Μέρος Γ: Η Συνεταιριστική επιχειρηματικότητα ως βασικός άξονας της Κοινωνικής Οικονομίας σε παγκόσμιο επίπεδο Τεχνικό Εγχειρίδιο

Η συνεταιριστική οικονομία ως βασικός άξονας της κοινωνικής οικονομίας αποτελεί σήμερα μοναδική λύση στην αντιμετώπιση της παγκόσμιας φτώχειας. Σε μια οικονομία που κλονίζεται από την κρίση της οικονομίας της αγοράς με υπερχρεωμένα κράτη, η συνεταιριστική οικονομία αποτελεί βάση σταθερότητας. Το ερώτημα είναι πόσο συνειδητά αξιοποιείται ως εργαλείο για την αντιμετώπιση της κρίσης και ποια η γνώση γύρω από την κοινωνική οικονομία και τις πραγματικές της διαστάσεις στην Ευρώπη και ανά τον κόσμο.

Σ’ αυτή τη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του έργου «Καινοτόμες πρακτικές στο Βιοτουρισμό» του Ευρωπαϊκού προγράμματος εδαφικής συνεργασίας IPA – Διασυνοριακό Πρόγραμμα «Ελλάδα – Αλβανία» 2007-2013 γίνεται μια πρώτη προσέγγιση του πραγματιστικού φαινομένου για να μας δώσει μια νέα εικόνα τι συμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο με τις διεργασίες στην βάση της πραγματικής οικονομίας. Έτσι παρουσιάζονται συγκεκριμένα στοιχεία για το μέγεθος της κοινωνικής οικονομίας απο την International Cooperative Alliance (I.C.A.) της Διεθνούς Συμμαχίας για τους Συνεταιρισμούς και τα οποία δείχνουν την παγκόσμια εφαρμογή της κοινωνικής οικονομίας και τα ρεκορ της, τη συμμετοχή της στις εθνικές οικονομίες καθώς και τα απτά μετρήσιμα οφέλη της.

Συνοπτικά στοιχεία για την παγκόσμια πραγματικότητα

Σε όλο τον κόσμο περισσότερο από 1δισεκατομμύριο άνθρωποι είναι μέλη κάθε μορφής προμηθευτικών, παραγωγικών και καταναλωτικών συνεταιρισμών.
Παρέχουν 100 εκατομμύρια θέσεις εργασίας σε όλο τον κόσμο, 20% περισσότερο απο ότι οι πολυεθνικές επιχειρήσεις.
Η οικονομική δραστηριότητα από τους 300 μεγαλύτερους συνεταιρισμούςανα τον κόσμο, είναι ίση με την 10η μεγαλύτερη εθνική οικονομία στον κόσμο.
Στην Ινδία και την Κίνα περισσότεροι από 400 εκατομμύρια άνθρωποι αποτελούν μέρος κοινωνικών συνεταιρισμών.
Στη Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες ένα στα τέσσερα άτομα είναι μέλη κοινωνικού συνεταιρισμού, ενώ στον Καναδά ο αριθμός αυτός είναι 4 στους 10.
Στη Γερμανία 20 εκατομμύρια άνθρωποι είναι μέλη κοινωνικών συνεταιρισμών, 1 στα 4 άτομα.
Ο Καναδικός συνεταιρισμός παραγωγής ζαχάρου παράγει το 35% της παραγωγής ζάχαρης και σφενδάμου του κόσμου.
Στην Ιαπωνία 1 στις 3 οικογένειες είναι μέλος κοινωνικών συνεταιρισμών.
Στην Ινδονησία οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί παρέχουν θέσεις εργασίας σε 288.589 άτομα.
Στην Κένυα 250.000 άτομα απασχολούνται από κοινωνικούς συνεταιρισμούς.
Στην Κένυα οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί είναι υπεύθυνοι για το 45% του ΑΕΠ και το 31% της εθνικής αποταμίευσης και των καταθέσεων. Έχουν το 70% της αγοράς καφέ, 76% των γαλακτοκομικών προϊόντων, το 90% παραγωγής πύρεθρου, και το 95% του βαμβακιού.
Στην Κολομβία οι 8.124 κοινωνικοί συνεταιρισμοί είναι υπεύθυνοι για το 4,96% του ΑΕΠ το 2009. Απασχολούν πάνω από 137.888 άτομα – 46% των οποίων είναι άνδρες και 54% γυναίκες.
Στην Πολωνία οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί γαλακτοκομικών προϊόντων είναι υπεύθυνες για το 75% της παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο το μεγαλύτερο ανεξάρτητο ταξιδιωτικό γραφείο είναι ένας κοινωνικός συνεταιρισμός.
Στο Βιετνάμ οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί συμβάλλουν το 8,6% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ).
Η ΚόσταΡίκα μετράει πάνω από 10% του πληθυσμού της ως μέλη των κοινωνικών συνεταιρισμών.
Στη Σιγκαπούρη το 50% του πληθυσμού (1,6 εκατομμύρια άνθρωποι) είναι μέλη κοινωνικών συνεταιρισμών.

Τα στοιχεία αυτά δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία για την επιτυχημένη διάδοση της κοινωνικής οικονομίας παγκοσμίως και δείχνουν οτι ο τρίτος τομέας είναι σε θέση να καλύψει γρήγορα και αποτελεσματικά τις ανάγκες των απλών πολιτών.

Ευρώπη

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σήμερα στην πρώτη θέση ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας. Στην ιστορία των ευρωπαϊκών χωρών, η ιδέα της οικοδόμησης ενός κοινού μέλλοντος για το σύνολο της ηπείρου υπήρξε συγχρόνως ελπίδα και πρόκληση. Μετά τις ολέθριες συνέπειες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η ήπειρος γύρισε επιτέλους σελίδα, καθώς όλο και περισσότερες χώρες της επέλεξαν μια οδό προοδευτικής ενοποίησης, η οποία συνέβαλε στην αποτροπή του κινδύνου νέων συρράξεων.

Αναπόσπαστο μέρος αυτής της διαδικασίας ήταν η εφαρμογή ενός οικονομικού και κοινωνικού προτύπου το οποίο ενστερνίστηκαν όλα τα ιδρυτικά κράτη και το οποίο υπήρξε επίσης ελκυστικό και για τα άλλα επίδοξα μέλη που αργότερα προσχώρησαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ιδίως η σημασία της αξίας της κοινωνικής συνοχής υπήρξε κατευθυντήρια αρχή για πολλές επιλογές οικονομικής πολιτικής, θέτοντας τα θεμέλια για ένα ολοκληρωμένο όραμα ευρωπαϊκής ανάπτυξης.[1]

Πολιτικό επίπεδο-φορείς

Η πρώτη Διάσκεψη της Κοινωνίας Πολιτών που διοργανώθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 1999 με πρωτοβουλία της ΕΟΚΕ, επιβεβαίωσε το σημαντικό ρόλο που οφείλουν να διαδραματίσουν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στην ανάπτυξη ενός συμμετοχικού κοινωνικού προτύπου, καθώς και στη διαμόρφωση και υλοποίηση πολιτικών που μπορούν να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη στη δημοκρατική διαδικασία.

Η κοινωνική οικονομία, με το συμμετοχικό χαρακτήρα της και τον ενεργό ρόλο των ενδιαφερόμενων μερών, αναγνωρίστηκε ως φορέας ενός δυναμικού ικανού να συμβάλει στον εκσυγχρονισμό των ευρωπαϊκών συστημάτων πρόνοιας και την ενεργό εμπλοκή των πολιτών στην εξεύρεση και την εφαρμογή λύσεων για ορισμένες από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την κοινωνία. Οι οργανισμοί κοινωνικής οικονομίας από ολόκληρη την ΕΕ εκπροσωπούνται άμεσα στην ΕΟΚΕ.

Το 2003, το Συμβούλιο της ΕΕ εξέδωσε έναν κανονισμό περί του καταστατικού της ευρωπαϊκής συνεταιριστικής εταιρείας (SCE), με στόχο τη στήριξη της ανάπτυξης των διασυνοριακών και διακρατικών δραστηριοτήτων των συνεταιρισμών.

Το 2004, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε μια «Ανακοίνωση για την προώθηση των συνεταιριστικών εταιρειών στην Ευρώπη», στην οποία συνιστούσε να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στα νέα κράτη μέλη και τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες, όπου ο συνεταιριστικός τομέας παρουσίαζε σχετικά χαμηλή ανάπτυξη.

Η ΕΕ έχει επίσης υποστηρίξει την εκκίνηση και την ανάπτυξη σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο των πρωτοβουλιών που αναφέρθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια, ιδίως μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης. Οι κανονισμοί για τη λειτουργία και των δύο αυτών ταμείων για το 2014-2020 προβλέπουν την «προώθηση της κοινωνικής οικονομίας και της κοινωνικής επιχειρηματικότητας» ως ειδική επενδυτική προτεραιότητα.

Επιπλέον, η ΕΕ έχει προωθήσει τον πειραματισμό στο πεδίο της κοινωνικής οικονομίας, την ανταλλαγή και τη συνεργασία σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, τον προσδιορισμό και τη διάδοση των ορθών πρακτικών (περιλαμβανομένων όσων αφορούν τη νομοθεσία και τις οργανωτικές μορφές), καθώς και την κατάρτιση των νέων επαγγελματιών της κοινωνικής οικονομίας. Μέσω αυτών των πρωτοβουλιών, η ΕΕ έχει συμβάλει στην καινοτομία των πολιτικών κοινωνικής συνοχής στα κράτη μέλη.

Η πρωτοβουλία για την κοινωνική επιχειρηματικότητα (Social Business Initiative – SBI) εγκαινιάστηκε το 2011 και αποτελεί την πιο ευρεία πρωτοβουλία της ΕΕ μέχρι σήμερα, που αποσκοπεί στην ενίσχυση της ανάπτυξης των κοινωνικών επιχειρήσεων σε ολόκληρη την ήπειρο. Η Επιτροπή αντιλαμβάνεται την πρωτοβουλία ως θεμελιώδες συστατικό της ολοκλήρωσης της ενιαίας αγοράς, δίνοντας ώθηση στην επιχειρηματικότητα και τονώνοντας τις πολιτικές απασχόλησης. Το SBI στοχεύει στη δημιουργία σε ολόκληρη την Ευρώπη ενός ευνοϊκού οικοσυστήματος που θα προάγει την ανάπτυξη των κοινωνικών επιχειρήσεων και της ευρύτερης κοινωνικής οικονομίας.

Η πρωτοβουλία για την κοινωνική επιχειρηματικότητα αναγνωρίζει ότι οι κοινωνικοί επιχειρηματίες είναι καινοτόμοι και αποτελούν κινητήριες δυνάμεις κοινωνικής αλλαγής. Περιέχει μέτρα για τη βελτίωση της ορατότητας και της αναγνώρισης των κοινωνικών επιχειρήσεων, την απλοποίηση του κανονιστικού περιβάλλοντος, ώστε οι κοινωνικές επιχειρήσεις να μπορούν ευκολότερα να υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα, και την αναβάθμιση της πρόσβασης των κοινωνικών επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση. Η Επιτροπή προέτρεψε τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες να καταρτίσουν διεξοδικές στρατηγικές και να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την προώθηση των κοινωνικών επιχειρήσεων, αξιοποιώντας πλήρως τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ προς το σκοπό αυτόν. Πέρα από το SBI, η Επιτροπή πρότεινε την καθιέρωση, στο πλαίσιο του προγράμματος για την κοινωνική αλλαγή και την καινοτομία 2014-2020, ενός χρηματοπιστωτικού μέσου που θα συμβάλλει στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής αγοράς χρηματοδότησης κοινωνικών επιχειρήσεων, παρέχοντας μέσα συμμετοχής στο κεφάλαιο, δανειοδότησης και καταμερισμού του κινδύνου.

Επίσης έχουν δραστηριοποιηθεί και οι εθνικές και περιφερειακές πολιτικές των κρατών-μελών ξεχωριστά από την κοινή Ευρωπαϊκή πολιτική, για την στήριξη της κοινωνικής οικονομίας με τις εξής κατευθύνσεις:

Ενθάρρυνση, ενεργοποίηση και ενίσχυση των πολιτών και προώθηση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας μεταξύ των νέων.
Προσφορά υπηρεσιών επιχειρηματικής ανάπτυξης και δομών υποστήριξης.
Παροχή βιώσιμης χρηματοδότησης για τη στήριξη κοινωνικών επιχειρήσεων από την εκκίνηση μέχρι την κλιμάκωση.
Υποστήριξη της πρόσβασης σε δημόσιες αγορές.
Συγκρότηση και αποτελεσματική αξιοποίηση ευνοϊκού νομικού, ρυθμιστικού και φορολογικού πλαισίου.
Ολοκληρωμένη στρατηγική και χρηστή διακυβέρνηση.

Σήμερα, οι οργανώσεις-φορείς που εκπροσωπούντην κοινωνική οικονομίαστην Ευρώπη είναι οι εξής:

1. Cooperative family:

– EUROCOOP: European Community of Consumer Cooperatives

-CECODHAS: European Liaison Committee for Social Housing — cooperative section

– CECOP: European Confederation of Workers’ Cooperatives, Social Cooperatives and Participative Enterprises

– COGECA: General Confederation of Agricultural Cooperatives

– GEBC: European Cooperative Banking Group

– UEPS: European Union of Social Pharmacies

2. Mutual society family:

– AIM: International Association of Mutual Societies

– AMICE – Association of Mutual Insurers and Insurance Cooperatives in Europe

3. Association and social action organization family:

– CEDAG: European Council of Associations of General Interest

– EFC: European Foundation Centre

– European Platform of Social NGOs

4. Platforms for Social Enterprises:

– CEFEC: Social Firms Europe, the Confederation of European Social Firms, Employment Initiatives and Social Cooperatives

Όλοι οι παραπάνω φορείς αποτελούν σήμερα την κοινωνική οικονομία της Ευρώπης. Όμως πέρα από αυτούς, τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έχουν κάνει την εμφάνισή τους τα κοινάδίκτυα καιπλατφόρμες που αντιπροσωπεύουν την κοινωνική οικονομία και αποτελούνται από κρατικούς φορείς (π.χ. δημαρχεία) και / ή εταιρείες και άλλες κοινωνικές οργανώσεις που ενθαρρύνουν ενεργά την κοινωνική οικονομία. Τέτοιες περιπτώσεις είναι

το δίκτυο ESMED, το Ευρώ-Μεσογειακό δίκτυο κοινωνικής οικονομίας, που αποτελείται από τις εθνικές κοινωνικές οικονομίες και ή συνεταιριστικές επιχειρήσεις της Πορτογαλίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας, της Ιταλίας, του Μαρόκου και της Τυνησίας.
το δίκτυο REVES, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πόλεων και Περιφερειών για την Κοινωνική Οικονομία, το δίκτυο ENSIE, που είναι το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για τις κοινωνικές επιχειρήσεις Κοινωνικής Ένταξης και
το δίκτυο FEDES – την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των εργοδοτών Κοινωνικής οικονομίας.
Ο CIRIEC είναι μια ασυνήθιστη περίπτωση οργανισμού, που φέρνει σε επικοινωνία οργανώσεις που εκπροσωπούν εταιρείες του δημόσιου τομέα και τις κοινωνικές και συνεταιριστικές οικονομίες πολλών ευρωπαϊκών χωρών, μαζί με επιστημονικούς ερευνητές που ειδικεύονται στον τομέα αυτό[2].

Αριθμητικά δεδομένα

Βάσει των διαθέσιμων στοιχείων, εκτιμάται ότι η κοινωνική οικονομία στην Ευρώπη (η οποία συναπαρτίζεται από τους συνεταιρισμούς, τις αλληλασφαλιστικές εταιρείες, τις ενώσεις και τα ιδρύματα) απασχολεί πάνω από 14,5 εκατομμύρια εργαζόμενους, που αντιστοιχούν στο 6,5 % του ενεργού πληθυσμού των χωρών της ΕΕ-27 και γύρω στο 7,4 % του ενεργού πληθυσμού των χωρών της ΕΕ-15. Αυτοί οι αριθμοί περιλαμβάνουν ακόμη τη συντριπτική πλειονότητα των κοινωνικών επιχειρήσεων, καθώς σε αυτές συγκαταριθμούνται όλες οι κοινωνικές επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν νομικές μορφές της κοινωνικής οικονομίας, όπως οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί και οι επιχειρηματικές ενώσεις.

Η κοινωνική οικονομία στην Ευρωπαϊκή Ένωση αντιπροσωπεύει 6,4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας (4,4% επι του συνόλου της απασχόλησης), που κατανέμονται ως εξής: 59% στον βοηθητικό / εθελοντικό τομέα, 34% στο συνεταιριστικό τομέα και 7% στον τομέα των αμοιβαίων επιχειρήσεων. Σύμφωνα με έρευνα του John Hopkins University για τους «μη κερδοσκοπικούς» τομείς, το 84% αυτών των θέσεων εργασίας χωρίζεται σε 4 τομείς δραστηριότητας:

Τις κοινωνικές υπηρεσίες
Την υγεία
Την εκπαίδευση και την έρευνα
Τον πολιτισμό και τον ελεύθερο χρόνο.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η κοινωνική οικονομία έχει σημειώσει δυσανάλογη μεγέθυνση μεταξύ 2002-03 και 2009-10, καθώς αυξήθηκε από το 6 % στο 6,5 % της συνολικής ευρωπαϊκής αμειβόμενης απασχόλησης και από τα 11 εκατομμύρια στα 14,5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας.

Πρόκειται βέβαια για ένα φαινόμενο που δεν περιορίζεται στην Ευρώπη, αλλά ενδυναμώνεται σε ολόκληρο τον κόσμο, όπως καθίσταται σαφές από τα στοιχεία για τους συνεταιρισμούς που δημοσιεύτηκαν στο πρόσφατο World Cooperative Monitor (Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Συνεταιρισμών) του Euricse και της Διεθνούς Συνεταιριστικής Ένωσης (www.monitor.coop).

Είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν ακριβή δεδομένα για την κοινωνική οικονομία και τους οργανισμούς που τη συγκροτούν, αφενός λόγω της έλλειψης προτυποποίησης των τύπων οργανισμών από χώρα σε χώρα και αφετέρου λόγω της ανεπαρκούς προσοχής που οι στατιστικές υπηρεσίες επιδείκνυαν παραδοσιακά σε αυτούς τους τύπους οντοτήτων. Παρόλα αυτά, οι πιο πρόσφατες εκτιμήσεις επιτρέπουν μια πρώτη ανάλυση της συγκρότησης της κοινωνικής οικονομίας.

Στην Ευρώπη υπάρχουν διαφορετικοί τύποι οργανισμών της κοινωνικής οικονομίας και οι περισσότεροι έχουν συσταθεί ως ενώσεις, ιδρύματα και άλλες παρεμφερείς μορφές: αν συμπεριλάβουμε τόσο την αμειβόμενη όσο και την εθελοντική εργασία, αντιστοιχούν περίπου στο 65% της απασχόλησης στην ευρωπαϊκή κοινωνική οικονομία.

Σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι γεωργικοί συνεταιρισμοί κατέχουν συνολικό μερίδιο αγοράς γύρω στο 60% στην επεξεργασία και εμπορία γεωργικών αγαθών και εκτιμώμενο μερίδιο 50% στην προμήθεια εισροών. Η Ευρώπη διαθέτει περίπου 4.200 συνεταιριστικές πιστωτικές τράπεζες με 63.000 υποκαταστήματα. Αυτές οι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν 50 εκατομμύρια μέλη (περίπου 10% του πληθυσμού της ΕΕ), 181 εκατομμύρια πελάτες, 780.000 εργαζόμενους, 5,65 τρισεκατομμύρια ευρώ σε στοιχεία ενεργητικού, και μέσο μερίδιο αγοράς γύρω στο 20%. Όσον αφορά τον ευρωπαϊκό τομέα λιανικής, 3.200 καταναλωτικοί συνεταιρισμοί απασχολούν 400.000 άτομα και έχουν 29 εκατομμύρια μέλη, 36.000 σημεία πώλησης και κύκλο εργασιών 73 δισεκατομμυρίων ευρώ. Οι συνεταιρισμοί λειτουργούν συνεπώς προστατευτικά για τις θέσεις εργασίας εκατοντάδων χιλιάδων γεωργών και μικρών επιχειρηματιών, οι οποίοι κατορθώνουν να παραμένουν στην αγορά χάρη στις οικονομίες κλίμακας που παρέχουν οι συνεταιρισμοί.

Το μέγεθος της κοινωνικής οικονομίας ενδεικτικά σε κάποιες χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περιγράφεται με αριθμητικά δεδομένα παρακάτω[3].

Γερμανία

Στην Γερμανία αυτή την στιγμή υπάρχουν 7.415 συνεταιρισμοί, 328 αμοιβαίες ενώσεις και 505.984 ενώσεις, συνολικά όλες αυτές οι κοινωνικές επιχειρήσεις είναι 513.727. Το ποσοστό της απασχόλησης στην κοινωνική οικονομία σε σχέση με την συνολική απασχόληση της Γερμανικής οικονομίας ανέρχεται στο 6.35%. Η διαφορά στους μισθούς των εργαζομένων στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας ανάμεσα στη σύγκριση των μισθών που δίνονταν το 2002/2003 σε σχέση με τους μισθούς που δίνονταν το 2009/2010 αυξήθηκε κατά 21%. Σήμερα στην Γερμανία η εικόνα έχει ως εξής:

Συνεταιρισμοί και άλλες παρόμοιες μορφές προσφέρουν 830.258 θέσεις εργασίας και αριθμούν 20.509.973 μέλη, οι Αμοιβαίες εταιρείες και άλλες αποδεκτές μορφές προσφέρουν 86.497 θέσεις εργασίας και οι Ενώσεις και άλλες παρόμοιες μορφές προσφέρουν 1.541.829 θέσεις εργασίας και αριθμούν 3.000.000 εθελοντές.

Αυστρία

Στην Αυστρία αυτή την στιγμή υπάρχουν 1.860 συνεταιρισμοί, 59 αμοιβαίες ενώσεις και 116.556 ενώσεις, συνολικά όλες αυτές οι κοινωνικές επιχειρήσεις είναι 118.475. Το ποσοστό της απασχόλησης στην κοινωνική οικονομία σε σχέση με την συνολική απασχόληση της Αυστριακής οικονομίας ανέρχεται στο 5.70%. Η διαφορά στους μισθούς των εργαζομένων στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας ανάμεσα στη σύγκριση των μισθών που δίνονταν το 2002/2003 σε σχέση με τους μισθούς που δίνονταν το 2009/2010 μειώθηκε κατα 10.23%. Σήμερα στην Αυστρία η εικόνα έχει ως εξής:

Συνεταιρισμοί και άλλες παρόμοιες μορφές προσφέρουν 61.999 θέσεις εργασίας και αριθμούν 3.015.614 μέλη, οι Αμοιβαίες εταιρείες και άλλες αποδεκτές μορφές προσφέρουν 1.416 θέσεις εργασίας και οι Ενώσεις και άλλες παρόμοιες μορφές προσφέρουν 170.113 θέσεις εργασίας και αριθμούν 4.760.000 εθελοντές.

Φινλανδία

Στην Φινλανδία αυτή την στιγμή υπάρχουν 4.384 συνεταιρισμοί, 106 αμοιβαίες ενώσεις και 130.000 ενώσεις, συνολικά όλες αυτές οι κοινωνικές επιχειρήσεις είναι 134.490. Το ποσοστό της απασχόλησης στην κοινωνική οικονομία σε σχέση με την συνολική απασχόληση της Φινλανδικής οικονομίας ανέρχεται στο 7.65%. Η διαφορά στους μισθούς των εργαζομένων στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας ανάμεσα στη σύγκριση των μισθών που δίνονταν το 2002/2003 σε σχέση με τους μισθούς που δίνονταν το 2009/2010 αυξήθηκε κατά 6.73%. Σήμερα στην Φινλανδία η εικόνα έχει ως εξής:

Συνεταιρισμοί και άλλες παρόμοιες μορφές προσφέρουν 94.100 θέσεις εργασίας και αριθμούν 3.865.400 μέλη, οι Αμοιβαίες εταιρείες και άλλες αποδεκτές μορφές προσφέρουν 8.500 θέσεις εργασίας και οι Ενώσεις και άλλες παρόμοιες μορφές προσφέρουν 84.600 θέσεις εργασίας.

Σουηδία

Στην Σουηδία αυτή την στιγμή υπάρχουν 12.162 συνεταιρισμοί, 128 αμοιβαίες ενώσεις και 18.872 ενώσεις, συνολικά όλες αυτές οι κοινωνικές επιχειρήσεις είναι 31.162. Το ποσοστό της απασχόλησης στην κοινωνική οικονομία σε σχέση με την συνολική απασχόληση της Σουηδικής οικονομίας ανέρχεται στο 11.16%. Η διαφορά στους μισθούς των εργαζομένων στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας ανάμεσα στη σύγκριση των μισθών που δίνονταν το 2002/2003 σε σχέση με τους μισθούς που δίνονταν το 2009/2010 αυξήθηκε κατά 146.58%. Σήμερα στην Σουηδία η εικόνα έχει ως εξής:

Συνεταιρισμοί και άλλες παρόμοιες μορφές προσφέρουν 176.816 θέσεις εργασίας και αριθμούν 275.000 μέλη, οι Αμοιβαίες εταιρείες και άλλες αποδεκτές μορφές προσφέρουν 15.825 θέσεις εργασίας και οι Ενώσεις και άλλες παρόμοιες μορφές προσφέρουν 314.568 θέσεις εργασίας.

Αγγλία

Στην Αγγλία αυτή την στιγμή υπάρχουν 5.450 συνεταιρισμοί, 105 αμοιβαίες ενώσεις και 870.000 ενώσεις, συνολικά όλες αυτές οι κοινωνικές επιχειρήσεις είναι 875.555. Το ποσοστό της απασχόλησης στην κοινωνική οικονομία σε σχέση με την συνολική απασχόληση της Αγγλικής οικονομίας ανέρχεται στο 5.64%. Η διαφορά στους μισθούς των εργαζομένων στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας ανάμεσα στη σύγκριση των μισθών που δίνονταν το 2002/2003 σε σχέση με τους μισθούς που δίνονταν το 2009/2010 μειώθηκε κατά 4.57%. Σήμερα στην Αγγλία η εικόνα έχει ως εξής:

Συνεταιρισμοί και άλλες παρόμοιες μορφές προσφέρουν 236.000 θέσεις εργασίας και αριθμούν 12.800.000 μέλη, οι Αμοιβαίες εταιρείες και άλλες αποδεκτές μορφές προσφέρουν 50.000 θέσεις εργασίας και οι Ενώσεις και άλλες παρόμοιες μορφές προσφέρουν 1.347.000 θέσεις εργασίας και αριθμούν 10.600.000 εθελοντές.

Γαλλία

Στην Γαλλία αυτή την στιγμή υπάρχουν 24.870 συνεταιρισμοί, 6.743 αμοιβαίες ενώσεις και 160.884 ενώσεις, συνολικά όλες αυτές οι κοινωνικές επιχειρήσεις είναι 192.497. Το ποσοστό της απασχόλησης στην κοινωνική οικονομία σε σχέση με την συνολική απασχόληση της Γαλλικής οικονομίας ανέρχεται στο 9.02%. Η διαφορά στους μισθούς των εργαζομένων στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας ανάμεσα στη σύγκριση των μισθών που δίνονταν το 2002/2003 σε σχέση με τους μισθούς που δίνονταν το 2009/2010 αυξήθηκε κατά 16.79%. Σήμερα στην Γαλλία η εικόνα έχει ως εξής:

Συνεταιρισμοί και άλλες παρόμοιες μορφές προσφέρουν 320.822 θέσεις εργασίας και αριθμούν 24.000.000 μέλη, οι Αμοιβαίες εταιρείες και άλλες αποδεκτές μορφές προσφέρουν 128.710 θέσεις εργασίας, αριθμούν 20.000.000 μέλη και οι Ενώσεις και άλλες παρόμοιες μορφές προσφέρουν 1.869.012 θέσεις εργασίας και αριθμούν 14.000.000 εθελοντές.

Ιταλία

Στην Ιταλία αυτή την στιγμή υπάρχουν 71.578 συνεταιρισμοί, δεν έχει ακόμη καταγραφεί το σύνολο των αμοιβαίων ενώσεων και 26.121 ενώσεις, συνολικά όλες αυτές οι κοινωνικές επιχειρήσεις είναι 97.699. Το ποσοστό της απασχόλησης στην κοινωνική οικονομία σε σχέση με την συνολική απασχόληση της Ιταλικής οικονομίας ανέρχεται στο 9.74%. Η διαφορά στους μισθούς των εργαζομένων στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας ανάμεσα στη σύγκριση των μισθών που δίνονταν το 2002/2003 σε σχέση με τους μισθούς που δίνονταν το 2009/2010 αυξήθηκε κατά 66.72%. Σήμερα στην Ιταλία η εικόνα έχει ως εξής:

Συνεταιρισμοί και άλλες παρόμοιες μορφές προσφέρουν 1.128.381 θέσεις εργασίας και αριθμούν 12.293.202 μέλη, για τις Αμοιβαίες εταιρείες δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία ενώ οι Ενώσεις και άλλες παρόμοιες μορφές προσφέρουν 1.099.629 θέσεις εργασίας και αριθμούν 899.309 εθελοντές.

Αμερική

Παρά τις όποιες προσπάθειες ανάπτυξης αυτού του τομέα της οικονομίας όμως, τα πολιτικά συστήματα που ελέγχονται από την κρατική γραφειοκρατία και τον νεοφιλελευθερισμό των τραπεζών εμποδίζουν την περεταίρω ανάπτυξη. Ειδικότερα στην Αμερική για παράδειγμα έχουμε την ανάπτυξη των συνεταιρισμών απο τις απαρχές της Αμερικανικής επανάστασης. Ποια είναι η εικόνα που παρουσιάζεται ιστορικά στην εξέλιξη της Αμερικής και τι είναι αυτό που απο ένα σημείο και πέρα στον 20^οαιώνα σταμάτησε την ανάπτυξη της συνεταιριστικής οικονομίας; Η Αμερικανική ιστορία των κοινωνικών συνεταιρισμών για να γίνει κατανοητή θα πρέπει να χωριστεί σε τέσσερεις φάσεις εκ των οποίων στις τρείς απο αυτές οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις γνώρισαν μεγάλη ανάπτυξη ενώ στην τέταρτη φάση παρουσιάζεται μια μεγάλη στασιμότητα.

Συγκεκριμένα οι φάσεις αυτές είναι[4]:

Α Φάση-Αμερικανική επανάσταση (1775-1783)

Η διαδικασία δημιουργίας συνεταιριστικών επιχειρήσεων ξεκίνησε πριν την Αμερικανική επανάσταση και εντάθηκε μετά απο αυτήν. Συγκεκριμένα, στην Βρεττανία το 1750 ξεκίνησε η βιομηχανική επανάσταση με αποτέλεσμα να συντελεστούν τεράστιες αλλαγές στην οικονομία της κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, πολλές μικρές επιχειρήσεις που είχαν ως βάση το σπίτι εξαφανίστηκαν, αναγκάζοντας τους εργαζόμενους να μετακινηθούν προς τις πόλεις όπου αντιμετώπισαν σκληρές συνθήκες εργασίας και χαμηλές αμοιβές. Στις αγροτικές περιοχές, το κίνημα της περίφραξης και αλλαγές που έγιναν στα πρότυπα της γαιοκτησίας, οδήγησαν πολλούς μικρούς αγρότες να φύγουν από τη γη τους και να μετακινηθούν σε μικρές και μεγάλες πόλεις αναζητώντας εργασία. Στηριζόμενες στο εμπόριο, τις κοινωνικές παραδόσεις και την αμοιβαία βοήθεια , «φιλικές προς την κοινωνία” οργανώσεις εξαπλώθηκαν σε όλη τη χώρα για την αντιμετώπιση των άσχημων οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών της εποχής, συμβάλλοντας έτσι παράλληλα, στην ανάπτυξη της συνεταιριστικής επιχειρηματικής ιδέας.

Φυσικά, αυτό δεν άφησε ανεπηρέαστη την Αμερική η οποία ως Βρεττανική αποικία είχε ως αποτέλεσμα η συνεταιριστική ιδέα να περασει και στην άλλη μεριά του Ατλαντικού.

Η πρώτη αναγνωρισμένη συνεταιριστική επιχείρηση στις ΗΠΑ ήταν μια ασφαλιστική εταιρεία για την κάλυψη ζημιών από πυρκαγιές, που ιδρύθηκε το 1752 από τον Benjamin Franklin και η οποία εξακολουθεί να λειτουργεί μέχρι σήμερα.Μετά την Αμερικανική επανάσταση (1775-1783) και για την αντιμετώπιση των άθλιων συνθηκών που ακολούθησαν του πολέμου οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις φάνηκαν ως μια πολύ καλή λύση για την αντιμετώπιση αυτών των συνθηκών και άρχησαν να αυξάνονται ραγδαία. Το κύμα δημιουργίας συνεταιριστικών οργανώσεων που ακολούθησε, περιελάμβανε και την σπουδαία Αμερικανική συνεταιριστική οργάνωση Rochdale η οποία συχνά αναφέρεται ως το πρότυπο για τη σύγχρονη συνεταιριστική οργάνωση. Μια ομάδα υφαντών αγωνίζονταν να συγκεντρώσει κεφάλαιο ικανό ώστε, να μπορεί να αγοράζει προϊόντα ποιότητας και να τα προσφέρει στο κόστος τους. Οι προσπάθειες αυτές ήταν μέρος ενός ευρύτερου οράματος, το οποίο στόχευε στην κάλυψη κοινωνικών αναγκών μέσω της συνεταιριστικής-συνεργατικής δράσης. Στηριζόμενοι στις επιτυχίες και τις αποτυχίες των συνεταιρισμών που προηγήθηκαν, ο πρωτοπόρος συνεταιρισμός Rochdale κατάφερε να κωδικοποιήσει πρώτος τις αρχές λειτουργίας μιας επιτυχημένης επιχείρησης. Αυτές οι αρχές έγιναν ευρέως γνωστές και αποτελούν ακόμη, τη βάση των επτά θεμελιακών συνεταιριστικών αρχών που συνεχίζουν να επηρεάζουν την συνεταιριστική πρακτική μέχρι σήμερα.

Β Φάση-Αμερικανικός εμφύλιος (1861-1865)

Μετά τον εμφύλιο πόλεμο που άφησε ερείπια στον αγροτικό τομέα της χώρας αφήνοντας μια αγροτική παραγωγή κατεστραμένη, φάνηκε πως για να λυθεί το θέμα, έπρεπε να δημιουργηθούν νέες μεγάλες αγροτικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις οι οποίες και θα βελτίωναν τις άσχημες συνθήκες, μια τέτοια λοιπόν συνεταιριστική επιχείρηση ήταν Order of the Patrons of Husbandry γνωστή ως Grange. Δεδομένου ότι ήταν η πρώτη οργάνωση που προώθησε ενεργά τη συνεταιριστική ανάπτυξη στον αγροτικό τομέα, η Grange προσπάθησε να εξαλείψει το κόστος που συνδεόταν με τον μεσάζων, φέρνοντας τους αγρότες και τους προμηθευτές, καθώς και τους παραγωγούς και τους καταναλωτές, σε άμεση σχέση.

Το 1875 η Grange οικειοποιήθηκε τις Αρχές της Rochdale και οι προσπάθειες ανάπτυξης της, οδήγησαν στο σχηματισμό εκατοντάδων εμπορικών και γεωργικών συνεταιρισμών στην αγορά, καθώς και συνεταιριστικών μαγαζιών για την πώληση καταναλωτικών αγαθών. Ωστόσο, η γενίκευσή της σε ποικίλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες, συνέβαλε στην παρακμή της το 1880, εξαιτίας κακών επιχειρηματικών πρακτικών και έλλειψης ενεργής συμμετοχής των μελών.

Άλλες συνεταιριστικές οργανώσεις που προέκυψαν για την υποστήριξη της ανάπτυξης του συνεταιρισμού στον γεωργικό τομέα ήταν η The Farmers’ Alliance and the Society of Equity η οποία ήταν πιο πολιτικοποιημένη από τη Grange και ευθυγραμμισμένη εξίσου με τις Αρχές της Rochdale. Επιπλέον, η The Farmers’ Alliance and the Society of Equity δραστηριοποιούνταν στις νότιες πολιτείες, όπου η πρακτική της υποθήκευσης των καλλιεργειών δημιουργούσε χρόνιο χρέος για πολλούς μικρούς αγρότες ενοικιαστές και κολίγους. Ωστόσο, οι φυλετικές πρακτικές διακρίσεων κατέστησαν δύσκολο για τους μαύρους αγρότες να συμμετάσχουν στην επιχείρηση, με αποτέλεσμα την δημιουργία ενός υποκαταστήματος της The Farmers’ Alliance and the Society of Equity για τους μαύρους αγρότες, το οποίο ιδρύθηκε το 1886. Η The Farmers’ Alliance and the Society of Equity εισήγαγε πρακτικές συνεταιρισμού στους νότιους μαύρους αγρότες αλλά, οι συχνές διακρίσεις και οι φυλετικοί νόμοι του Jim Crow το 1890 επηρέασαν σημαντικά την συνεταιριστική ανάπτυξη.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αναπτύχθηκαν και εργατικές συνεταιριστικές οργανώσεις όπως, η Knights of Labor and the Sovereigns of Industry και οι οποίες πειραματίστηκαν με την ανάπτυξη συνεταιριστικών καταναλωτικών καταστημάτων για τα μέλη τους. Οι συνεταιριστικές αρχές της Rochdale είχαν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία για τη λειτουργία πολλών από αυτών των καταστημάτων.

Επίσης, πολυάριθμοι συνεταιρισμοί λιανικού εμπορίου αναπτύχθηκαν ανεξάρτητα για να καλύψουν τις ανάγκες των μελών τους. Εξαιτίας όμως, της μεγάλης γεωγραφικής διασποράς τους δεν είχαν αρκετή επιτυχία στην διαχείριση των πωλήσεων τους με αρκετές αποτυχίες όπως, ανεπαρκή συγκέντρωση κεφαλαίων, κακή διαχείριση ή παντελής έλλειψη χορηγιών κλπ.

Γ Φάση-Η μεγάλη ύφεση (1930)

Το ενδιαφέρον για τους συνεταιρισμούς εντάθηκε κοντά στις αρχές του 20^ου αιώνα λίγο πριν την μεγάλη ύφεση, τότε που υπήρχε ένα πνεύμα αντίδρασης στις μονοπωλιακές πρακτικές της αγοράς και οι οποίες θεωρούνταν ως υπερβολές του καπιταλισμού. Η συνεταιριστική επιχείρηση αναγνωρίστηκε ως μια διέξοδος για μια πιο κοινωνική οικονομία. Η συνεταιριστική επιχείρηση The Cooperative League of the United States of America (CLUSA) ιδρύθηκε το 1916 με σκοπό να προωθήσει ένα ευρύ πρόγραμμα κοινωνικής συνεργασίας. Ο CLUSA υποστηρίχθηκε από συνεταιριστικά καταναλωτικά κινήματα από άλλα μέρη της χώρας, κυρίως από τους κοινωνικούς δημοκρατικούς συνεταιρισμούς στις άνω μεσοδυτικές πολιτείες και τις γεωργικές συνεταιριστικές ενώσεις. Παράλληλα, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση υποστήριξε το συνεταιριστικό επιχειρείν στον γεωργικό τομέα με ποικίλλους τρόπους. Η νομοθετική πράξη Smith-Lever Act του 1914 δημιούργησε το πρόγραμμα Επέκταση Συνεταιριστικού Συστήματος, μια συνεργασία που χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA), ανάμεσα στους αγρότες και τα πανεπιστήμια. Το πρόγραμμα αυτό, είχε ως σκοπό να εισάγει την επιστημονική γεωργία τροφίμων και την έρευνα για τους φυσικούς πόρους, στο συνεταιριστικό σύστημα, με απώτερο σκοπό την επέκτασή του. Υπήρξαν λοιπόν πολλοί συνεταιρισμοί, οι οποίοι ξεκίνησαν μέσω αυτού του συστήματος, την πανεπιστημιακή συνεργασία πάνω στην έρευνα και την παραπέρα επέκτασή τους. Ο νόμος περί εμπορίας των Συνεταιρισμών του 1926 διεύρυνε την υποστήριξη του USDA στους αγροτικούς συνεταιρισμούς. Η πράξη αυτή της Αμερικανικής κυβέρνησης συνεχίστηκε τόσο κατά την διάρκεια όσο και μετά την μεγάλη ύφεση του 1930, με την παραπέρα υποστήριξη των αγροτικών συνεταιρισμών. Ο νόμος Credit Farm του 1933 ίδρυσε τους πρώτους Πιστωτικούς Συνεταιρισμούς Αγροτικής παραγωγής για να προωθήσουν δάνεια παραγωγής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, δημιουργώντας έτσι ένα σύστημα των τραπεζών, υπέρ των γεωργικών συνεταιρισμών.

Το 1934, η εφαρμογή της νομοθεσίας Federal Credit Union Act επιτρέπει σε πιστωτικές συνεταιριστικές ενώσεις που δρούσαν σε πολιτείες στις οποίες δεν αναγνωριζόταν το καταστατικό πιστωτικής Ένωσης, να ενισχυθούν μέσω ομοσπονδιακής παρέμβασης. Μέχρι τη δεκαετία του 1930, οι περισσότερες γεωργικές εργασίες εξακολουθούσαν να λειτουργούν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, καθώς οι περισσότεροι επενδυτές οργανισμών κοινής ωφελείας ήταν απρόθυμοι να επενδύσουν σε υποδομές που απαιτούνται για την εξυπηρέτηση των αγροτικών περιοχών. Η Αγροτική Πράξη Ηλεκτροδότησης του 1937 δημιούργησε ένα γραφείο δανεισμού για τη χρηματοδότηση αυτής της προσπάθειας. Οι αγρότες, εξοικειωμένοι με το μοντέλο του συνεταιρισμού και της συνεργασίας, καθιέρωσαν πολύ γρήγορα αγροτικούς ηλεκτρικούς συνεταιρισμούς ώστε να επωφεληθούν από το πρόγραμμα. Η ΡΕΑ παρείχε συνεχή οργανωτική υποστήριξη σε αυτούς τους συνεταιρισμούς και συνέβαλε στη συνολική επιτυχία του προγράμματος. Η αγροτική ηλεκτροδότηση δημιούργησε βαθιές αλλαγές στην αγροτική ζωή και τις γεωργικές πρακτικές.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, το ενδιαφέρον για αστικούς συνεταιρισμούς αυξήθηκε, ως αποτέλεσμα εν μέρει του σημαντικού ρόλου που έπαιξαν οι συνεταιρισμοί σε πολλά από τα νέα προγράμματα στήριξης της κυβέρνησης του New Deal. Υπήρξε επίσης εκείνη την περίοδο και ενίσχυση του συντονισμού της συνεταιριστικής δραστηριότητας σε εθνικό επίπεδο.

Οι Αγροτικοί Προμηθευτικοί συνεταιρισμοί συνέχισαν να αναπτύσσονται και να ευδοκιμούν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, κυρίως στις μεσοδυτικές πολιτείες. Όχι μόνο παρείχαν λιπάσματα και ζωοτροφές, αλλά επεκτάθηκαν στην παραγωγή και στην διανομή των προϊόντων πετρελαίου, προσφέροντας ασφαλιστική κάλυψη και πιστώσεις.

Δ Φάση-Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1940-1949)

Η φάση αυτή που επεκτείνεται ως σήμερα, χαρακτηρίζεται απο μια μεγάλη περίοδο στασιμότητας στην ανάπτυξη των συνεταιρισμών. Αυτό μάλλον συνέβη απο την σταδιακή επέκταση και εγκαθίδρυση του πνεύματος του νεο-φιλελευθερισμού αλλά και του γεγονότος οτι η Αμερική μετα τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο βγήκε αλώβητη και δυνατή στρέφοντας κυρίως την προσοχή της στην καθιέρωση της ηγεμονικής της θέσης στον κόσμο, χωρίς να φαίνεται να επείγει για την κάλυψη των εσωτερικών αναγκών της, όπως έκανε στις τρείς προηγούμενες ιστορικές φάσεις της και οι οποίες είχαν σημαδευτεί από εσωτερική καταστροφή.

Παρόλα αυτά παρατηρείται μια μικρή αναβίωση των καταναλωτικών συνεταιρισμών διατροφής κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ωθούμενη από μια έλλειψη πρόσβασης του ευρύτερου κοινού σε φυσικά και βιολογικά τρόφιμα, καθώς και από ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα εναλλακτικά συστήματα παραγωγής τροφίμων (βιολογικά προιόντα). Αν και πολλοί τελικά απέτυχαν, όσοι επιβίωσαν ασκούν σήμερα μια σημαντική επίδραση στην ανάπτυξη της αγοράς βιολογικών και φυσικών τροφίμων.

Μερικοί γεωργικοί συνεταιρισμοί είναι τώρα μεταξύ των μεγαλύτερων επιχειρήσεων της χώρας και αποτελούν μέρος της παγκόσμιας αγοράς. Οι στρατηγικές και οι δομές κυριαρχούνται πλέον από καθαρά οικονομικούς παράγοντες, ενώ οι γεωργικοί συνεταιρισμοί διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο και επιρροή στην εθνική γεωργική πολιτική.

Συνεταιριστικές επιχειρήσεις σήμερα υπάρχουν σε όλους τους τομείς της οικονομίας των ΗΠΑ.

Παραδείγματα οργάνωσης της συνεταιριστικής και κοινωνικής οικονομίας

Το παράδειγμα της κοινοπραξίας «ln Concerto»

Σε μόλις μία δεκαετία, η κοινοπραξία In Concerto στο Καστελφράνκο Βένετο της βορειοδυτικής Ιταλίας εξελίχθηκε στη μεγαλύτερη επιχείρηση της περιοχής. Η κοινοπραξία ιδρύθηκε το 2002 από τοπικούς κοινωνικούς συνεταιρισμούς, πολλοί από τους οποίους βρίσκονταν στη φάση εκκίνησης, και δραστηριοποιείται σε μια περιοχή με 100.000 κατοίκους. Η κοινοπραξία συναπαρτίζεται από 22 κοινωνικούς συνεταιρισμούς, απασχολεί σχεδόν 1.300 εργαζομένους (περιλαμβανομένων πάνω από 200 με κάποιο είδος σωματικού ή κοινωνικού μειονεκτήματος), και παρέχει υπηρεσίες επανένταξης σε πάνω από 1.000 χρήστες. Η κοινοπραξία έχει συνολικό κύκλο εργασιών που υπερβαίνει τα 47 εκατομμύρια ευρώ και ο οποίος, ακόμη και το 2010, μια ζοφερή χρονιά για τις περισσότερες επιχειρήσεις, αυξήθηκε κατά σχεδόν 13 %. Η In Concerto είναι μια μεγάλη σύμπραξη συνεταιρισμών με ενιαία αποστολή, που βασίζεται στην ιδέα ότι οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί θα πρέπει να δηλώνουν όσο το δυνατόν περισσότερο παρόντες στην τοπική περιοχή και να δραστηριοποιούνται σε κάθε δυνατό πεδίο. Αυτός ο «ενάρετος» μηχανισμός παράγει εισόδημα για την τοπική περιοχή, παρέχει απασχόληση και ενισχύει την κοινωνική ένταξη – για άτομα με αναπηρίες, πρώην φυλακισμένους, ή οποιονδήποτε μειονεκτεί κοινωνικά, περιλαμβανομένων των ατόμων άνω των 50 ετών που έχουν απολυθεί και αγωνίζονται να στηρίξουν τις οικογένειές τους.

Αυτό είναι εφικτό, επειδή οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί που ανήκουν στην In Concerto έχουν αποφασίσει ότι ορισμένες λειτουργίες και αποφάσεις (όπως η επιλογή προσωπικού, οι λογιστικές εργασίες, οι αγορές κτλ.) θα εκτελούνται κεντρικά. Οι σχέσεις μεταξύ των μελών είναι πολύ στενές, και η απόφαση να ενώσουν τις δυνάμεις τους επέτρεψε σε όλους τους συνεταιρισμούς, περιλαμβανομένων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, να αναπτυχθούν και να αυξήσουν το μέγεθός τους. Ένα εσωτερικό ταμείο βοηθάει τους συνεταιρισμούς να εισαγάγουν καινοτομίες. Οι συνεταιρισμοί καταβάλλουν ποσά στο ταμείο, βάσει του όγκου των εργασιών τους, καθώς η εργασία, και όχι το κέρδος, είναι ο τελικός σκοπός και η αξία που παράγουν και προσφέρουν στον πληθυσμό και τα πιο αδύναμα μέλη της κοινωνίας.

Οι συνεταιρισμοί της In Concerto είναι ενεργοί σε πολλούς τομείς, όπως η ξυλουργική, οι καθαρισμοί και κοινωνικές υπηρεσίες όπως η κατ’οίκον υγειονομική περίθαλψη, η φροντίδα των ηλικιωμένων και οι κοινότητες για άτομα με ψυχιατρικά προβλήματα. Η κοινοπραξία μπορεί να εμφανίζεται στις μεγάλες επιχειρήσεις ως «πάροχος λύσεων», αναλαμβάνοντας τη διαχείριση μιας πλήρους γραμμής παραγωγής, εποπτεύοντας την παραγωγή αλλά και την εφοδιαστική, την αποθήκευση, τη διαχείριση του προσωπικού και τις πιστοποιήσεις. Η συνεργασία ανάμεσα στους συνεταιρισμούς και η απόφαση να προκρίνεται το σύστημα ως σύνολο και όχι το επιμέρους κέρδος σημαίνουν ότι οι συνεταιρισμοί μπορούν να προσφέρουν σπουδαία πλεονεκτήματα στους πελάτες. Ως αποτέλεσμα, σε μια εποχή που η Ιταλία κατακλύζεται από εισαγόμενα κινεζικά προϊόντα, η κοινοπραξία εξάγει προϊόντα της στην Κίνα. Εν τέλει, η In Concerto δεν είναι ανταγωνιστική λόγω χαμηλού εργατικού κόστους, αλλά διότι είναι μια ευέλικτη, ενοποιημένη και καινοτόμος επιχείρηση.

Το παράδειγμα της Αλμερίας

Το 1955, η ανδαλουσιανή επαρχία της Αλμερία, στη νοτιοανατολική Ισπανία, ήταν μια περιοχή που μαστιζόταν από την ξηρασία, με φτωχές υποδομές και κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ μικρότερο από το μισό του εθνικού μέσου όρου. Σήμερα, είναι η μεγαλύτερη παραγωγός οπωροκηπευτικών στην Ισπανία και συγκαταλέγεται στο πλουσιότερο τρίτο των ισπανικών επαρχιών βάσει του κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ. Η ταχεία ανέλιξη της Αλμερία συμπίπτει με την ιστορία δύο αλληλοσυνδεόμενων συνεταιριστικών ιδρυμάτων – της συνεταιριστικής τράπεζας και των γεωργικών συνεταιρισμών της, καθώς και των συναφών οργανισμών τους. Απογοητευμένοι από την έλλειψη διαφάνειας και ευκαιριών κατά το δικτατορικό καθεστώς του Φράνκο, αρκετοί κάτοικοι της Αλμερία σχημάτισαν το 1963 το συνεταιριστικό πιστωτικό ίδρυμα Caja Rural Provincial de Almería (σήμερα «Cajamar»), που παρείχε χρηματοδοτήσεις, μέσω των οποίων οι φτωχοί γεωργοί μπορούσαν να μετουσιώσουν την εργασία τους σε κάτι μεγαλύτερης οικονομικής αξίας. Η ένωση συνεταιρισμών και οργανώσεων παραγωγών, η COEXPHAL, συστάθηκε το 1977 με την υποστήριξη της Cajamar, προκειμένου να προσφέρει στους γεωργούς πρόσβαση σε εξωτερικές αγορές. Σήμερα, η Cajamar είναι η μεγαλύτερη συνεταιριστική τράπεζα της Ισπανίας, ενώ η περιοχή είναι η μεγαλύτερη συνεταιριστική παραγωγός κηπευτικών στην Ευρώπη, με την πλειονότητα των συνεταιρισμών να χρησιμοποιεί βιολογικές μεθόδους ελέγχου των επιβλαβών οργανισμών. Μπορεί μια γεωργική παραγωγή 2,5 εκατομμυρίων τόνων και ένας κύκλος εργασιών αξίας 1,8 δισεκατομμυρίου ευρώ να είναι επιβλητικά, ωστόσο εκείνο που εντυπωσιάζει είναι η άμεση απασχόληση που παρέχεται σε πάνω από 40 000 εργαζόμενους, με δίκαιη κατανομή του πλούτου που παράγεται στην περιοχή. Έχουν δημιουργηθεί πάνω από 250 συμπληρωματικές ή βοηθητικές επιχειρήσεις, τόσο συνεταιριστικές όσο και ιδιοκτησίας των επενδυτών τους, με κύκλο εργασιών που υπερβαίνει τα 1.500 εκατομμύρια ευρώ.

Ο όμιλος Μοντραγκόν

Η Mondragon Corporation είναι μια ομοσπονδία εργατικών συνεταιρισμών που εδρεύει στη Χώρα των Βάσκων στην Ισπανία. Ιδρύθηκε το 1956 με τη δημιουργία στην πόλη Μοντραγκόν του πρώτου βιομηχανικού συνεταιρισμού της επαρχίας Ζιπουσκόα και σήμερα είναι η 10η μεγαλύτερη επιχειρηματική ένωση στην Ισπανία, με θυγατρικές εταιρείες παραγωγής σε 41 διαφορετικές χώρες και πωλήσεις σε 150. Το 2011, ο όμιλος αποτελείτο από 258 εταιρείες και οντότητες, με σχεδόν 84.000 εργαζόμενους και έσοδα 14.755 εκατομμύρια ευρώ. Ενώ η Mondragon έχει τις ρίζες της στον τομέα της μεταποίησης, η εταιρεία είναι πλέον ενεργή στους τομείς της βιομηχανίας, των χρηματοοικονομικών και της διανομής, και έχει αναπτύξει σημαντικές πρωτοβουλίες στα πεδία της γνώσης και της εκπαίδευσης. Η Mondragon λειτουργεί σύμφωνα με τις συνεταιριστικές αρχές της Διεθνούς Συνεταιριστικής Ένωσης και ενθαρρύνει τη συμμετοχή των εργαζομένων στη διοίκηση της επιχείρησης με πολλούς τρόπους: μέσω της ιδιοκτησίας (οι εργαζόμενοι είναι συνεταίροι), της διαχείρισης (με τη συμβολή τους στη βελτίωση των προϊόντων, των διαδικασιών και των υπηρεσιών) και των αποτελεσμάτων (ανάλογα με το έργο που προσφέρουν). Το πρότυπο διοίκησης της Mondragon Corporation εστιάζει στη σημασία της γενικής συνέλευσης, στην οποία κάθε μέλος έχει δικαίωμα ψήφου, σύμφωνα με την αρχή «ένα μέλος, μία ψήφος». Η αντίδραση της Mondragon στην οικονομική κρίση αποκαλύπτει το βάθος στο οποίο οι εν λόγω αρχές έχουν διαποτίσει τις δραστηριότητές της. Έπειτα από δύο δεκαετίες συνεχούς ανάπτυξης, η Mondragon Corporation, όπως και πολλές άλλες επιχειρήσεις, επλήγη από την οικονομική κρίση. Ο συνολικός κύκλος εργασιών στους τομείς μεταποίησης και διανομής έπεσε από τα 15,5 δισεκατομμύρια στα 13,9 δισεκατομμύρια το 2011, ωθώντας τη Mondragon να λάβει αρκετά μέτρα με στόχο την ενίσχυση της οικονομικής θέσης της εταιρείας. Όλα τα μέτρα υιοθετήθηκαν κατά πλειοψηφία από τη γενική συνέλευση των μελών και περιλάμβαναν μειώσεις μισθών, επέκταση ωραρίου και αύξηση των εισφορών μετοχικού κεφαλαίου (μέσω, μεταξύ άλλων, της επανεπένδυσης των κερδών και της σύστασης προαιρετικού αποθεματικού ταμείου). Η εταιρεία έχει επίσης καθιερώσει μια σειρά μηχανισμών που αποσκοπούν στη στήριξη των εργαζομένων καθ’ όλη αυτή τη διαδικασία, όπως η δημιουργία ενός συστήματος συνδρομής για την εξεύρεση εργασίας, το οποίο βοήθησε στην επαγγελματική επανακατάρτιση, τη μετακίνηση προσωπικού μεταξύ συνεταιρισμών, και την αποζημίωση για την απώλεια ωρών εργασίας. Ως αποτέλεσμα, η μείωση της απασχόλησης που συνόδευσε την πτώση των εσόδων επιτεύχθηκε χωρίς απολύσεις. Αντί αυτών, η εταιρεία προέκρινε εθελοντικά προγράμματα πρόωρης συνταξιοδότησης για εργαζόμενους άνω των 58 ετών και την ανατοποθέτηση εκατοντάδων άνεργων εργαζομένων-μελών σε συνεταιρισμούς εντός του ομίλου.

Το παράδειγμα των μεταλλουργείων των Αυστριακών Άλπεων

Η κοιλάδα του Στουμπάι στις Αυστριακές Άλπεις είναι γνωστή για το σκι, την πεζοπορία – και την παραγωγή χάλυβα. Από το 14ο αιώνα υπήρχαν εδώ ορυχεία σιδηρομεταλλευμάτων. Σήμερα η κοιλάδα, με πληθυσμό μόλις 14.000, επεξεργάζεται ετησίως αρκετές χιλιάδες τόνους χάλυβα και κατασκευάζει ένα φάσμα προϊόντων 5.000 διαφορετικών αντικειμένων, τα οποία εξάγονται παντού στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Η επιτυχία της κοιλάδας Στουμπάι στον παγκόσμιο τομέα επεξεργασίας μετάλλων συνδέεται με τη σύσταση και την ανάπτυξη του Συνεταιρισμού Στουμπάι. Ο συνεταιρισμός ιδρύθηκε το 1897 από μια ομάδα ντόπιων τεχνιτών μετάλλου, λόγω της απογοήτευσής τους με τις επιχειρηματικές πρακτικές της εποχής, και ειδικά το γεγονός ότι ήταν υποχρεωμένοι να διαθέτουν τα προϊόντα μετάλλου τους αποκλειστικά σε έναν συγκεκριμένο εμπορικό οίκο. Προκειμένου να αλλάξουν την τύχη τους, οι τεχνίτες που συμμετείχαν στο συνεταιρισμό άνοιξαν το 1900 από κοινού ένα εργοστάσιο, αποκτώντας τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν μηχανήματα που θα ήταν πολύ ακριβά για να τα αγοράσει ο καθένας τους μεμονωμένα. Σήμερα, ο Συνεταιρισμός Στουμπάι απασχολεί 400 άτομα, ενώ άλλα 120 άτομα απασχολεί η θυγατρική του – εντούτοις, ο αριθμός των επιχειρήσεων-μελών του παραμένει σταθερός στις 24, εφόσον η συμμετοχή περιορίζεται στις επιχειρήσεις που λειτουργούν εντός της κοιλάδας. Η ανάπτυξη του συνεταιρισμού έχει ωφεληθεί από τις οικονομίες κλίμακας, περιλαμβανομένης της αγοράς πρώτων υλών από το συνεταιρισμό, και όχι από τις μεμονωμένες επιχειρήσεις-μέλη του. Άλλα σημαντικά συστατικά της επιτυχίας είναι η ποικιλία των προϊόντων (από εργαλεία υδραυλικών μέχρι ορειβατικό εξοπλισμό) και οι κανόνες οι οποίοι ενθαρρύνουν την εξειδίκευση και όχι τον ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων που συμμετέχουν.

Διαδικτυακή μικροχρηματοδότηση για την ανάπτυξη μιας βιώσιμης αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων

Η Regionalwert AG είναι μια κεφαλαιουχική εταιρεία που ανήκει σε ιδιώτες, η οποία βρίσκεται στην περιοχή του Φράιμπουργκ στη νοτιοδυτική Γερμανία και στηρίζει την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας και της τοπικής παραγωγής, εμπορίας και διανομής τροφίμων.

Η ιδιότητα που τη διακρίνει έγκειται στο συνδυασμό της διαδικτυακής μικροχρηματοδότησης με την ανάπτυξη ενός δικτύου κοινωνικών επιχειρήσεων για την εμπέδωση μιας αειφόρου και οικονομικά βιώσιμης αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων και την παραγωγή περιφερειακής προστιθέμενης αξίας. Αυτό το επιτυγχάνει συνασπίζοντας υπό τη σκέπη της Regionalwert AG (RWAG) πολίτες ως κοινωνικούς επενδυτές, παραγωγούς και καταναλωτές και κοινωνικούς επιχειρηματίες.

Μέχρι στιγμής, η RWAG έχει καταφέρει να κερδίσει τη στήριξη των κατοίκων της περιφέρειας και να συγκεντρώσει πάνω από 2 εκατομμύρια ευρώ από περισσότερους από 500 κυρίως τοπικούς μετόχους. Τα κεφάλαια επενδύονται σε βιολογικά αγροκτήματα και την αντίστοιχη γη, επιχειρήσεις επεξεργασίας τροφίμων (τροφοδοσίες, επεξεργασία) και επιχειρήσεις εμπορίας (καταστήματα λιανικής και χονδρικής πώλησης, διανομές). Επιπλέον, η RWAG διευκολύνει την πρόσβαση σε χρηματοδότηση για νέους γεωργούς, βοηθά στην εξασφάλιση γεωργικής διαδοχής, και παρέχει υπηρεσίες επιχειρηματικής ανάπτυξης για όλες τις επιχειρήσεις του δικτύου της.

Οι επιχειρήσεις-εταίροι λειτουργούν αυτόνομα, όμως όλες συνδέονται μέσω του δικτύου της RWAG. Αυτή η συνεργασία μειώνει τα κόστη, έτσι ώστε οι μικρής κλίμακας δομές να είναι περισσότερο ανταγωνιστικές. Πρακτικά παραδείγματα αποτελούν η χρήση των αποβλήτων της εκμετάλλευσης κηπευτικών στην εκμετάλλευση γαλακτοπαραγωγής, η αξιοποίηση της κοπριάς από τα βοοειδή στην εκμετάλλευση κηπευτικών, η χρήση των προϊόντων της RWAG από την επιχείρηση τροφοδοσίας, η πώληση προϊόντων της RWAG στα καταστήματα και η διανομή κηπευτικών στο πλαίσιο του προγράμματος διανομών.

Μεταξύ των δραστηριοτήτων της, η RWAG έχει αναπτύξει μια διεξοδική μεθοδολογία καταγραφής του κοινωνικού, οικονομικού και περιβαλλοντικού αντίκτυπου των επενδύσεών της στην περιοχή. Αυτό συνέβαλε στο να δοθεί το έναυσμα σε πρωτοβουλίες πολιτών σε αρκετές περιφέρειες της Γερμανίας, με στόχο την προώθηση ενός αειφόρου μετασχηματισμού της περιφερειακής γεωργίας και της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, αναπαράγοντας το πρότυπο της RWAG. Με αυτόν τον τρόπο, η RWAG έχει εξελιχθεί σε μια λύση που μπορεί να αναπαραχθεί και να προσαρμοστεί από άποψη κλίμακας, και να δώσει απαντήσεις σε μια σειρά προβλημάτων που αντιμετωπίζουν πολλές ευρωπαϊκές περιφέρειες.

Το δίκτυο REVES

Το REVES είναι το μόνο ευρωπαϊκό δίκτυο που φέρνει σε επαφή τις τοπικές αρχές και τους παράγοντες της κοινωνικής οικονομίας, προκειμένου να δημιουργηθούν σταθερές συνεργασίες και κοινές πολιτικές για τη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη ώστε να αγωνιστούν για την κοινωνική ένταξη.

Ιδρύθηκε από την συστατική πράξη της Γένοβας, τον Σεπτέμβριο του 1997, ως διεθνής μη κερδοσκοπικός οργανισμός. Το δίκτυο ξεκίνησε τις δραστηριότητές του με την υποστήριξη ενός μικρού αριθμού συνεργαζόμενων πόλεων, όπως το Östersund (Σουηδία), Reggio Calabria (Ιταλία), Bruxelles-Capitale (Βέλγιο) και το Roubaix (Γαλλία) καθώς και την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία των εργαζομένων σε συνεταιρισμούς, κοινωνικούς συνεταιρισμούς, συμμετοχικές επιχειρήσεις (CECOP).

Χρόνο με το χρόνο και με ένα ολοένα και αυξανόμενο αριθμό μελών, το δίκτυο κατάφερε να αναπτύξει τις βασικές αρχές του που περιλαμβάνονται στον καταστατικό του Χάρτη – για τη συνεργασία, τη συμμετοχή, την κοινωνική συνοχή και την ποιοτική απασχόληση – με σκοπό τη δημιουργία μιας νέας πλουραλιστικής πρόνοιας σε τοπικό επίπεδο και κοινωνικά υπεύθυνων περιοχών.

Μέσω των δραστηριοτήτων του, το δίκτυο συνδέεται στενά με τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και επικεντρώνει την προσοχή του στη δυναμική της τοπικής ανάπτυξης. Το REVES επιδιώκει να επηρεάζει τις αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να ανταλλάσει καλές πρακτικές σε τοπικές πολιτικές ανάπτυξης.

Το δίκτυο βρίσκεται υπό συνεχή ανάπτυξη προσπαθώντας να επεκταθεί προς την Ανατολή και κυρίως προς τη Μεσόγειο, μέσω της δημιουργίας εθνικών δικτύων που βασίζονται σε μια ισχυρή δέσμευση από τα μέλη του REVES – τοπικές και περιφερειακές αρχές, κοινωνικές οργανώσεις και των επιχειρήσεων.

Η εταιρική σχέση μεταξύ των τοπικών αρχών και των φορέων της κοινωνικής οικονομίας είναι η βάση του REVES.

Αυτό το ευρωπαϊκό δίκτυο φέρνει σε επαφή τις τοπικές και περιφερειακές αρχές με τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας, παράγοντες που έχουν αποφασίσει να συνεργαστούν για μια βιώσιμη και ποιοτική ανάπτυξη των περιοχών τους, για την επίτευξη της κοινωνικής ευημερίας, τη δημοκρατική συμμετοχή των πολιτών, την δημιουργία θέσεων εργασίας και την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού.

Στον όρο “κοινωνική οικονομία” το Reves συμπεριλαμβάνει τους συνεταιρισμούς, τα ταμεία αλληλασφάλισης, τις ενώσεις, τα ιδρύματα και, γενικότερα, όλες οι οργανώσεις υποστηρίζοντας την « υπεροχή του ατόμου και του κοινωνικού σκοπού έναντι του κεφαλαίου, την εθελοντική και ελεύθερη συμμετοχή, το δημοκρατικό έλεγχο από τα ίδια τα μέλη, το συνδυασμό των συμφερόντων των μελών / χρηστών και του γενικού συμφέροντος του δικτύου, την υπεράσπιση και την εφαρμογή της αρχής της αλληλεγγύης και της ευθύνης, την αυτό-οργάνωση και την αειφόρο χρήση των πόρων.

Το δίκτυο Reves λειτουργεί συντονιστικά προς τα μέλη του και ενθαρρύνει την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών μεταξύ επιχειρήσεων Κοινωνικής Οικονομίας διαφορετικών χωρών, διεκδικεί και ευνοεί τη συμμετοχή σε ειδικά ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδοτήσεων και καλλιεργεί κουλτούρα συνεργασίας και κοινού προγραμματισμού. Εκτείνεται σε 10 χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αριθμεί 83 μέλη[5].

Συγκεκριμένα:

Οι αντιπρόσωποι των πόλεων και των περιφερειών καθώς και οι οργανώσεις και οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας που αποτελούν τα μέλη του REVES, δεσμεύονται να:

Ιδρύσουν μία σταθερή σχέση, μακροχρόνια συνεργασία και κοινό συντονισμό και προγραμματισμό των τοπικών αναπτυξιακών πολιτικών τους με κατευθυνση την ενίσχυση της κοινωνικής οικονομίας.
Δημιουργήσουν και να αναπτύξουν μια νέα επιχειρηματική κουλτούρα, αυτή, της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, αμφισβητώντας τα παρώντα επικρατή οικονομικά μοντέλα και να προτείνουν εναλλακτικές κοινωνικο-οικονομικές προσεγγίσεις.
Αναπτύξουν το TSR ως μια διαδικασία κοινωνικής παγκόσμιας ευθύνης που βασίζεται στην αειφόρο ανάπτυξη και τη συμμετοχική δημοκρατία των πολιτών.
Προωθήσουν την ισότητα των φύλων, την πολυμορφίας μέσω της κοινωνικής ένταξης, την καταπολέμηση κάθε είδους διακρίσεων όπως του ρατσισμού και οποιασδήποτε άλλης επισφαλής συνθήκης.
Αναπτύξουν καινοτόμα μοντέλα, έτσι ώστε να ενισχύσουν την εταιρική σχέση και τη χρηστή διακυβέρνηση μεταξύ τους.
Προσδιορίσουν τους κοινούς τους στόχους και αξίες για την εταιρική σχέση και τις συνέργειες με άλλα δίκτυα.
Συνεργαστούν ενεργά με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το
ΕΟΚΕ και την Επιτροπή των Περιφερειών και των κρατών μελών, προκειμένου να προωθηθούν οι αξίες και οι δραστηριότητες του REVES για τη δημιουργία ενός ευνοϊκού νομικού και φορολογικού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας στην Ευρώπη.
Προωθήσουν μια ισόρροπη ανάπτυξη και διάδοση των αξιών της κοινωνικής οικονομίας σε όλη την Ευρώπη και των γειτόνων της, απευθυνόμενοι σε όλες τις περιοχές και όλες τις κοινωνικές ομάδες.
Προωθήσουν την ανταλλαγή καλών πρακτικών μεταξύ τους δεσμευόμενοι να τις εφαρμόσουνν επαρκώς.
Συμμετέχουν ενεργά και να συμβάλουν στη βιωσιότητα / τις δραστηριότητες του δικτύου.

Τα μέλη του REVES δεσμεύονται να υπογράψουν ένα σύμφωνο που βασίζεται σε κοινές αξίες, έτσι όπως αναφέρονται στον καταστατικό Χάρτη και ο οποίος δημοσιεύεται στο κοινό.

Επιτυχημένα παραδείγματα κοινωνικής επιχειρηματικότητας

Αμερική

«PARC»

Το PARC είναι μία Κοινωνική Επιχείρηση που έχει ιδρυθεί από το 1953 και προσφέρει πάνω από 40 υπηρεσίες σε περισσότερα από 700 παιδιά και ενήλικες με αναπτυξιακές δυσκολίες. Το όνομα της επιχείρησης PARC, προέρχεται από τις λέξεις Providing Advocacy and Recognizing Capabilities που σημαίνει Παροχή Στήριξης και Αναγνώριση Ικανοτήτων.

Συνεπώς, σκοπός της κοινωνικής επιχείρησης PARC είναι η διαμόρφωση και προώθηση των υφιστάμενων προγραμμάτων, καθώς και η διερεύνηση νέων δραστηριοτήτων που δεν συνδέονται μόνο με την φιλανθρωπική αποστολή και το όραμα του οργανισμού, αλλά μπορεί επίσης να ενισχύσει τα έσοδα του οργανισμού ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από τις παραδοσιακές πηγές χρηματοδότησης. Η έδρα του PARC βρίσκεται στην Αγία Πετρούπολη της Φλώριντας[6].

Women’s Bean Project¹

Το Women’s Bean Project ιδρύθηκε το 1989 και είναι μια μη κερδοσκοπική οργάνωση με σκοπό να βοηθήσει τις γυναίκες να ξεφύγουν από τη φτώχεια και την ανεργία . Στόχος τους είναι κάθε γυναίκα που συμμετέχει στο πρόγραμμα να βρει εργασία σε ένα ασφαλές και κατάλληλο εργασιακό περιβάλλον όπου θα μπορεί να μάθει, να αναγνωρίζει και να αξιοποιήσει τα ταλέντα της αλλά και να αναπτύξει τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να πάρει και να κρατήσει την εργασία της. Αυτός ο σκοπός επιτυγχάνεται μέσα από την απασχόληση στην επιχείρηση της οργάνωσης, παραγωγής προϊόντων gourmet. Το Women’s Bean Project βρίσκεται στο Denver του Colorado της Αμερικής.

Corbin Hill Farm[7]

Η Corbin Hill Farm είναι μια κοινωνική επιχείρηση αντιμετώπισης της έλλειψης διαθεσιμότητας νωπών τροφίμων για τις χαμηλού εισοδήματος κοινότητες γνωστές ως «food deserts», όπως το Νότιο Μπρονξ και το Χάρλεμ. Αυτή η ιστορία ξεκίνησε όταν μέλη της κοινότητας διαμαρτυρήθηκαν ότι σε πολλά παντοπωλεία τα τρόφιμα είχαν σήψη και τα καλά προϊόντα ήταν απλά πάρα πολύ ακριβά. Ως απάντηση, δημιουργήθηκε κάτι σαν “κοινότητα στήριξη της γεωργίας”, αλλά με έναν τρόπο που αντιμετωπίζει τα τρόφιμα «με δικαιοσύνη» (food justice) και είναι λιγότερο ως ελίτ στη φύση. Η καινοτομία είναι ότι ο ίδιος μπορεί να είναι μέλος με βάση το μερίδιο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και να προωθεί μια θετική προοπτική προς την παραγωγή και την κατανάλωση τροφίμων. Η Corbin Hill Farm είναι μια αντίδραση ενάντια όχι μόνο στην πανταχού παρούσα εταιρική γεωργία και στα μεγάλα σούπερ μάρκετ αλλά και στην αδυναμία πρόσβασης σε πολλά από τα υγιεινά προϊόντα. Η κοινωνική επιχείρηση Corbin Hill Farm βρίσκεται στη Νέα Υόρκη και ιδρύθηκε το 2011.

Κένυα

Η KOMAZA είναι μια κοινωνική επιχείρηση η οποία φυτεύει δέντρα με μικροκαλλιεργητές και χρησιμοποιεί οικονομικές κλίμακες , ώστε να μπορέσουν να έχουν πρόσβαση σε αγορές υψηλής αξίας. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η RISE Kenya η οποία ασχολείται με προγράμματα για την άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής στις ημίξηρες περιοχές της ανατολικής Κένυας .

Γκάνα

Η AspenPoiDivine είναι μια από τις πιο καινοτόμες κοινωνικές επιχειρήσεις που έχουν συσταθεί. Ιδρύθηκε το 1998 και η εταιρεία ανήκει στους αγρότες της κατά 45%, οι οποίοι προέρχονται από το συνεταιρισμό δίκαιου εμπορίου στην Γκάνα που ονομάζεται Kuapa Kokoo. Η αγορά της σοκολάτας είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστική αλλά η Divine κρατά μεγάλο μερίδιο της αγοράς χάρη εκτός των νέων γεύσεων, στην κυκλοφορία βιβλίων μαγειρικής και ενός application για iPhone και iPad που περιέχει συνταγές και περισσότερες πληροφορίες για την κοινωνική επιχείρηση[8].

Η μη κερδοσκοπική εταιρεία Trashy Bags ξεκίνησε το 2007 προκειμένου να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού για το πρόβλημα των στερεών πλαστικών αποβλήτων της Γκάνας και για να καθαρίσει τους δρόμους της Accra από τα χιλιάδες φακελάκια- σακουλάκια. Η εταιρεία αγοράζει τα απόβλητα από τους συλλέκτες και εν συνεχεία πλένει και στεγνώνει τα φακελάκια για να τα ράψει σε μοντέρνες τσάντες και άλλα προϊόντα τα οποία στη συνέχεια πωλούνται στην Accra και εξάγονται σε άλλες οκτώ χώρες σε όλο τον κόσμο. Η εταιρεία «Trashy Bags» έχει συγκεντρώσει 20 εκατομμύρια πλαστικές σακούλες από την ίδρυσή της και απασχολεί 60 εργαζόμενους (machinists) [9].

Νότια Κορέα

680 φορείς έχουν αναγνωριστεί ως κοινωνικές επιχειρήσεις από τον Οκτώβριο του 2012. Η πλειοψηφία των κορεατικών κοινωνικών επιχειρήσεων κατά κύριο λόγο ασχολούνται με τη δημιουργία θέσεων εργασίας [10]. Η Κορεάτικη Κοινωνική Υπηρεσία Προώθησης Επιχειρήσεων ιδρύθηκε για την προώθηση των κοινωνικών επιχειρήσεων

Χονγκ Κονγκ

Δεν υπάρχει ξεχωριστή νομική οντότητα για τις κοινωνικές επιχειρήσεις στο Χονγκ Κονγκ. Είναι συνήθως καταχωρημένες ως εταιρείες ή μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς.

Ινδία

Πρωταρχικός στόχος είναι η μείωση της φτώχειας μέσω ενός βιώσιμου επιχειρηματικού μοντέλου. Ένα παράδειγμα είναι η Pipal Tree Ventures Private Limited η οποία εκπαιδεύει την αγροτική νεολαία σε διάφορες κατασκευές και υποδομές ώστε να γνωρίσουν τις δεξιότητές τους και να ξεφύγουν από τη φτώχεια.

Μεγάλη Βρετανία

Η ίδρυση της αλυσίδας εστιατορίων «Fifteen», μιας παγκόσμιας κοινωνικής επιχείρησης, πραγματοποιήθηκε το 2002 από τον γνωστό σεφ Τζέιμι Όλιβερ και προβλήθηκε αρχικά στην τηλεόραση. Εκεί υλοποιείται ένα πρωτοπόρο πρόγραμμα εκμάθησης για νέους, ηλικίας 18-24 και ταυτόχρονα λειτουργεί σε καθημερινή βάση ένα εστιατόριο. Το «Fifteen» ονομάστηκε έτσι από την πρώτη 15μελή ομάδα που συμμετείχε στο πρόγραμμα στο Λονδίνο όταν ξεκίνησε, το 2002. Υπάρχουν 3 εστιατόρια «Fifteen» σ’ όλο τον κόσμο: στο Άμστερνταμ, στην Κορνουάλλη και στο Λονδίνο.

Ο στόχος του Τζέιμι Όλιβερ ήταν διπλός: πρώτον, ήθελε να προσφέρει μια δεύτερη ευκαιρία σε άνεργους νέους ώστε να αλλάξουν το μέλλον τους μέσα από τη μαγεία του φαγητού και δεύτερον να προσφέρει στους πελάτες υπέροχο φαγητό σε συνδυασμό με άριστη εξυπηρέτηση. Το εστιατόριο είναι η βασική αρτηρία μιας φιλανθρωπικής εταιρίας, της «Jamie Oliver Foundation», και τα κέρδη του πηγαίνουν για το σκοπό αυτό.

Ένα μεγάλο ποσοστό από τους νέους που εκπαιδεύονται εκεί είχαν άσχημο ξεκίνημα στη ζωή τους (ορισμένοι είχαν ιδιαίτερα άσχημο παρελθόν, ακόμα και επαφή με το αλκοόλ και τα ναρκωτικά). Έχοντας αφήσει το σχολείο, έψαχναν απεγνωσμένα για δουλειά. Το «Fifteen» δημιουργήθηκε για να τους υποστηρίξει. Εκπαιδεύονται για ένα έτος, ώστε να αποκτήσουν υψηλού επιπέδου δεξιότητες και εμπειρία. Οι ώρες δουλειάς είναι πολλές και η εκπαίδευση συχνά σκληρή, αλλά οι μαθητές υποστηρίζονται συνεχώς μέσα από το πρόγραμμα. Περίπου οι 3 στους 4 που εκπαιδεύτηκαν στο «Fifteen» εργάζονται σήμερα ως επαγγελματίες σεφ και οι 9 στους 10 το χαρακτηρίζουν ως: «Μια εμπειρία που επηρέασε σε τεράστιο βαθμό τη ζωή μας»[11].

Παγκόσμιος Οργανισµός Fairtrade IFAT – WFTO

Το «Fair Trade» είναι ένας εμπορικός συνεταιρισμός που βασίζεται στο διάλογο, τη διαφάνεια και το σεβασμό και ο οποίος έχει ως σκοπό την αναζήτηση μεγαλύτερης δικαιοσύνης στο διεθνές εμπόριο. Συνεισφέρει στη βιώσιμη ανάπτυξη προσφέροντας καλύτερες συνθήκες εμπορίου και διασφαλίζοντας τα δικαιώματα των περιθωριοποιημένων παραγωγών και εργατών, κυρίως στο Νότο. Οι οργανώσεις δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου (υποστηριζόμενες από τους καταναλωτές) είναι ενεργά αφοσιωμένες τόσο στην υποστήριξη των παραγωγών, όσο και στην ενημέρωση και την εκστρατεία για αλλαγές σε κανόνες και πρακτικές του συμβατικού διεθνούς εμπορίου[12].

Το «Fair Trade» στην Ελλάδα [13]

ΤοΔίκαιο και Αλληλέγγυο Εμπόριο (Fair Trade Hellas) είναι μια Ελληνική Μη Κυβερνητική Οργάνωση (Μ.Κ.Ο) που ιδρύθηκε το 2004 με τη νομική μορφή της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας (ΑμΚΕ). Για πρώτη φορά στην Ελλάδα άρχισε να προωθεί τη φιλοσοφία του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου, που έχει ως κύριο στόχο την καταπολέμηση της φτώχειας σε παγκόσμιο επίπεδο. Το 2006, άνοιξε στην Αθήνα το πρώτο μη κερδοσκοπικό κατάστημα με προϊόντα από ολόκληρο τον κόσμο.

Καλές πρακτικές στο

βιοτουρισμό

Asian Environmental Journalism Awards 2013

The Singapore International Foundation (SIF)[14], a non-profit organization for positive change, has awarded four Asian youth groups in funding money to expand their business ideas. The young teams were recognized for their social enterprise ideas which promote sustainable development such as eco-tours and sustainable farming in Indonesia. The four winning teams are:

from Singapore:

Dorsal Effect, a start-up providing one-day eco-excursion in Lombok, Indonesia to travelers who want to see sharks. This conservation campaign protects the apex predators and helps maintain a healthy and thriving marine ecosystem. The up-and-coming business ensures that former shark fishermen have a sustainable livelihood.

Gazaab empowers the poor in Nepal and other developing countries through livelihood and business courses that also connect them with tourists who may want to buy traditional crafts or have a hands-on making experience. At the same time, it provides equity investment through a business competition program, plus consultancy services to other organizations that may want to do their own corporate social responsibility (CSR) programs.

from India:

Social Cops is a web and mobile platform that helps residents, city councils, non-government organizations (NGOs) and the private sector to come together and solve community issues. It essentially turns concerned citizens into ‘cops’, allowing them to police issues that partner organizations have linked with the platform through crowd sourcing data and gamification (the use of game thinking and game mechanics in non-game contexts to engage users in solving problems), or the use of game features to incentivize participation with points and vouchers.

The Youth Agri-Socio Entrepreneurs plan to match undergraduate agricultural students with farming communities to maximize productivity and pass on sustainable farming techniques. They also intend to help brand the local communities or make them identifiable by developing and marketing an agricultural product like an organic drink.

At Much Better Adventures[15], people are on a global mission to promote adventures holidays that are ‘much better’ for travelers, local communities and our natural playgrounds alike. They work exclusively with independent, locally owned and ethically focused active holiday providers from around the world. Adventure holidays exist to help advance local conservation and youth development as well as educate, change perspectives and improve lives in their destinations.

Relief Riders International (RRI) is a humanitarian-based, adventure travel company that organizes horseback journeys through breathtaking areas in the Thar Desert of Rajasthan, India. Over the last six years Relief Riders International has held ten successful Relief Rides. During this period they were able to design and develop far reaching medical and educational programs providing school supplies, goats, medical care and cataract surgeries to rural communities in Rajasthan.

Both a tour operator and NGO, PEPY Tours’ motto of ‘Adventurous living, Responsible giving’, sums them up perfectly. PEPY’s travelers interact with development programs, social entrepreneurs and local communities to be inspired to create positive changes in their lives, communities, and the world. This ensures that the positive impact of these trips lasts well beyond the length of the tour. Their flagship annual ‘Pepy Ride’ takes cyclists off-road across Cambodia whilst supporting community development projects.

One of the coolest operators around is Ger to Ger in Mongolia. Trekking and horse riding across vast Mongolian plains whilst staying with Nomad families is the kind of adventure that should appeal to most intrepid travelers. Those that take part in the carbon-free expeditions create jobs for locals and responsibly generate sustainable revenue for the rural communities.

Misool is a remote eco resort based in a conservation zone in Southern Raja Ampat. Operating in a strict No-Take Zone, the resort is renowned as in one of the most spectacular diving spots on earth and just looking at pictures of the area is drool-inducing. Divers directly contribute towards the project’s grassroots reef and marine life conservation as well as the development of the community school.

Based in Bahia Ballena, Bodhi Surf School is run by two surf- and yoga-mad couples who are passionate about sustainable development and conservation in the region. The award-winning yoga retreat come surf school offers surfers with a conscience some of the best waves in the country to enjoy. They have done some fantastic work with the coastal community to promote environmental stewardship, marine conservation and youth empowerment.

SEE Turtles is a fantastic conservation project offers adventure travelers the opportunity of a lifetime to join researchers in measuring and conserving turtle numbers in stunning coastal regions in Central America and the Caribbean.

Based in sunny San Cristobal, Hacienda Tranquila, on the Galapagos Islands, offer volunteers the chance to get hands-on with some important local environmental and community projects in a bid to conserve the endemic species in the region following a recent oil spill. It is also a fantastic opportunity to experience some incredible surfing, trekking and horse riding available on their doorstep.

Rapid Runner Expeditions are a local outfitter who offers awesome white water rafting and kayaking jaunts engulfed by jaw-dropping scenery in and around Pokhara in Nepal. On top of maintaining a strong environmental record, the organization has also set up a charity arm which trains up local Nepalis for free to become certified river guides and aid responsible community and economic development in the area.

Blue Ventures[16] is a science-led social enterprise that works with coastal communities to develop transformative approaches for nurturing and sustaining locally led marine conservation initiatives. Over the past decade our models have guided national fisheries policy and been replicated by communities, NGOs, businesses, donors and government agencies along thousands of kilometers of coastline.

They have created the largest locally managed marine protected areas in the Indian Ocean, catalyzed a sea change in community-led fisheries management, established sustainable aquaculture and ecotourism businesses, and developed new approaches to financing and incentivizing marine conservation.

The Alastair Sawdays Publishing[17] is a family run business which uses eco-friendly methods to publish travel maps and tour guides. The United Kingdom-based company believes they are as important as what they do. From working within an eco-friendly office to offset carbon emissions to a sustainable printing press, the company has its heart in the right place. With a little change, one can see the world without hurting the environment.

Ecosphere[18] is a social enterprise that focuses on responsible travel with the community in Spiti. Its focus is to create sustainable livelihoods that are linked to nature and culture conservation. Ecosphere has been featured in numerous responsible tourism plogs and has won various awards for its commitment to ecology and economic and community development.

Travel for Change[19] is a nonprofit organization helping communities in developing nations to build and operate locally owned cooperatives that serve as community-based ecotourism destinations. The NGO aims to support developing communities through the establishment of ownership and profit at a local level, while also encouraging sustainable development. Additionally, Travel for Change trips offer travelers an opportunity to experience the true culture of the region they are visiting.

Profits from the cooperative initiatives are invested in development projects and micro-businesses in the community and surrounding area.

Travel for Change is currently working on its first project, Lukelo Lodge, located in the Southern Highlands of Tanzania, Africa.

Carpe Diem Travel[20] organizes trips to Cambodia, Laos and South East Asia then gives all profits made from the trip back into the respective community of travel.

The trips are focused around giving the traveler an exclusive look into the community and village around them. Introducing travelers into a new wave of tourism, Carpe Diem Travel is a social enterprise bringing foreigners into towns to increase awareness while surging money back into these poverty-stricken lands. This not-for-profit organization runs strictly on the motto of “giving something back” to the world in which we live in. Carpe Diem Travel wants communities to realize their potential in their futures.

Based in Encinitas, California, Global Basecamps[21] is a travel company that adheres to specific criteria in its mission and practices. Global Basecamps is dedicated to inspiring, empowering and simplifying independent travel to the world’s most beautiful and important destinations.

Verdes y Colores[22] is the type of multi-faceted store in Costa Rica whose ingenious design keeps customers coming back and chattering among their friends. Located mere minutes from San Jose Airport, the retailer is part-museum, part-vendor and focuses on popularizing sustainable design with its informative tours.

Although walk-ins are certainly welcome to browse the store’s collection of souvenirs and clothing ensembles, the strength of Verdes y Colores lies in its organized tours, which inform customers about responsible buying, sustainable design and fair trade practices. Considering Costa Rica’s position as a world leader in sustainable tourism, it’s unsurprising that founder and designer Melissa Jimenez forwards considerable money to local artisans and craftsmen so that they may continue practicing the skills that Verdes y Colores so diligently tries to protect.

Based in Castel San Giorgio, Italy, Cooperativa Sociale DESY[23] is a social enterprise that works on fostering communal housing models for less-privileged communities, more specifically, immigrants, young people and those with a low income.

The organization also works with the University of Salerno in order to build a tourism industry that helps to employ marginalized communities. The mission is done through a variety of practices including bed and breakfasts, catering services, art workshops and nature programs. Aside from the B&B, there’s also a hostel and a country house, named Sir John House and Barony respectively. The goal is to create inclusive housing and promote human and social capital through their cooperative work in the area.

One Seed Expeditions‘[24] motto is “investing in people”. The team is a group of researchers, guides and former teachers who believe that purposeful travel can make a lasting impact on lived experiences in communities around the world.

The idea is that you can travel in an off-the-beaten-track manner while at the same time helping a local entrepreneur gain the capital they need to start or launch a small business of their own. The social mission has a few components including using 10 cents of each dollar to help fund local entrepreneurs and an employee equity program. One Seed Expeditions stresses its commitment to sustainability, with policies on waste, eco-system preservation, culture and supply chain management, and partnering with the local communities so that tourism revenue goes directly to guides and porters and local entrepreneurs.

Adventure Alternative[25] is pretty much what it sounds like: a travel company that offers something different from what tourism typically looks like. It was founded in 1991 and has expanded from a small expedition business. Currently, the countries in which the social enterprise works, includes Indonesia, Kenya, Morocco, Spain, Russia, Nepal, Borneo and Argentina.

The types of trips also vary from electrics and sabbaticals, school trips and gap years and safaris to international development focused, mountains, rainforests and treks. Its vision has been to run a tourism business that allows everyone involved in providing a holiday to share in the economic benefits.

Βιβλιογραφία

[1]www.socialeconomy.eu.org – Social Economy Europe

[2] www.uwcc.wisc.edu – University of Wisconsin, Center for Cooperatives

^[3]Οδηγός για την Κοινωνική Ευρώπη (τ. 4, 29/4/13), Κοινωνική οικονομία και κοινωνική επιχειρηματικότητα

[4] ica.coop – International Co-operative Alliance (ICA)

[5] www.revesnetwork.eu

[6] https://www.se-alliance.org/social-enterprise-examples

[7] http://en.wikipedia.org/wiki/Social_enterprise

[8] www.artsumo.com/blog/post/15

[9] en.wikipedia.org/wiki/Social_enterprise

[10] Park, C., and Wilding, M. (2013). “Social enterprise policy design: Constructing social enterprise in the UK and Korea”. International Journal of Social Welfare

[11] www.fifteen.net

[12] www.fairtrade.net

[13] www.fairtrade.gr

[14] http://www.eco-business.com/news/eco-tourism-sustainable-farming-ideas-win-social-enterprise-contest-singapore/

[15] http://www.trendhunter.com/trends/ethical-holiday-providers

[16] http://www.trendhunter.com/trends/blue-ventures

[17] http://www.trendhunter.com/trends/alastair-sawday-publishing

[18] http://www.trendhunter.com/trends/ecosphere

[19] http://www.trendhunter.com/trends/travel-for-change

[20] http://www.trendhunter.com/trends/carpe-diem-travel

[21] http://www.trendhunter.com/trends/global-basecamps

[22] http://www.trendhunter.com/trends/verdes-y-colores