολογίες. Για παράδειγμα, η ίδρυση κοινωνικής αναπτυξιακής σύμπραξης, εταιρείας λαϊκής βάσης, για επενδύσεις στις εναλλακτικές καλλιέργειες στις διαθέσιμες εκτάσεις της περιοχής, μπορεί να είναι μια επιτυχημένη παρέμβαση.

Αναλυτικά το Σχέδιο Μάρκετινγκ περιγράφεται στο σχετικό εγχειρίδιο.

Κοινωνικό marketing – δικτύωση

Η ανάπτυξη και προώθηση του ολοκληρωμένου βιοτουριστικού προϊόντος της περιοχής, απαιτεί την παράλληλη λειτουργία των κοινωνικών ανθρώπινων δικτύων που διαρθρώνονται μέσα απ’ τις Κοινωνικές Συμπράξεις, στις οποίες συγκαταλέγονται οι επιχειρήσεις, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι τοπικοί παραγωγοί, ομάδες πληθυσμού με ανθρώπινα δίκτυα εκτός περιοχής και διακρατικά. Ο συντονισμός των δράσεών τους και η συστημική προσέγγιση που απαιτείται επιτυγχάνεται με τη μεταξύ τους δικτύωση.

Η δικτύωση δεν είναι μια ενέργεια αλλά μια συστηματική διαδικασία που απαιτεί χρόνο και έχει ως βασικό της άξονα την προσφορά και την ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας, σε αντίθεση με τη στενή έννοια των πωλήσεων. Πρόκειται για έναν οργανωμένο τρόπο δημιουργίας σχέσεων αμοιβαίου οφέλους με ανθρώπους του τομέα ενδιαφέροντος και στη συνέχεια με όσους ανθρώπους αυτοί γνωρίζουν και συνεργάζονται.

Είναι αυτό που γίνεται μέσα απ’ τη συνολική δικτύωση που έχει το Πανελλήνιο Παρατηρητήριο των οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, που σημαίνει και κοινωνική οργάνωση για ένα σκοπό, δηλαδή ανθρώπινα δίκτυα, αλλά και τα social media.

Η υιοθέτηση της στρατηγικής του κοινωνικού μάρκετινγκ στην όλη διαδικασία προσέγγισης του κοινού στόχου όλων των εμπλεκόμενων στο Βιοτουρισμό είναι κρίσιμος παράγοντας αποτελεσματικότητας.

Το κοινωνικό μάρκετινγκ μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οποιαδήποτε κατάσταση στην οποία μία κρίσιμη κοινωνική συμπεριφορά είναι επιθυμητό να αλλάξει προς μια πιο αρμόζουσα στις συνθήκες και βασίζεται στην εκούσια συμμόρφωση του κοινωνικού συνόλου και όχι στις νομικές, οικονομικές ή καταναγκαστικές μορφές επιρροής.

Πρόκειται για μία προσπάθεια προώθησης κάποιας επιθυμητής κοινωνικής συμπεριφοράς με τη χρήση ενός μοντέλου στηριγμένου στην παραδοσιακή λογική του μάρκετινγκ, έτσι ώστε να επηρεαστεί η ομάδα στόχος και να αποδεχτεί εθελοντικά μια συμπεριφορά προς όφελος των ατόμων, των ομάδων ή και του συνόλου της τοπικής κοινωνίας.[17]

Σε όσες περιπτώσεις ο στόχος επιτυγχάνεται καθοριστικό ρόλο σε αυτή την επιτυχία διαδραματίζει από τη μία η ενεργητική ακρόαση του κοινού και η κατανόηση των αναγκών του και από την άλλη οι συντονισμένες δράσεις των αρμόδιων.

Συνδυασμός πακέτων

Στα πλαίσια του Βιοτουρισμού, δεν είναι η περιοχή από μόνη της λόγος επιλογής των διακοπών, αλλά οι δραστηριότητες που δημιουργούνται από το σύνολο όλων όσων προσφέρουν οι γραμμές παραγωγής της περιοχής, όπως τουριστικοί πράκτορες, αγρότες, έμποροι, ξενοδόχοι κ.α., καθώς και οι φυσικοί και πολιτιστικοί της πόροι. Οι δραστηριότητες αυτές ανταποκρίνονται στα διαφορετικά ενδιαφέροντα των επισκεπτών, δημιουργώντας συγκεκριμένα θέματα, π.χ. ‘‘δρόμοι του κρασιού’’.

Οι γραμμές παραγωγής της περιοχής αλλάζουν το πώς οι καταναλωτές αντιλαμβάνονται την περιοχή των Πρεσπών και είναι ένα ισχυρό εργαλείο για τη διαχείριση των δράσεων των επιχειρηματιών και των οικονομικών και πολιτικών επιλογών των φορέων.

Οι γραμμές παραγωγής πρέπει να αλληλοσυνδέονται για τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης βιοτουριστικής προσφοράς στην περιοχή, αυξάνοντας έτσι τον αριθμό των εναλλακτικών επιλογών.

Σε καθαρά επιχειρηματικό επίπεδο, είναι αναγκαία η συνεργασία των επαγγελματιών τουρισμού για να καλύπτουν ανάγκες των τουριστικών πακέτων. Για παράδειγμα, οι ξενώνες χρειάζεται να συντονίζονται μεταξύ τους ώστε να φιλοξενούν συγκεκριμένο αριθμό τουριστών που απαιτεί συνεννόηση δεκάδων επιχειρηματιών.

Διαδικτυακό Επικοινωνιακό marketing

Με τη σωστή χρήση, η κοινωνική δικτύωση μπορεί να φέρει σημαντικά οφέλη στους φορείς της τοπικής οικονομίας, βελτιστοποιώντας την επικοινωνία των επαγγελματιών, την ανταλλαγή πληροφοριών, τη συνεργασία μεταξύ των ομάδων ανά διαφορετικές γεωγραφικές τοποθεσίες, αλλά και εκμηδενίζοντας την απόσταση μεταξύ του οργανισμού και των πελατών, καθώς και των προμηθευτών.

Στο πλαίσιο αυτό, η  χρήση των Ιστοχώρων Κοινωνικής Δικτύωσης ως εργαλείου marketing πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ενιαία επιχειρηματική κίνηση marketing που αλληλεπιδρά με τις άλλες καμπάνιες marketing.

Για να υπάρχει συντονισμός και καλύτερος έλεγχος στις δραστηριότητες πρέπει όλες να συγκεντρώνονται σε έναν μοναδικό, ιδιόκτητο χώρο, την ιστοσελίδα “www.cbc-biotourism-portal.eu”. Όλες οι αναφορές στους Ιστοχώρους Κοινωνικής Δικτύωσης πρέπει να καταλήγουν και να ξεκινάνε από εδώ. Ο πυρήνας του διαδικτυακού marketing θα είναι αυτός ο ιστοχώρος.

Όπως το email διευκόλυνε τους ρυθμούς εργασίας στη δεκαετία του ΄90, η επιχειρηματική κοινωνική δικτύωση έχει ήδη αρχίσει να αποτελεί τον κινητήριο μοχλό για περισσότερη ευελιξία και περισσότερες αλλαγές τον 21ο αιώνα. Παρακολουθώντας τον τρόπο με τον οποίο η συνεργασία και η επικοινωνία συνεχώς εξελίσσονται, φαίνεται ότι τα εργαλεία που χρησιμοποιεί ο κόσμος σήμερα – email, instant messaging, τηλεδιάσκεψη και κοινωνική δικτύωση – θα ενωθούν, αποτελώντας μέρος εφαρμογών με τρόπο που θα αυξήσει τη συνεργασία και θα μεταμορφώσει τον τρόπο που οι άνθρωποι εργάζονται.

Η κοινωνική δικτύωση λειτουργεί ως ένα μέσο σύνδεσης όλων των εργαλείων συνεργασίας και όχι ως ένα ξεχωριστό website ή μία ξεχωριστή εφαρμογή που αποτελεί μία επιπλέον δραστηριότητα για επιχειρηματίες και ιδώτες.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στοιχείο των κοινωνικών δικτύων του web αποτελεί το γεγονός ότι η ανάπτυξή τους ξεκίνησε από τους ίδιους τους χρήστες, δηλαδή από κοινότητες ανθρώπων που έχουν κοινά ενδιαφέροντα και εκμεταλλεύονται  τα χαρακτηριστικά του Διαδικτύου για να μοιραστούν και να αναπτύξουν περαιτέρω το ενδιαφέρον τους.

Τα βασικά που πρέπει να λαμβάνονται πάντα υπόψη για να διατηρηθεί η προώθηση του βιοτουριστικού προϊόντος των Πρεσπών σε ανταγωνιστικά επίπεδα, σύμφωνα με το παραπάνω μοντέλο, είναι τα εξής:

• Να δημοσιεύεται κατάλληλο και υψηλής αξίας Περιεχόμενο στο κοινό που από την Έρευνα Αγοράς και την Βελτιστοποίηση έχει προσδιοριστεί ως κατάλληλο για μια επιτυχημένη προώθηση.
• Να διαδίδεται και να συντονίζεται το Περιεχόμενο στις πλατιές μάζες του Διαδικτύου και των Ιστοχώρων Κοινωνικής Δικτύωσης έτσι ώστε αυτές με τη σειρά τους να το μεταφέρουν ακόμη πιο μακριά.[18]

Εκθέσεις

Στην Ελλάδα έχουμε παράδοση στο να ξοδεύουμε σημαντικά κονδύλια για τουριστική προβολή, αλλά δυστυχώς με αναποτελεσματικό τρόπο. Εάν δούμε την εμπειρία από τη δουλειά που έχει γίνει σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης τα τελευταία χρόνια, σημαντικά κονδύλια έχουν διατεθεί με πολύ αναποτελεσματικό τρόπο. Αυτό έχει να κάνει με το ότι δεν υπάρχει επαγγελματισμός στον τρόπο που σχεδιάζουμε την τουριστική προβολή.

Παρόλο που το διαδίκτυο, η προσωπική επαφή του πελάτη με τον τουριστικό επιχειρηματία, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος στον τρόπο με τον οποίο επιλέγεται πλέον ο προορισμός για τις διακοπές, η συμμετοχή σε εθνικές και διεθνείς εκθέσεις μπορεί να προσθέσει αξία στο όλο εγχείρημα.[19]

Τα περίπτερα θα πρέπει να είναι πλούσια διακοσμημένα με αντιπροσωπευτικά φωτογραφικά θέματα από όλη την περιοχή των Πρεσπών στα οποία να γίνονται στοχευμένη προβολή των φυσικών, πολιτιστικών και παραγωγικών διαθέσιμων της περιοχής, των εναλλακτικών μορφών τουρισμού που προσφέρονται στην περιοχή, των τοπικών προϊόντων, των σιδηροδρομικών και αεροπορικών συνδέσεων της περιοχής με ευρωπαϊκούς προορισμούς και γενικότερα των υποδομών της περιοχής. Στα τουριστικά αυτά περίπτερα, έμπειρα και εξειδικευμένα άτομα, γνώστες του βιοτουριστικού προϊόντος των Πρεσπών, θα δίνουν πληροφορίες στο κοινό και θα διανέμουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό.[20]

Επιπρόσθετα, η ανάπτυξη Συνεδριακού Τουρισμού στην περιοχή, μπορεί να αποτελέσει μια ακόμα παράμετρο για την προσφορά ολοκληρωμένου βιοτουριστικού προϊόντος.

Πρόκειται για μια μορφή εναλλακτικού τουρισμού, που τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει ραγδαία ανάπτυξη και στην Ελλάδα. Όταν μιλάμε για Συνεδριακό Τουρισμό εννοούμε τον τουρισμό ο οποίος σχετίζεται με την συμμετοχή σε εκθέσεις, συνέδρια κλπ. Ο συνεδριακός τουρισμός αντιπροσωπεύει μια σημαντική αγορά σε διεθνές επίπεδο. Επιπλέον έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει και σημαντική προσφορά-συμβολή στην οικονομία της χώρας υποδοχής. Ως εναλλακτική μορφή τουρισμού διαθέτει επίσης πολύ σημαντικό αναπτυξιακό δυναμικό.

Ο Συνεδριακός τουρισμός έχει θετικές οικονομικές επιδράσεις που μεταξύ τους περιλαμβάνονται η ανταλλαγή ιδεών και τεχνογνωσίας, η καλλιέργεια των επιχειρηματικών και επιστημονικών επαφών, ενώ σημαντική είναι η συμβολή του στην απασχόληση καθώς και στην αύξηση του εισοδήματος τόσο σε τοπικό όσο και περιφερειακό επίπεδο.[21]

Σημαντικό ρόλο για την ανάπτυξη του συνεδριακού τουρισμού στις Πρέσπες, διαδραματίζει η διαθεσιμότητα των απαραίτητων υποδομών και υπηρεσιών, όπως αμφιθεάτρων, αιθουσών συνεδρίων, εκθεσιακών χώρων, καταλυμάτων, υποδομών για καφέ και εστίαση, υπηρεσιών διερμηνείας, κλπ. Η γεωγραφική θέση, η πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής, η εύκολη πρόσβαση στον τόπο πραγματοποίησης του συνεδρίου ή έκθεσης είναι κρίσιμοι παράγοντες για την προσέλκυση επισκεπτών.

Σε όλη τη διάρκεια της έκθεσης ή του συνεδρίου θα πρέπει να διοργανώνονται εκδηλώσεις γευσιγνωσίας και οινογνωσίας, προσφέροντας τσίπουρο, κρασί, γλυκά κουταλιού και άλλα τοπικά προϊόντα.

Θα γίνει και ψηφιοποίηση της έκθεσης για την πολιτιστική και φυσική κληρονομιά και την τουριστική υποδομή της περιοχής έρευνας για να μπορεί μεγαλύτερη μερίδα ενδιαφερομένων να έχει πρόσβαση στο περιεχόμενο, μέσω του ιστότοπου.

Διακρατικές ανταλλαγές

Σκοπός των Διακρατικών Ανταλλαγών είναι η προαγωγή της γνώσης σε θέματα κοινωνικής οικονομίας και βιοτουρισμού μέσω της ανταλλαγής απόψεων και της ανάπτυξης διαλόγου για τις στρατηγικές εκείνες που μπορούν να μεταφερθούν σε διαφορετικές περιοχές.

Κάθε Διακρατική Ανταλλαγή θα επικεντρωθεί σε συγκεκριμένα θέματα με σαφή σχεδιασμό των δραστηριοτήτων. Ανάλογα με τις διαπιστωμένες ανάγκες και τα θέματα στόχους, ο σχεδιασμός τους θα περιλαμβάνει τους πλέον κατάλληλους συνδυασμούς δραστηριοτήτων (τεχνικές επισκέψεις και/ή ξεναγήσεις, εργαστήρια ή σεμινάρια και ημερίδες με ειδικούς, κλπ.).

Βασικός στόχος είναι η ανάπτυξη μιας κοινής στρατηγικής για τη στήριξη και την ενίσχυση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας μέσω της μεταφοράς τεχνογνωσίας και της διάχυσης καλών πρακτικών (mainstreaming) με συναντήσεις, ομάδες εργασίας, εκπαιδευτικές επισκέψεις, με την ανάπτυξη κοινών συστημάτων, προϊόντων και διαδικασιών.[22] Οι Διακρατικές αυτές Ανταλλαγές στην περιοχή των Πρεσπών για να επιτύχουν το στόχο τους θα υποστηριχθούν με προγράμματα συνεργασίας με αντίστοιχες περιοχές που αναπτύσσουν θεματικό τουρισμό και Βιοτουρισμό ώστε να υπάρχει ανταλλαγή εμπειρίας σε κάθε επίπεδο.

Οριζόντια οργάνωση επικοινωνίας

Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έχουν πολλαπλασιαστεί οι συλλογικές οργανώσεις που ασχολούνται με το περιβάλλον, το Βιοτουρισμό και τον εθελοντισμό, με πλήθος σημαντικές αλλά και κατακερματισμένες δραστηριότητες στο χώρο της κοινωνικής οικονομίας, χωρίς ένα συνολικό σχεδιασμό για την αξιοποίηση αυτού του «κοινωνικού κεφαλαίου».

Εντούτοις στην χώρα μας, βρίσκεται σε εξέλιξη μια πιλοτική πρωτοβουλία και ένα ολοκληρωμένο σχέδιο οριζόντιας συνεργασίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Τ.Α.) και των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών η οποία εκδηλώνεται με «συμπράξεις» στο επίπεδο εκθέσεων περιβάλλοντος και εθελοντικής δράσης, καθώς και στο επίπεδο προώθησης της πράσινης κοινωνικής οικονομίας, χωρίς ακόμη να έχει εκδηλωθεί η στήριξη της κυβέρνησης.

Μέχρι τώρα έχουν πραγματοποιηθεί ανάλογες εκθέσεις στην Αθήνα, την Πάτρα και άλλες πόλεις της Αττικής, με την συμμετοχή πολλών οργανώσεων και ενεργών πολιτών. Από την συνεργασία αυτή έχουν προκύψει ήδη καλές πρακτικές. Οι δύο χώροι, Τ.Α. και οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών (ΚτΠ) συμπίπτουν στις επιλογές και θεωρούνται βασικοί συντελεστές του τρίτου τομέα, της κοινωνικής οικονομίας, με σημαντικά και μετρήσιμα αποτελέσματα. Το σχέδιο αυτό ανταποκρίνεται σε μια γενικότερη ανάγκη συνεργασίας ενός κατακερματισμένου εθελοντικού δυναμικού, το οποίο είναι διαθέσιμο και δεν αξιοποιείται στοχευμένα στο περιβάλλον και την κοινωνική οικονομία.

Εκεί που οι συνέργειες και συνεργασίες Τ.Α. και Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών (Ο.Κ.Π.) λειτουργούν και στηρίζονται και αποδίδουν καρπούς είναι στην τεχνογνωσία που διαθέτουν πολλές Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών σε θέματα εθελοντισμού και ανάπτυξης της κοινωνικής και πράσινης οικονομίας. Η αρμοδιότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να επιλύει άμεσα προβλήματα, καθιστά την συνεργασία των δυο αυτών εταίρων ικανή για την εκτέλεση Επιχειρησιακών Σχεδίων για την προστασία του περιβάλλοντος, τη μείωση της φτώχειας και την δημιουργία ευκαιριών στη κοινωνική και πράσινη οικονομία και το Βιοτουρισμό.

Η επιτυχία μιας τέτοιας συνέργειας διασφαλίζεται από το γεγονός ότι και Τ.Α. και οι Ο.Κ.Π. εκπροσωπούν το γενικό συμφέρον και βρίσκονται κοντά στις τοπικές κοινότητες. Επίσης και η Τ.Α. και Ο.Κ.Π. διαθέτουν την εμπειρία και την τεχνογνωσία για την παροχή πραγματικά προστιθέμενης αξίας σε πολλούς τομείς της ανάπτυξης, στον εθελοντισμό και στην κοινωνική και πράσινη οικονομία με πολλά πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα.

Έτσι η ανάπτυξη συνεργειών της Τ.Α. με την Κοινωνία των Πολιτών είναι σήμερα περισσότερο αναγκαία για να δημιουργηθούν και να διατηρηθούν σε μόνιμη βάση πρακτικές σύμπραξης και συμμετοχής του εθελοντισμού στις πολιτικές της Τ.Α. Έτσι όλη η κοινωνία μπορεί συντεταγμένα να συμμετάσχει στην ανάπτυξη με στρατηγικό τρόπο.

Το σχέδιο προσφέρει οργανωτικά την δυνατότητα συμμετοχής αλλά και το περιεχόμενο κινήτρων ώστε οι ενεργοί πολίτες να συνεισφέρουν σε κοινωνικούς σκοπούς, με μετρήσιμα αποτελέσματα.

Η προοπτική αυτή δεν είναι μόνο μια θεωρητική προσέγγιση αλλά υπάρχουν διαθέσιμες καλές πρακτικές και δεδομένα που πρέπει να ληφθούν υπόψη.

Το portal, για παράδειγμα, θα πρέπει να λειτουργεί ως κόμβος οριζόντιας επικοινωνίας τόσο των επιχειρησιακά εμπλεκόμενων με το προϊόν του βιοτουρισμού αλλά και σε επίπεδο κοινωνίας των 2 συνεργαζόμενων πλευρών.

Ηλεκτρονική μάθηση

Υπάρχει ηλεκτρονική πλατφόρμα όπου όλα τα παραπάνω προσφέρονται με τη μεθοδολογία της ηλεκτρονικής μάθησης με ειδικό link στο portal.

Στην ηλεκτρονική αυτή πλατφόρμα θα είναι διαθέσιμο όλο το ψηφιακό περιεχόμενο που θα παραχθεί από την προετοιμασία του εκπαιδευτικού υλικού για τις βέλτιστες πρακτικές για την ανατροπή της ανεργίας σε επιχειρηματικότητα μέσω της εφαρμογής του Βιοτουρισμού και των δράσεων της κοινωνικής οικονομίας στον τουρισμό.

Η πλατφόρμα θα υποστηριχθεί με τεχνολογικά και διαδραστικά εργαλεία, όπως το σύστημα web-seminar. Το web-seminar είναι ένα δυναμικό εργαλείο παγκόσμιας εμβέλειας που μπορεί να παρέμβει και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές σε κάθε είδους πολιτιστική και επιστημονική δράση. Τα διαθέσιμα ηλεκτρονικά μαθήματα θα πραγματοποιούνται  βάσει των ενοποιημένων ενοτήτων που θα εμπεριέχονται σε αυτήν την ηλεκτρονική πλατφόρμα.

Αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη στρατηγικής στον τομέα του e-learning σε συνάφεια με τις ανάγκες του κοινού – στόχου, την εξοικείωσή του με τη σύγχρονη τεχνολογία, τους στόχους κάθε θεματικής ενότητας και τις διαθέσιμες τεχνολογικές υποδομές. Οι κύριες θεματικές της ηλεκτρονικής πλατφόρμας μάθησης είναι οι καλές πρακτικές στη δικτύωση, η βιωσιμότητα του βιοτουριστικού προϊόντος, οι διαδικασίες διαβούλευσης, η διοίκηση έργων στον τομέα του Βιοτουρισμού, οι χρηματοδοτικές κ.α. Η ηλεκτρονική πλατφόρμα έχει δημιουργηθεί με τέτοιες προδιαγραφές ώστε να υποστηρίζει την εκπόνηση ηλεκτρονικών μαθημάτων για 200 άτομα το χρόνο.

Ο τελικός στόχος αυτής της δράσης έγκειται στην παροχή βιωματικής γνώσης στους συμμετέχοντες στον τομέα των σύγχρονων καλών πρακτικών Βιοτουρισμού. Έμμεσα, θα συμβάλει και στη διάδοση των γνώσεων και τη δικτύωση.

Ψηφιακή βιβλιοθήκη

Η ψηφιακή βιβλιοθήκη μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά παρέχοντας όλο της το υλικό σε ψηφιοποιημένη μορφή.

Παρέχει ουσιαστικά στον χρήστη εύκολη και γρήγορη πρόσβαση στη γνώση από οποιοδήποτε σημείο χωρίς να απαιτείται φυσική παρουσία, αφού η πληροφορία είναι πάντοτε διαθέσιμη με τρόπο πολλαπλής πρόσβασης, αφού την ίδια πηγή μπορούν να τη χρησιμοποιούν ταυτόχρονα πολλοί χρήστες. Εξασφαλίζει μάλιστα τη δομημένη προσέγγιση του περιεχομένου από το χρήστη. Προσφέροντας διασυνδέσεις (links) και σε άλλο υλικό άλλων διαδικτυακών ιστοτόπων, συμβάλλει έμμεσα και στη δικτύωση. Η ανανέωση των πληροφοριών και η όλη διαδικασία αναπαραγωγής καθίσταται δυνατή μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, ώστε οι διαθέσιμες πληροφορίες να είναι επικαιροποιημένες και έγκυρες.

Η ψηφιακή βιβλιοθήκη σκοπό έχει να παρέχει ψηφιακό θεματικό πολιτιστικό και περιβαλλοντικό περιεχόμενο σε όλους τους τομείς που σχετίζονται με το Βιοτουρισμό.

Θα λειτουργεί ως τράπεζα ιδεών του επιστημονικού υλικού της περιοχής και θα παρέχει πρόσβαση σε όλες τις μελέτες του έργου. Θα είναι η ψηφιακή βάση δεδομένων με τις ορθές πρακτικές για την προώθηση του βιώσιμου τουρισμού και της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς της περιοχής των Πρεσπών, συνδυάζοντας κείμενο, εικόνα και ενδεχομένως ηχητικά ντοκουμέντα, όπου κρίνεται σκόπιμο.

Ψηφιακές διαδρομές – Εικονική πραγματικότητα

Στην προτεινόμενη ηλεκτρονική εφαρμογή θα περιέχεται υλικό που θα αφορά τα φυσικά, παραγωγικά και πολιτιστικά διαθέσιμα της περιοχής που σχετίζονται με την βιοτουριστική ανάπτυξη των Πρεσπών.

Καθορίζονται συγκεκριμένες ψηφιακές διαδρομές virtual reality ώστε να δύναται ο ψηφιακός επισκέπτης να σχηματίσει εικόνα της περιοχής και ενδεχομένως μ’ αυτό τον τρόπο να θελήσει να την επισκεφτεί.

Έτσι, ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί εικονικά σε διάφορους χώρους και μνημεία, λαμβάνοντας την απαραίτητη πληροφόρηση μέσω φωτογραφιών και πρωτότυπων κειμένων.

Στόχος και αναμενόμενο αποτέλεσμα της δράσης είναι η προβολή της περιοχής στο ευρύ κοινό και η αύξηση της επισκεψιμότητάς της, μέσα από την ανάδειξη των πολιτιστικών και φυσικών της διαθεσίμων.

Φορείς ανάπτυξης του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος

Οικονομικό προφίλ Δήμου Πρεσπών

Η οικονομία του δήμου Πρεσπών χαρακτηρίζεται κυρίως ως πρωτογενής. Το 68,33% της οικονομικής δραστηριότητας του πληθυσμού αφορά στη γεωργία ενώ μόνο το 11,76% απασχολείται στον δευτερογενή τομέα και το 19,91% στον τριτογενή.

Πρωτογενής Τομέας: Ο Δήμος Πρεσπών είναι ένας κατεξοχήν αγροτικός δήμος, αφού η κύρια απασχόληση των περισσότερων κατοίκων είναι στον πρωτογενή τομέα. Ο Δήμος Πρεσπών μάλιστα ανήκει στην 4^η ειδική ζώνη αγροτικής ανάπτυξης με τα σημαντικότερα προϊόντα, σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο της ΠεριφέρειαςΔυτικής Μακεδονίας «Καλάθι προϊόντων Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας».        

Στον πρωτογενή τομέα, εκτός από την παραγωγή αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, υπάρχει επίσης δραστηριότητα και στον τομέα της αλιείας. Αποτελεί κύρια απασχόληση για τον πληθυσμό του χωριού Ψαράδες ενώ λειτουργεί και ο αγροτικός Αλιευτικός Συνεταιρισμός Ψαράδων.

Δευτερογενής Τομέας: Ο δευτερογενής τομέας, της μεταποίησης, στον Δήμο Πρεσπών δεν είναι ανεπτυγμένος λόγω έλλειψης των απαραίτητων υποδομών.

Τριτογενής Τομέας: Στον τριτογενή τομέα, οι υπηρεσίες αναπτύσσονται κυρίως σε δύο τομείς: στον τομέα παροχής των βασικών υπηρεσιών για τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και στον τομέα του τουρισμού όπου μεγαλύτερο ποσοστό σύμφωνα με τα δεδομένα της ΕΣΥΕ παρουσιάζουν τα δημοτικά διαμερίσματα Αγ. Γερμανός, Λαιμός, Ανταρτικό, Ψαράδες και Πισοδέρι.[23]

Οικονομικό Προφίλ Περιφέρειας Κορυτσάς

Η οικονομία της Κορυτσάς βασίζεται κυρίως στις ελαφρές βιομηχανίες, τις κατασκευές, το εμπόριο και τις υπηρεσίες. Αυτοί οι τομείς αποτελούν τους κυρίαρχους τοπικούς εργοδότες. Ο τουρισμός έχει παγιωθεί στην περιοχή μέσα από την εκμετάλλευση πολιτιστικών αγαθών καθώς και ορισμένων φυσικών αξιοθέατων των γύρω περιοχών.

Η ανακαίνιση δρόμων που συνδέουν τα πιο κοντινά συνοριακά περάσματα με την Ελλάδα και τη FYROM, έχουν διευκολύνει τη σχέση της Κορυτσάς  με την ευρύτερη εθνική οικονομία και της διεθνείς αγορές στον 8^ο διάδρομο. Η επιχειρηματικότητα στην περιοχή της Κορυτσάς έχει αρκετές  ευκαιρίες να γίνει πιο ενεργή σε εθνικό και διεθνές επίπεδο αγορών. Συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με άλλες βαλκανικές χώρες θα βοηθήσουν στη βελτίωση του οικονομικού κλίματος την ίδια στιγμή που οι επιχειρήσεις προσπαθούν να καλύψουν τα κενά και να γίνουν ανταγωνιστικές με τις επιχειρήσεις των γειτονικών χωρών.  Συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου λειτουργούν στη Βουλγαρία, την Κροατία, την Πρώην Γιουγκοσλαβία, τη Σερβία, τη Ρουμανία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και τη Μολδαβία.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ: Επί του παρόντος , στην Κορυτσά υπάρχουν 34 ενεργές κατασκευαστικές εταιρίες από τις οποίες μερικές είναι καλά δομημένες και έχουν αναπτύξει επιχειρηματικές σχέσεις  με διεθνείς οργανισμούς. Η κατασκευαστική βιομηχανία είναι αρκετά δυναμική και παρουσιάζει δυνατότητες για περαιτέρω ανάπτυξη λαμβάνοντας υπόψη τις αυξανόμενες ανάγκες για εργασιακή ασφάλεια. Οι άνθρωποι που μετακινούνται από την επαρχία στην πόλη και οι μετανάστες ενδέχεται να εργαστούν σε αυτόν τον τομέα. Η ανακαίνιση των δημοσίων υποδομών μπορεί επίσης να προσφέρει τεράστιες ευκαιρίες επαγγελματικής αποκατάστασης.

ΚΛΩΣΤΟΥΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ:  Ο τομέας αυτός καταλαμβάνει περίπου το 33% της τοπικής οικονομίας. Στην Κορυτσά,  στον τομέα της βιομηχανίας παραδοσιακά κυριαρχούσε η κατασκευή πλεκτών και χαλιών. Η παράδοση συνεχίζεται με το μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων και εργαζομένων (ο αριθμός κυμαίνεται  μεταξύ 4.500-5000 ατόμων, από τα οποία οι περισσότερες είναι γυναίκες) σε αυτόν τον τομέα. Η βιομηχανία αυτή γενικά αναπτύσσεται μέσα από συμπράξεις με ελληνικές επιχειρήσεις. Η πρώτη ύλη της βιομηχανίας συνήθως εισάγεται. Η τοπική αγορά παρουσιάζει ακόμα μεγάλες δυνατότητες  ανάπτυξης και αυτός ο τομέας μπορεί να εξαπλωθεί.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ: Η Κορυτσά είναι το επίκεντρο για τη βιομηχανική  μεταποίηση γεωργικών προϊόντων. Τα προϊόντα αυτά προέρχονται από τις περιοχές γύρω από την Κορυτσά και  πολλές επιχειρήσεις μεταποίησης  έχουν συγκεντρώσει σχετικές ποσότητες τροφίμων:  όπως αλεύρι, ζάχαρη, κρέας και τα παράγωγα του, γαλακτοκομικά προϊόντα, αλκοολούχα αναψυκτικά και σαλιγκάρια.

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ: Υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες που σχετίζονται με την ανάπτυξη του τουρισμού στην περιοχή της Κορυτσάς λόγω του πλούτου της ιστορίας, του πολιτισμού και της φυσικής ομορφιάς της περιοχής. Εκατομμύρια χρόνια ιστορίας και πολιτισμού δημιούργησαν μια ελκυστική και ενδιαφέρουσα περιοχή για να επισκεφτεί κανείς και να ανακαλύψει. Η Κορυτσά έχει αναφερθεί ως κάστρο από το 1280 και από το 1431 υπάρχουν έγγραφα που μιλούν για κάστρο που κατοικείται. Μετά το 1484, η Κορυτσά άρχισε να εξαπλώνεται και να αναπτύσσεται με όλα τα στοιχεία που την καθιστούν αστική και περιφερειακή ζώνη. Η πόλη της Κορυτσάς υπήρξε μέρος των πολιτιστικών και εμπορικών ανταλλαγών με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τον Αρχαίο Ελληνικό κόσμο. Η περιοχή κατοικείται από τα αρχαία χρόνια. Τα νεολιθικά ερείπια 6000 χρόνων, αποδεικνύουν την ύπαρξη γηγενών πληθυσμών . Εκτός από τα αρχαιολογικά ευρήματα, η Κορυτσά είναι γνωστή στα Βαλκάνια για τις ευκαιρίες αναψυχής που προσφέρει ο φυσικός  πλούτος, ιδιαιτέρως  της γύρω περιοχής , και την καθιστά πόλο έλξης για πεζοπόρους, εραστές της φύσης, βοτανολόγους και ζωολόγους. (research study- Korca ENG p4-5)

Συνεπώς, φαίνεται ότι ο Βιοτουρισμός σε ορεινές περιοχές όπως η Κορυτσά μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της φτώχειας, την οικονομική ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων και την προστασία ευαίσθητων οικοσυστημάτων(9c p25).

Oικονομικές τάσεις ανάπτυξης στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας – Αλβανίας

Από την αναλυτική παρουσίαση όλων των φυσικών, παραγωγικών και πολιτιστικών διαθέσιμων που συνθέτουν το κοινό βιοτουριστικό προϊόν γίνεται αντιληπτό ότι η περιοχή πληροί τις προϋποθέσεις που επιτρέπουν τη διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το Βιοτουρισμό. Υπάρχει ένα γενικό συμφέρον και ενδιαφέρον στη διασυνοριακή περιοχή για την αύξηση του αριθμού των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και επιχειρηματικών πρωτοβουλιών. Οι τοπικές αρχές είναι διατεθειμένες να στηρίξουν την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, μέσω στρατηγικών τοπικής ανάπτυξης και τοπικών φορολογικών πολιτικών και στις δύο πλευρές των συνόρων. Μηχανισμοί και προβλέψεις της ΕΕ, όπως ο ΜΠΒ – Γεωργία και Αγροτική Ανάπτυξη του μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας, βοηθούν επίσης τη διαφοροποίηση της αγροτικής οικονομίας και του αγροτικού τουρισμού. Ο βιοτουρισμός μπορεί να γίνει ένας από τους βασικούς μοχλούς οικονομικής ανάπτυξης στη διασυνοριακή περιοχή, δεδομένου του πλούτου της σε φυσικούς, πολιτιστικούς και ανθρώπινους πόρους.

Υπάρχει, ωστόσο, έλλειψη θεσμικού πλαισίου, καθώς και στήριξης από την εθνική πολιτική για τη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής. Η ανταγωνιστικότητα μεταξύ των μικρών επιχειρήσεων είναι αδύναμη και οι ικανότητες διαχείρισης είναι ανεπαρκείς και σε σοβαρή ανάγκη για περαιτέρω ανάπτυξη. Οι υποδομές και τουριστικές εγκαταστάσεις είναι επίσης πολύ περιορισμένες και χρήζουν βελτίωσης. Η ενίσχυση των τουριστικών υπηρεσιών παραμένει μια ουσιαστική ανάγκη και για τα δύο μέρη της διασυνοριακής περιοχής.[24]

Μοντέλο βιοτουριστικής ανάπτυξης

Το κλασικό μοντέλο ανάπτυξης των τουριστικών περιοχών, που υπαγόρευε το σχεδιασμό πολιτικής σε εθνικό επίπεδο, υιοθετώντας μια “από πάνω προς τα κάτω” προσέγγιση, θεωρείται πλέον αναποτελεσματικό για τους σκοπούς τη βιωσιμότητας της διασυνοριακής περιοχής Ελλάδας – Αλβανίας. Αντίθετα, προκύπτει η ανάγκη υιοθέτησης μιας “από κάτω προς τα πάνω” προσέγγισης.

Η διασυνοριακή αυτή περιοχή αποτελεί την κυρίαρχη βάση προκειμένου αφενός να γίνουν κατανοητές οι επιπτώσεις που επιφέρει η τουριστική ανάπτυξη και αφετέρου να γίνει ο στρατηγικός σχεδιασμός των απαραίτητων διαδικασιών και εργαλείων διαχείρισης. 

Η επίτευξη βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης δεν μπορεί να περιορίζεται στις δράσεις και πολιτικές του δημόσιου τομέα. Ίσα – ίσα απαιτεί τη συνέργεια μιας πλειάδας παραγόντων και συμβαλλόμενων ενδιαφερόμενων ομάδων που έχουν αρμοδιότητα, ευθύνη και ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη διασυνοριακή περιοχή Δήμου Πρεσπών – Περιφέρειας Κορυτσάς.

Οι συμβαλλόμενες ομάδες είναι:

• Οι οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών
• Η Τοπική Αυτοδιοίκηση
• Οι τουριστικές επιχειρήσεις
• Η τοπική κοινωνία
• Οι επισκέπτες αυτού του διασυνοριακού βιοτουριστικού προορισμού

Κάθε μια από αυτές τις ομάδες έχει διαφορετικούς και ως ένα βαθμό αντικρουόμενους στόχους και τρόπους δράσης, που πηγάζουν από την οπτική με την οποία προσεγγίζουν τη σύνθεση και ανάπτυξη του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος. Γι’ αυτό και κρίνεται επιτακτική η ανάγκη σύμπραξης και διαμόρφωσης ευέλικτων σχημάτων συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενων ομάδων για χάραξη κοινής στρατηγικής βιοτουριστικής ανάπτυξης στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας – Αλβανίας.   

ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Συνεργασία για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη της διασυνοριακής περιοχής σημαίνει ότι υιοθετούνται, ύστερα από διαπραγμάτευση, κοινές προσεγγίσεις ως προς τη διαχείριση του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος, βάσει κοινά καθορισμένων και αποδεκτών στόχων. Σημαίνει δέσμευση όλων των εμπλεκομένων ομάδων ότι θα αλλάξουν τη συμπεριφορά τους στις περιπτώσεις που κρίνεται σκόπιμο και θα αναλάβουν δράση εκ των προτέρων και όχι εκ των υστέρων, βάσει κοινών προδιαγραφών και στρατηγικών στόχων βιοτουριστικής ανάπτυξης.

Ένας από τους στρατηγικούς στόχους της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης μπορεί να είναι η στήριξη και ανάπτυξη της ολοκληρωμένης τουριστικής προσφοράς ως βάσεις για αειφόρο τουρισμό και Βιοτουρισμό. Το κλειδί για την υποστήριξη της αποτελεσματικής χρήσης των φυσικών πόρων της διασυνοριακής περιοχής προς όφελος της τοπικής οικονομίας αποτελεί η άμεση και καρποφόρα συνεργασία των τοπικών φορέων και ο συνδυασμός των υπηρεσιών τους, όπως αποτυπώνεται στο Σύμφωνο Διασυνοριακής Συνεργασίας “Σύνθεσης Και Ανάπτυξης Του Βιοτουρισμού στη διασυνοριακή περιοχή Δήμου Πρεσπών – Περιφέρειας Κορυτσάς”. Αυτά αποτελούν και τις βασικές αρχές της κοινής προσπάθειας των δυο χωρών για την προώθηση καινοτόμων μεθόδων Βιοτουρισμού.

Ζητούμενο είναι να εκπροσωπούνται όσο το δυνατόν καλύτερα και πιο δίκαια όλες οι ομάδες συμφερόντων της διασυνοριακής περιοχής Ελλάδας – Αλβανίας. Όσοι περισσότεροι φορείς συνεργαστούν τόσο πιο ολοκληρωμένη θα είναι η προσπάθεια σύνθεσης και ανάπτυξης του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος και πιο αποτελεσματική η κάθε πρωτοβουλία.

Σύναψη Συμφώνου Διασυνοριακής Συνεργασίας

Το Σύμφωνο Συνεργασίας αφορά ένα τοπικό όραμα και σχέδιο οριζόντιας διασυνοριακής Συνεργασίας για την από κοινού δράση Τοπικής Αυτοδιοίκησης, επιχειρήσεων και συλλογικών κοινωνικών οργανώσεων ώστε να αξιοποιηθούν πιο αποδοτικά τα φυσικά και πολιτιστικά διαθέσιμα της περιοχής Δήμου Πρεσπών – Περιφέρειας Κορυτσάς.

Σκοπός του σχεδίου είναι η δημιουργία του κατάλληλου και ευνοϊκού επιχειρηματικού περιβάλλοντος ώστε να υποστηριχθούν οι υφιστάμενες επιχειρήσεις, αλλά και να δημιουργηθούν νέες βιοτουριστικές επιχειρήσεις με την αξιοποίηση ανενεργών ανθρώπινων και υλικών πόρων των περιοχών που για να ευδοκιμήσουν χρειάζονται ως απαραίτητο όρο την ανάπτυξη του κοινωνικού κεφαλαίου της συνεργασίας και της εμπιστοσύνης.

Τα μέσα που προτείνονται γι’ αυτό το σκοπό είναι:

1. Οι “Κοινωνικές Αναπτυξιακές Συμπράξεις” σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση που θα αναλάβουν να προωθήσουν τις οργανωτικές και θεσμικές υποδομές.
2. Οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί που μπορούν να συνενώσουν φυσικά πρόσωπα πρόσωπα για επιχειρηματικές πρωτοβουλίες στον τουρισμό κοινωνικής εμπειρίας και συνολικά στο βιοτουρισμό.
3. Η δικτυακή πύλη http://www.cbc-biotourism-portal.eu/ που μπορεί να λειτουργήσει οργανωτικά και αυτοοργανωτικά για την ανάδειξη του ψηφιακού περιεχομένου, της διαβούλευσης και διαλόγου για το αντικείμενο της τουριστικής ανάπτυξης και του βιοτουριστικού προϊόντος.

Το Σύμφωνο Συνεργασίας, όπως και το πρόγραμμα συνολικά, για να υποστηρίξει συντονισμένες συνέργειες και για να προκύψουν επιχειρηματικές πρωτοβουλίες μέσω της εμπιστοσύνης και συναντίληψης, στηρίζεται στη δυναμική τόσο των ανθρώπινων κοινωνικών δικτύων όσο και των social media του διαδικτύου.

Ειδικότερα, στηρίζεται στη διάδοση της οργανωτικής τεχνογνωσίας και της διαχείρισης γνώσης μέσω  της επιμόρφωσης και της ηλεκτρονικής μάθησης.

Το Σύμφωνο Συνεργασίας επισημαίνει τη μέριμνα που χρειάζεται, αλλά και τις οργανωτικές υποδομές ώστε να λειτουργήσει και μετά το πέρας του προγράμματος αυτή η διαδικασία.

Ο ρόλος των οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών

Χρειάζονται καλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό και χρόνος προκειμένου να αποκτήσουν οι επισκέπτες βιοτουριστική συνείδηση και να γίνει η διασυνοριακή περιοχή Δήμου Πρεσπών – Περιφέρειας Κορυτσάς αναγνωρίσιμος βιοτουριστικός προορισμός σε διεθνές επίπεδο.

Η προσέγγιση της βιοτουριστικής αγοράς δεν είναι εύκολη υπόθεση. Πέρα από την παροχή πληροφοριών, θα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα συμμετοχής των επισκεπτών σε διαδραστικές δραστηριότητες οι οποίες θα είναι ευχάριστες, θα έχουν οπωσδήποτε εκπαιδευτικό χαρακτήρα και θα προσφέρονται ως κοινό διασυνοριακό προϊόν.

Προς αυτήν την κατεύθυνση μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά οι οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών και το Παρατηρητήριο Δυτικής Μακεδονίας. Στο σύνολό τους αυτές οι οργανώσεις επιδιώκουν μέσω της δραστηριοποίησής τους είτε να αποτρέψουν έργα και πολιτικές που επιδρούν αρνητικά στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας – Αλβανίας, είτε να προωθήσουν την ανάπτυξη υποδομών, υπηρεσιών, δραστηριοτήτων και προγραμμάτων δια βίου μάθησης σε ένα πλαίσιο βιώσιμης ανάπτυξης.

Η τεχνογνωσία, η μακρόχρονη παρουσία σε τοπικό επίπεδο, η διαδικασία διαβούλευσης με τους επιχειρηματίες, τους εκπροσώπους δημόσιων φορέων και τους κατοίκους της περιοχής, καθώς και η προώθηση ενός οικονομικά και περιβαλλοντικά βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης αποτελούν βασικές προδιαγραφές για την επιτυχή συμβολή των οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών στο σχεδιασμό και τη διαχείριση του βιοτουριστικού μοντέλου ανάπτυξης.

Τόσο η αναζήτηση και διαχείριση πόρων και τεχνογνωσίας, όσο και η προβολή του διασυνοριακού βιοτουριστικού προορισμού Δήμου Πρεσπών – Περιφέρειας Κορυτσάς, κυρίως μέσω διαδικτυακής δραστηριοποίησης, αποτελούν πεδία μιας σημαντικής παρουσίας των οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και άλλους τοπικούς φορείς.[25]

Συγκεκριμένα, οι οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών μπορούν να συμβάλουν στις εξής δράσεις ανάπτυξης του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος:

• Στο σχεδιασμό και διαχείριση
• Στην παροχή τεχνογνωσίας
• Στην αναζήτηση πόρων        
• Στη δημιουργία υποδομών και δραστηριοτήτων
• Στη διαδικτυακή κυρίως προβολή της περιοχής
• Στην προώθηση καλών πρακτικών σε ευρύτερες ομάδες πληθυσμού (π.χ. workshops για επιχειρηματίες)
• Στην άσκηση πίεσης προς τους λήπτες πολιτικών αποφάσεων
• Σε πρωτοβουλίες για την αναθεώρηση αποφάσεων ή αποφυγή δράσεων υποβάθμισης της περιοχής

Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση παρεμβαίνει στον τομέα αυτό της οικονομίας θέτοντας το θεσμικό πλαίσιο για τη διευκόλυνση των βιοτουριστικών επενδύσεων και προσφέροντας την αναγκαία υποδομή για την ανάπτυξη βιοτουριστικών δραστηριοτήτων. Παρέχει το κατάλληλο νομικό, φορολογικό και οικονομικό πλαίσιο για να αναπτυχθούν οι βιοτουριστικές δραστηριότητες.

Η παρέμβαση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης γίνεται εντονότερη όταν στην προοπτική της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης αντιλαμβάνεται εκτός από την οικονομική και την κοινωνική, πολιτισμική και περιβαλλοντική διάσταση του Βιοτουρισμού ιδιαίτερα για τις τοπικές κοινωνίες.

Η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τις μορφές του βιοτουρισμού που βασίζονται στην ορθολογική αξιοποίηση και προστασία του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος. Στην επίτευξη αυτού του στόχου καταλυτικό ρόλο έχουν οι τοπικές κοινωνίες, όπως εκφράζονται μέσα από το θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι αυτή που θα αναλάβει δράσεις για να πραγματοποιηθούν εθνικές και περιφερειακές στρατηγικές οι οποίες ευνοούν την ανάπτυξη του βιοτουρισμού στη διασυνοριακή περιοχή Δήμου Πρεσπών – περιφέρειας Κορυτσάς. Κάθε οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης γνωρίζει καλύτερα τα προβλήματα της περιοχής του και κατανοεί τις ανάγκες και τις προσδοκίες του τοπικού πληθυσμού.

Οι δημοτικές και κοινοτικές αρχές στην Ελλάδα διευθύνουν και ρυθμίζουν όλες τις τοπικές υποθέσεις, σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της εγγύτητας, με στόχο την προστασία, την ανάπτυξη και τη συνεχή βελτίωση των συμφερόντων και της ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας. Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων αυτών περιλαμβάνεται και ο τομέας της βιοτουριστικής ανάπτυξης. Οι οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) πρώτου βαθμού (δήμοι και κοινότητες) έχουν την αρμοδιότητα να εκπονούν, να υλοποιούν και να συμμετέχουν σε προγράμματα για την βιοτουριστική ανάπτυξη των περιοχών τους. Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων αυτών εντάσσεται και η προστασία, η αξιοποίηση και η εκμετάλλευση των τοπικών φυσικών, παραγωγικών και πολιτισμικών πόρων.

Επίσης, η Τοπική Αυτοδιοίκηση ασκεί, σε τοπικό επίπεδο, αρμοδιότητες κρατικού χαρακτήρα, οι οποίες της έχουν ανατεθεί για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών. Ανάμεσα σ’ αυτές είναι ο έλεγχος της τήρησης της τουριστικής νομοθεσίας από τις επιχειρήσεις βιοτουριστικού ενδιαφέροντος, σύμφωνα με τις ειδικότερες νομοθετικές προβλέψεις. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση οφείλει να καθορίζει με κανόνες τους όρους και τις προϋποθέσεις λειτουργίας των υποδομών, των κατασκηνώσεων, των βιοτουριστικών εγκαταστάσεων και των καταστημάτων και επιχειρήσεων παροχής βιοτουριστικών υπηρεσιών.

Ο Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας κατανοώντας τη σημασία του τουρισμού για την τοπική ανάπτυξη δίνει έμφαση στην τοπική τουριστική ανάπτυξη και θεσπίζει ειδικό νομικό πλαίσιο. Με ειδικές διατάξεις εμπλουτίζει τις αρμοδιότητες των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου βαθμού με την παροχή της δυνατότητας εκπόνησης, πραγματοποίησης και συμμετοχής σε προγράμματα για την βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη των περιοχών τους και προώθησης όλων των μορφών Βιοτουρισμού και της δημιουργίας ανάλογων εγκαταστάσεων.

Ο Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας παρέχει τη δυνατότητα στις δημοτικές και κοινοτικές αρχές να εκδίδουν τοπικές κανονιστικές αποφάσεις με τις οποίες να θέτουν κανόνες για την προστασία του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος και των κατοίκων σε τουριστικές περιοχές και ιδιαίτερα κατά την τουριστική περίοδο.[26]

Αντίθετα, στην Κορυτσά, οι τουριστικοί φορείς δε συμπεριλαμβάνονται στο σχεδιασμό ή σε συγκεκριμένα προγράμματα που εφαρμόζουν οι Τοπικές Αρχές σχετικά με την προώθηση του βιοτουρισμού. Το 100% των φορέων δε γνωρίζουν αν ακολουθείται κάποια στρατηγική  για τον βιοτουρισμό από πλευράς των Τοπικών Αρχών  και υποστηρίζουν ότι δεν τους έχει ζητηθεί να υποστηρίξουν τις Τοπικές Αρχές και να ανταλλάξουν πληροφορίες αναφορικά με αυτό.

Έτσι, οι τοπικές επιχειρήσεις διαμαρτύρονται σχετικά με τη φορολογία και την ανάρμοστη συμπεριφορά των Τοπικών Αρχών απέναντι τους, καθώς όπως ισχυρίζονται «η Τοπική Αυτοδιοίκηση δε μας υποστηρίζει».(Research study- Korca ENG p27)

Ο ρόλος των τουριστικών επιχειρήσεων

Ιδιαίτερα καθοριστική είναι η συμβολή των τουριστικών επιχειρήσεων, καθώς αυτές συμμετέχουν αφενός στον προσδιορισμό και στα χαρακτηριστικά του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος και αφετέρου έρχονται σε άμεση επαφή τόσο με τους επισκέπτες της διασυνοριακής περιοχής Ελλάδας – Αλβανίας όσο και με τους κατοίκους της περιοχής.

Οι επιχειρήσεις οφείλουν να ανατρέψουν τη διαμορφωμένη εικόνα ότι η διαρκής επιδίωξη μεγιστοποίησης των οικονομικών τους κερδών αλλοιώνει τον παραδοσιακό αγροτικό χαρακτήρα του τόπου, προκαλώντας ένα σωρό προβλήματα στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Καλούνται λοιπόν να υιοθετήσουν επιχειρηματικές πρακτικές που θα χαρακτηρίζονται από τις αξίες της βιώσιμης ανάπτυξης και του βιοτουρισμού σε συνεργασία με τοπικούς φορείς και οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών.

Οι τουριστικοί επιχειρηματίες μπορούν συλλογικά να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος σε διασυνοριακό επίπεδο Ελλάδας – Αλβανίας, δεδομένου ότι έχουν πιο ξεκάθαρη εικόνα από τον καθένα τόσο για τους επισκέπτες – πελάτες, όσο και για τα δεδομένα της τουριστικής αγοράς, τις δυνάμεις προσφοράς και ζήτησης.

Για την ανάπτυξη λοιπόν του βιοτουρισμού απαιτείται πρώτα από όλα αλλαγή της επιχειρηματικής νοοτροπίας και της αντίληψης περί βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης. Οι τουριστικές επιχειρήσεις αναπτύσσοντας κατάλληλα εργαλεία και λαμβάνοντας αντίστοιχα μέτρα θα συνδράμουν στον περιορισμό των αρνητικών συνεπειών της λειτουργίας τους και θα αναλάβουν έναν πιο υπεύθυνο ρόλο στις αναπτυξιακές διαδικασίες.

Προκειμένου να επιτευχθεί η μεγιστοποίηση των ωφελειών από τη συμβολή των τουριστικών επιχειρήσεων στην ανάπτυξη του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος πρέπει να πληρούνται τα εξής:

Αναγνώριση του φυσικού περιβάλλοντος ως πρωτογενούς βιοτουριστικού πόρου που χρήζει προστασίας και σε καμιά περίπτωση κατασπατάληση.

Δημιουργία επικοινωνιακών δομών όχι μόνο με τις τοπικές επιχειρήσεις, αλλά και με τοπικούς φορείς και ομάδες συμφερόντων με στόχο την ενεργή τους συνεργασία.

Ανάληψη συντονιστικού ρόλου και συμβολή στη μεταφορά τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών σε νέους επιχειρηματίες και άλλους φορείς της Σύμπραξης.

Δημιουργία κινήτρων από τους τοπικούς και εθνικούς φορείς προς τις επιχειρήσεις, προκειμένου να αναπτύξουν τεχνικές λειτουργίας και μεθόδους παραγωγής φιλικές προς το περιβάλλον και το διασυνοριακό βιοτουριστικό προορισμό Ελλάδας – Αλβανίας.[27]

Ο ρόλος της τοπικής κοινωνίας

Η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας, τόσο από την αλβανική πλευρά όσο και από την ελληνική, στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων ανάπτυξης του κοινού βιοτουριστικού προϊόντος. Η ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσμού αποτελεί το πρώτο βήμα αφύπνισης προς τη διαμόρφωση βιοτουριστικής συνείδησης και υπευθυνότητας. Η διαμόρφωση βιοτουριστικής συνείδησης θα οδηγήσει σε μια συνεχή επαγρύπνηση, ενημέρωση και συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και εν τέλει στην ανάληψη δράσεων βιοτουριστικού χαρακτήρα.

Παρότι στα πρώτα στάδια εμφάνισης του βιοτουρισμού ως καινοτόμας οικονομικής δραστηριότητας ο γηγενής πληθυσμός φαίνεται να είναι θερμός υποστηρικτής της ανάπτυξής του, στην πορεία μπορεί να φανεί έντονη μεταστροφή. Μόνο αν γίνουν στρατηγικά σχεδιασμένες δράσεις και όχι αποσπασματικές ενέργειες θα αποφευχθούν οι κοινωνικές – πολιτιστικές – περιβαλλοντικές φθορές που αποφέρει η αλόγιστη κατασπατάληση των πόρων στο βωμό της τουριστικής ανάπτυξης.

Στόχος λοιπόν της οργανωμένης τοπικής κοινωνίας θα πρέπει να είναι η πρόληψη δυσάρεστων φαινομένων και η επανεξέταση κακοσχεδιασμένων σχεδίων βιοτουριστικής ανάπτυξης. Με συγκεκριμένες προτάσεις για ανάπτυξη μιας πιο αυθεντικής και πλήρως ενσωματωμένης στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον μορφής βιοτουρισμού, η τοπική κοινωνία γίνεται συμμέτοχος στο όλο εγχείρημα βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης, αποκομίζοντας όλα τα οφέλη που αυτή συνεπάγεται. 

Οι ομάδες αυτές πρέπει να συνεργάζονται και να αναλαμβάνουν αμοιβαία δρά­ση και συντονισμό διότι ο απώτερος στόχος είναι κοινός: η διατή­ρηση και διαφύλαξη όλων εκείνων των διακριτών χαρακτηριστι­κών του τόπου που τους ενώνουν και είναι συνώνυμα της ταυτότητάς τους.

Οι τοπικές ομάδες θα πρέπει να έχουν, επιπλέον, προασπιστές και αρωγούς στις προσπάθειές τους ορισμένες ομάδες που βρίσκονται εκτός του τόπου: είναι τα άτομα που κατάγονται από την περιοχή αλλά διαμένουν μόνιμα αλλού, καθώς και τα άτομα που έχουν συναισθηματικούς δεσμούς με τον τόπο (π.χ επισκέπτες, λάτρεις και «φίλοι» του τόπου). Οι ομάδες αυτές για να είναι αποτελεσματικός ο ρόλος τους, θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στις δραστηριότητες που υλοποιούνται και με τις δικές τους δυνάμεις να συνδράμουν σε όποιο επίπεδο απαιτηθεί.

Ιδιαίτερα σημαντικός θεωρείται και ο ρόλος των επισκεπτών οι οποίοι έχοντας μια σταθερή παρουσία στην περιοχή και αναπτύσσοντας σχέσεις (οικονομικές, κοινωνικές κ.ά.) θα κατορθώσουν να αποτε­λούν μια διακριτή ομάδα της τοπικής κοινωνίας. Η ομάδα αυτή μπορεί να συγκροτεί το δυναμικό πυρήνα των αντιδράσεων στην κοινή προσπάθεια να διατηρηθούν αναλλοίωτα εκείνα τα στοιχεία του τόπου που αρχικά λειτούργησαν ως πόλοι έλξης τους στην πε­ριοχή.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν ομάδες του τοπικού πληθυ­σμού που εμπλέκονται στις διαδικασίες της βιοτουριστικής ανάπτυξης και μάχονται για την περαιτέρω πορεία της. Τέτοιες ομάδες είναι: όσοι ασχολούνται επαγγελματικά στον τουρισμό, οι νέοι και οι ντόπιοι ιδιοκτήτες γης. Οι τελευταίοι, στους οποίους συχνά περιλαμβάνονται και άτομα που δεν διαμένουν πλέον στην πε­ριοχή, συνιστούν μια καθοριστική ομάδα που μπορεί να ασκήσει πιέσεις για τη συνεχή επιτάχυνση της βιοτουριστικής ανάπτυξης, προσδοκώντας στην αύξηση του οικονομικού τους οφέλους.[28]

Οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να περάσουν από την αδράνεια στην ενεργό δράση, προασπίζοντας τον τόπο τους και καθορίζοντας οι ίδιεε την επιθυμητή πορεία ανάπτυξης για το μέλλον τους. Έως τώρα, ο ρόλος τους επικεντρωνόταν στην εφαρμογή των αναπτυ­ξιακών πολιτικών που χάραζαν οι εθνικοί φορείς. Τώρα, πλέον, καλούνται να συμμετέχουν ενεργά σε όλες τις διαδικασίες και να διαμορφώνουν οι ίδιες την πολιτική ανάπτυξης της διασυνοριακής περιοχής Ελλάδας – Αλβανίας.

Βιβλιογραφία – Πηγές:

Αλεξόπουλος Κ., έντυπη έκδοση του ka-business.gr «ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ» (10/06/2013), Τουριστικό προϊόν: Αυθεντικές τοπικές εμπειρίες και νέες νοοτροπίες

 

Μαριολάκος Ηλ.,  περιοδικό “Φαινόμενα” του Ελεύθερου Τύπου (τ. 19 – 5/2/2011), Γεωμυθολογία: η αποκωδικοποίηση των αρχαίων επών

Μυλωνόπουλος, Δ. –  Μοίρα, Π., ΤουριστικάΘέματα (τ. 14 – 1/2011), Τοπική Αυτοδιοίκηση και Τουριστική Ανάπτυξη: Μελέτη Περίπτωσης του Portsmouth 

Παππάς Γ., www.e-boss.gr (06/04/2005), Καινοτομία στον Τουρισμό

www.prespes.gr

www.spp.gr – Εταιρία Προστασίας Πρεσπών

www.wwf.gr – WWF Ελλάς

www.odigoskastorias.gr

Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής

florina-history.blogspot.gr

www.statistics.gr – ΕΛ.ΣΤΑΤ.

partetavouna.blogspot.gr

www.ctp.gr/new – Πολιτιστικό Τρίγωνο Πρεσπών

www.spp.gr/spp/ – Εταιρία Προστασίας Πρεσπών

oikopress.gr

www.socialactivism.gr

www.jbr.gr/main/index.htm – Journal of Biological Research

ec.europa.eu/enterprise/sectors/tourism/eden – Δίκτυο EDEN: Ευρωπαϊκοί Προορισμοί Αριστείας

www.blue-planet.gr

el.wikipedia.org

www.gnto.gov.gr/el – Μελέτη ΕΟΤ: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού, Β’ Φάση Προτάσεις για τη στρατηγική της τουριστικής ανάπτυξης Κεντρικής & Δυτικής Μακεδονίας (2003)

echo.nextnet.gr – ΗΧΩ: Εβδομαδιαια Εφημερίδα Φλώρινας

www.athinorama.gr

www.florina.gr

www.sedh.gr – Σύλλογος Εργαζομένων Δήμου Ηρακλείου

www.ekdd.gr/ekdda/index.php/gr – Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης: Στρατηγική Προώθησης του Εθελοντισμού / Δυνατότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης: η Περίπτωση του Συνδέσμου Προστασίας & Ανάπτυξης Υμηττού (2011)

www.kep.unipi.gr – Κέντρο Ερευνών Πανεπιστημίου Πειραιά

www.agelioforos.gr

e-thessalia.gr

www.visitcyprus.biz -Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού

www.equal-krikos.gr – Κρητική Κοινωνική Οικονομική Σύμπραξη

http://www.greektrips.gr/prespes.php-  GreekTrips

---

[1] oikopress.gr

[2] www.socialactivism.gr

[3] www.jbr.gr/main/index.htm – Journal of Biological Research

[4] ec.europa.eu/enterprise/sectors/tourism/eden – Δίκτυο EDEN: Ευρωπαϊκοί Προορισμοί Αριστείας

[5] www.blue-planet.gr

[6] el.wikipedia.org

[7] www.florina.gr

[8] www.westernmacedonia.gr

[9]www.florinacity.gr

[10] www.gnto.gov.gr/el – Μελέτη ΕΟΤ: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού, Β’ Φάση Προτάσεις για τη στρατηγική της τουριστικής ανάπτυξης Κεντρικής & Δυτικής Μακεδονίας (2003)

[11] echo.nextnet.gr – ΗΧΩ: Εβδομαδιαια Εφημερίδα Φλώρινας

[12] www.athinorama.gr

[13] www.florina.gr

[14] el.wikipedia.org

[15] www.sedh.gr – Σύλλογος Εργαζομένων Δήμου Ηρακλείου

[16] www.gnto.gov.gr/el – Μελέτη ΕΟΤ: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού, Β’ Φάση Προτάσεις για τη στρατηγική της τουριστικής ανάπτυξης Κεντρικής & Δυτικής Μακεδονίας (2003)

[17] www.ekdd.gr/ekdda/index.php/gr – Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης: Στρατηγική Προώθησης του Εθελοντισμού / Δυνατότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης: η Περίπτωση του Συνδέσμου Προστασίας & Ανάπτυξης Υμηττού (2011)

[18] www.kep.unipi.gr – Κέντρο Ερευνών Πανεπιστημίου Πειραιά

[19] www.agelioforos.gr

[20] e-thessalia.gr

[21] www.visitcyprus.biz -Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού

[22] www.equal-krikos.gr – Κρητική Κοινωνική Οικονομική Σύμπραξη

[23] Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής

[24] Διεθνής Οργάνωση Βιοπολιτικής

[25] www.wwf.gr – WWF Ελλάς

[26] Μυλωνόπουλος, Δ. –  Μοίρα, Π., ΤουριστικάΘέματα (τ. 14 – 1/2011), Τοπική Αυτοδιοίκηση και Τουριστική Ανάπτυξη: Μελέτη Περίπτωσης του Portsmouth 

[27] www.wwf.gr – WWF Ελλάς

[28] www.wwf.gr – WWF Ελλάς